پیشگیری از ضرر و زیان همیشه اولویت اصلی اکثر مشاغل و صنایع است. یکی از مخرب ترین خسارات، آتش سوزی صنعتی است. به همین دلیل، حفاظت از حریق صنعتی نقش مهمی در این زمینه ایفا می کند که در این مطلب از مقالات گنجینه پاوان به بررسی آن می پردازیم.
حریق صنعتی چیست؟
قبل از اینکه به چیستی حفاظت از حریق صنعتی بپردازیم باید بدانیم که منظور ما از حریق یا آتش سوزی صنعتی چیست؟
حریق صنعتی (Industrial fire) نوعی حادثه صنعتی است که شامل آتش سوزی در یک محیط صنعتی می شود. آتش سوزی های صنعتی اغلب، اما نه همیشه، همراه با انفجار رخ می دهد.
آتش سوزی های صنعتی به احتمال زیاد در تأسیساتی که در آن مواد قابل اشتعال زیادی وجود دارد روی می دهد. چنین موادی می تواند شامل نفت، فرآورده های نفتی مانند پتروشیمی یا گاز طبیعی باشد. پردازش مواد قابل اشتعال مانند هیدروکربن ها در واحدها در دمای بالا و/یا فشار بالا خطرات را شدیدتر می کند. تأسیسات با چنین مواد قابل احتراق شامل پالایشگاه های نفت، مزارع مخازن (مخزن های نفت)، کارخانه های فرآوری گاز طبیعی و کارخانه های شیمیایی، به ویژه کارخانه های پتروشیمی است. چنین تأسیساتی اغلب دارای آتش نشانی مخصوص به خود برای اطفای حریق هستند. گاهی گرد و غبار یا پودر در برابر احتراق آسیب پذیر هستند و احتراق آنها می تواند باعث انفجار گرد و غبار شود.
حفاظت از حریق صنعتی چیست؟
حفاظت در برابر حریق صنعتی (Industrial fire protection) مجموعه ای از اقدامات برای جلوگیری یا کاهش حوادث و خسارات ناشی از آتش سوزی است. این سیاست ها ایمنی جان و مال در محل کار را تضمین می کند.
سیستم های حفاظت در برابر آتش صنعتی برای شناسایی، کنترل و سرکوب موثر آتش سوزی طراحی شده اند. آنها از اجزای مختلفی تشکیل شده اند که با هم کار می کنند تا هشدار اولیه، سرکوب آتش سوزی و اطمینان از تخلیه امن ساکنان را ارائه دهند. سیستم ایمنی و حفاظت از حریق در کارخانه ها و صنایع برای جلوگیری از صدمات ناشی از آتش سوزی، به حداقل رساندن آسیب اموال و حفظ یک محیط امن بسیار مهم هستند.
برای طراحی یک سیستم حفاظت از حریق صنعتی، لازم است که دلایل اصلی آتش سوزی و انفجار در صنایع را بشناسیم.
5 علت شایع آتش سوزی و انفجار صنعتی
در ادامه پنج علت اصلی آتش سوزی صنعتی را شرح می دهیم تا بتوان در فرایند حفاظت از حریق صنعتی از این اطلاعات به خوبی استفاده کرد.
1. گرد و غبار قابل احتراق
گرد و غبار قابل احتراق یکی از علل شایع آتش سوزی در تاسیسات صنعتی است. این مواد می تواند شامل گرد و غبار حاصل از پردازش فلز یا زغال سنگ یا حتی خاک اره باشد.
این نوع آتش‌سوزی زمانی اتفاق می افتد که گرد و غبار قابل احتراق به جای نشستن روی سطح در هوا معلق باشد. هنگامی که این اتفاق می افتد، ذرات گرد و غبار می توانند مشتعل شوند و باعث انفجار گردند. پس از مشتعل شدن، آتش به سرعت گسترش می یابد زیرا توسط جریان های هوا در ساختمان پخش می شود.
2. کار داغ
کار گرم (hot work) اصطلاحی است که در صنعت برای توصیف فرآیندهایی که شامل گرمایش و جوشکاری مواد است استفاده می شود. این نوع کار اغلب جرقه هایی تولید می کند که می تواند مواد قابل اشتعال را در نزدیکی خود، شعله ور سازد.
3. مایعات و گازهای قابل اشتعال
این شایع ترین علت آتش سوزی های صنعتی است که حدود 40 درصد از کل حوادث را شامل می شود. بسیاری از مایعات قابل اشتعال در فرآیندهای تولید از جمله سوخت دیزل و بنزین استفاده می شود. این سوخت ها در صورت نشت یا ریختن روی ماشین آلات یا تجهیزات داغ می توانند باعث آتش سوزی شوند.
4. تجهیزات و ماشین آلات
خرابی تجهیزات یکی دیگر از علل شایع آتش سوزی های صنعتی است. کوره ها، دیگ ها و تجهیزات گرمایشی مرتبط، همگی در صورت عدم نگهداری مناسب، پتانسیل آتش گرفتن دارند.
5. خطرات الکتریکی
آتش سوزی های الکتریکی را می توان به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول شامل آتش سوزی هایی است که توسط تجهیزات الکتریکی فرسوده ایجاد می شود. اینها بیشترین درصد آتش سوزی های الکتریکی را ایجاد می کنند. به عنوان مثال می توان به موتورهای الکتریکی فرسوده یا کثیف و عایق خراب اشاره کرد.
دسته دوم آتش سوزی های الکتریکی ناشی از استفاده نادرست از تجهیزات تایید شده است. رایج ترین تجهیزات الکتریکی مورد استفاده نادرست شامل موتورهای الکتریکی، سیم های بارگذاری شده و استفاده نادرست از وسایل گرمایشی است.
سومین علت آتش سوزی الکتریکی، رخداد تصادفی یا خطای اپراتور مانند باقی ماندن لباس ها با لامپ ها، افتادن اقلام در تجهیزات الکتریکی، روشن ماندن تجهیزات گرمایشی یا نصب معیوب است.
اهمیت حفاظت از حریق صنعتی
حریق صنعتی می تواند فاجعه ای خسارت بار باشد. به همین دلیل نیز حفاظت از حریق صنعتی اهمیت حیاتی پیدا می کند. در ادامه جنبه های مختلف اهمیت سیستم حفاظت در برابر آتش سوزی در مراکز صنعتی را مورد بررسی قرار می دهیم.
حفظ جان و سلامتی کارکنان
مهمترین مزیت وجود یک سیستم حفاظت از حریق این است که مانع از ورود تلفات و صدمات جانی به کارکنان و پرسنل می گردد.
حفاظت از اموال
اگر آتش‌سوزی رخ دهد و ساختمانی را بسوزاند، خسارات وارده بسیار زیاد است. قرار دادن ملک و خرید تجهیزاتی که ویران شده است هزینه بر خواهد بود. داشتن یک طرح ایمنی آتش نشانی از محل شما در برابر آسیب و خساراتی که برای بازسازی آنها متحمل خواهید شد محافظت می کند.
حفظ اعتماد مشتریان
هنگامی که آتش سوزی رخ می دهد، اکثر اماکن تجاری خسارت قابل توجهی را متحمل می شوند و ممکن است هرگز نتوانند دوباره روی پای خود بیستند. عملیات تجاری آنها مختل می شود. بنابراین، مشتریان محصولات و خدمات را دریافت نمی کنند، که به معنای از دست دادن درآمد یک شرکت است. فجایع صنعتی می تواند می تواند به عنوان بی مسئولیتی یا سهل انگاری در اقدامات ایمنی مناسب در برابر آتش تعبیر شود و به اعتبا برند در ذهن مشتری لطمه بزند.
حفظ کارکنان
هنگامی که یک ساختمان صنعتی در آتش می سوزد، حفظ کارمندان می‌تواند چالش برانگیز باشد. جذب افراد جدید نیز ممکن است یک صعود از سربالایی باشد زیرا ممکن است آتش را در نتیجه سهل انگاری ببینند.
محفاظت از محیط زیست با حفاظت از حریق صنعتی
جدا از آسیب مستقیمی که آتش به یک ملک صنعتی وارد می کند، می تواند آسیب ثانویه به محیط اطراف نیز وارد نماید. اگر آتش گسترش بیشتری پیدا کند، می تواند درختان، جانوران و اکوسیستم اطراف را در معرض خطرات جدی قرار دهد.
نکات مهم حفاظت از حریق صنعتی
با توجه به آنچه در مورد اهمیت حفاظت از حریق صنعتی گفته شد، برای محافظت از ساختمان صنعتی خود در برابر آتش سوزی چه کاری می توانید انجام دهید؟ اگر چه مراحل منحصر به فردی وجود دارد که شما باید بسته به کاربرد خاص خود بردارید، چند توصیه اساسی وجود دارد که تمام تاسیسات صنعتی باید از آنها آگاه باشند.
1. سیستم حفاظت از حریق صنعتی خود را با رعایت استانداردهای معتبر طراحی کنید.
سیستم حفاظت از حریق صنعتی باید بر اساس استانداردهای معتبر مثل استانداردهای NFPA و استانداردهای اروپایی EN طراحی و اجرا شوند.
با درک استانداردهای معتبر و طراحی سیستم حفاظت در برابر حریق مطابق با آنها، ساختمان شما و تمامی افراد داخل آن در برابر آتش سوزی بهتر محافظت می شوند.
2. انتخاب سیستم و عامل اطفای حریق مناسب
آتش‌سوزی های صنعتی را نمی توان همیشه با سیستم های اطفاء حریق اولیه و مبتنی بر آب خاموش کرد. در عوض، آنها به یک رویکرد متفاوت نیاز دارند مثلا سیستم های اطفا عامل پاک یا ماده تمیز. ماده تمیز هر نوع ماده اطفاء حریق است که از نظر الکتریکی نارسانا، فرار یا گازی است و پس از تبخیر باقی نمی ماند. از یک گاز یا ماده شیمیایی بی اثر استفاده می کند که در یک ظرف ذخیره می شود تا زمانی که در تلاش برای خاموش کردن آتش آزاد شود.
تعدادی عامل تمیز برای سیستم حفاظت از حریق صنعتی وجود دارد، اما بسته به کاربرد شما، ممکن است متوجه شوید که یکی از آنها برای امکانات شما مناسب تر از بقیه است. سه مورد از رایج ترین مواد تمیز کننده عبارتند از:
FM-200 – گازی غیر سمی و بی رنگ که از جذب گرما برای خاموش کردن آتش استفاده می کند و هیچ اثری از خود باقی نمی گذارد.
INERGEN – ترکیبی از سه گاز بی اثر (نیتروژن، آرگون، دی اکسید کربن) برای کاهش محتوای اکسیژن برای اطفای حریق بهره می گیرد اما نه در حدی که تنفس افراد را با مشکل مواجه سازد.
Novec 1230 – یکی دیگر از عوامل غیر سمی و بی رنگ که آتش را بدون باقی ماندن پسماند و تخریب دارایی های با ارزش خاموش می کند.
برای تصمصم گیری در مورد انتخاب بهترین خاموش کننده برای سیستم حفاظت از حریق صنعتی خود باید از افراد متخصص در این زمینه کمک بگیرید.
3. به وظایف بازرسی، آزمایش و نگهداری منظم متعهد باشید.
هیچ طرح حفاظت از حریق صنعتی بدون برنامه ای برای بازرسی، آزمایش و نگهداری مداوم کامل نمی شود. بنابراین وقتی روی ابزارها و فناوری های حفاظت از آتش سوزی که برای ایمن نگه داشتن دارایی های خود نیاز دارید سرمایه گذاری کردید، باید متعهد شوید که برای حفظ عملکرد خوب آنها تلاش کنید.
NFPA استانداردهای مختلفی را در رابطه با پروتکل های بازرسی، آزمایش و نگهداری ارائه می دهد. متوجه خواهید شد که برخی از اجزای سیستم باید هر روز بازرسی یا آزمایش شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است فقط هر 5 سال یکبار آزمایش شوند.
4. یک سیستم نظارتی جامع ایجاد کنید.
یک سیستم مانیتورینگ ایستگاه مرکزی می تواند با هر یک از سیستم های حفاظت حریق صنعتی شما مثل سیستم پایش گاز و آتش F&G یکپارچه شود تا اطمینان حاصل شود که اقدامات ایمنی بلافاصله پس از انتشار سیگنال یکی از آنها انجام می شود. آنها با نظارت مداوم سیستم شما برای سیگنال های اعلام حریق، و همچنین سیگنال های خرابی اسپرینکلرها یا تجهیزات الکتریکی، نظارت جامع و بلادرنگ 24/7 و 365 روز در سال را ارائه می دهند.
این سیستم نظارت زیادی را بر عهده دارد و زمان پاسخگویی شما را به شدت به حداقل می رساند و به شما کمک می کند تا آتش های خطرناک را به سرعت خاموش کنید.
5. آموزش کارکنان در پیشگیری و واکنش موثر در برابر آتش
دانستن خطرات آتش سوزی در محل کار صنعتی شما برای یک نفر مسئول مستقیم در این زمینه کافی نیست. کل تیم شما نیز باید از آن ها آگاه باشد. هدف آموزش ایمنی آتش نشانی به کارکنان شما در مورد این خطرات و چگونگی اجتناب از آنها است. از یک کارشناس پیشگیری از آتش سوزی بخواهید یک یا چند بار در سال از مرکز شما بازدید کند تا مطمئن شود بهترین شیوه های پیشگیری به طور مداوم به همه کارکنان ابلاغ می شود.
و در حالی که مهم است که در وهله اول تمام تلاش خود را برای جلوگیری از حوادث اضطراری آتش سوزی انجام دهید، همچنین بسیار مهم است که کارکنان شما بدانند در صورت وقوع آتش سوزی چگونه واکنش نشان دهند. تجهیزاتی مانند آموزش عملی کپسول آتش نشانی و یک طرح تخلیه اضطراری کامل باید اجرا شوند تا تیم شما را برای پاسخ آرام، ایمن و کارآمد آماده کند.
گنجینه پاوان؛ پیشگام حفاظت از حریق صنعتی ایران
ساختمان های صنعتی می توانند خطرات آتش‌سوزی خاصی داشته باشند، به این معنی که معمولاً به سیستم های حفاظت از حریق ویژه نیاز دارند که باید توسط شرکت های صاحب صلاحیت مورد بررسی قرار گیرند.
گنجینه پاوان به عنوان شرکت آتش نشانی مورد تایید سازمان آتش نشانی تهران و دارای رتبه ها و صلاحیت های مرتبط از سازمان های مربوط، به ارائه خدمات مشاوره، آموزش، تامین، طراحی، نصب و اجرا و تعمیر و نگهداری سیستم های حفاظت از حریق صنعتی می پردازد.
منابع
