آموزش سیستم اعلام حریق

سیستم اعلام حریق یکی از بخش های حفاظت از حریق است که نقش مهمی در پیشگیری از آتش سوزی و گسترش آن دارد. در این مطلب می خواهم به آموزش سیستم اعلام حریق از جمله توضیح اجزای آن و شیوه طراحی و نصب سیستم اعلان حریق بپردازیم.

معمولا حریق ها به دو دسته نقسیم می شوند. حریق های شعله ور (FLAME FIRE)،حریق های دودزا (SMOKE FIRE) که بیش از ٨٠ % کل حریق ها خانگی هستند. یک سیستم اعلام حریق می تواند در پیشگیری به موقع از این حریق ها می تواند بسیار مفید باشد.

فرآیند طراحی سیستم اعلام حریق

• بازدید از محل و طراحی محل جانمای تجهیزات
• آماده کردن پیشنهاد فنی و مالی
• اعلام مغایرت ها توسط خریدار
• ویرایش
• نصب تجهیزات

اکثر تلفات جانی از حریق های دودزا است .
این تلفات معمولا به جهت عدم امكان فرار (تخلیه ساختمان) و استنشاق گازهای سمی هنگام حریق به وجود می آید.

آمار نشان می دهد حدود ٨٠ % از حریق های خانگی در اماکن بدون سیستم اعلام حریق رخ داده است، و مابقی به علت عدم فعال بودن این سیستم ها و یا طراحی نامناسب سیستم به وجود آمده است.

• آمار نشان می دهد حدود ٢٩ % از حریق واحدهای مسكونی در آشپزخانه ، ١٣% در اتاق خواب و ٧%در اتاق و سالن رخ داده است اما اکثرتلفات دراتاق خواب و بعلت تنفس گاز co بوده است .

هدف از طراحی سیستم کشف و اعلام حریق چیست؟

• قبل از رسیدن حریق به شرایط غیر قابل کنترل، حریق را تشخیص داده و اعلام نماید.
• بنا بر این این سیستم قدرت پیشگوئی حریق را ندارد
• اما با هشدار به ساکنین ،تخلیه ساختمان را تسریع نموده و با اعلام به سازمان آتشنشانی و یا فعال نمودن سیستم اطفای اتوماتیك، از پیشرفت حریق جلوگیری می نماید.

تقسیم بندی سیستم های اعلام حریق

• سیستم های متعارف (Conventional)
• سیستم های آدرس پذیر (Addressable)

سیستم های متعارف (Conventional)

• مسیری که المان در سیستم متعارف روی آن قرار می گیرند را Zone می گویند که دارای ویژگی های زیر می باشد:
• هر zone مساحتی حدود 2000m² را پوشش می دهد.
• در ساختمان ها هر یک طبقه یک zone مجزا محسوب میشود مگر اینکه مساحت طبقات کمتر از 300m² باشد.
• بیشتر از 32 المان در هر zone نباشد. ( براساس استاندارد های مختلف متفاوت می باشد.)
• خط مربوط به دتکتور ها و شستی های اعلام حریق از آژیرها مجزا است.

• در انتهای هر zone یک مقاوت یا End of Line برای برقراری جریان یک نواخت در شرایط عادی بسته میشود که افزایش و یا کاهش جریان باعث اعلام حریق و یا خطا در zone می شود.
• با اعلام حریق در هر zone تنها zone مربوطه مشخص می شود که می تواند مربوط به هر دتکتور و یا شستی اعلام حریق در هر منطقه از zone باشد.
• تنها از المانهای متعارف می توان در این سیستم استفاده کرد.
• در صورت پارگی در سیم ها بخشی zone از مدار خارج می شود.
• برق مصرفی در سیستم 230V AC و در شرایط اضطراری 24V DC که به صورت 2 عدد باطری 12V می باشد.

سیستم های آدرس پذیر (Addressable) 

• سیم کشی در loop به صورت حلقه ای بوده و از پنل شروع و به پنل ختم می شود.
• تمامی المانها اعم از دتکتورها، آژیرها، شستی ها و … در یک خط قرار می گیرند.

• المانهای این سیستم آدرس پذیر بوده اما می توان با ماژول دتکتورهای متعارف را نیز به پنل متصل کرد.
• پوششدهی هر 10000m² loop است.
• 128 المان می تواند روی آن قرار گیرد.

• هر تجهیز آدرس مخصوص به خود را دارد و در صورت اعلام حریق دقیقا دتکتور و یا شستی اعلام کننده ی حریق در پنل مشخص می شود.
• پارگی در سیم، کل loop را تحت تاثیر قرار نمی دهد و تنها دتکتور مورد نظر از مدار خارج می شود.
• برق مصرفی در سیستم 230V AC و در شرایط اضطرار 24V DC که به صورت 2 عدد باطری 12V می باشد.

• برای نصب یك دتكتور ابتدا پایه آن متناسب با نوع دتكتور نصب شود و سیم كشی روی آن انجام پذیرد سپس دتكتور روی پایه جا زده شود. بر روی پایه دتكتور پیچ های اتصال برای تغذیه ورودی – و + و دو پیچ اتصال برای اتصال به دكتور بعدی و یا مقاومت انتهای خط (EOL) وجود دارد. همچنین ممكن است یك پیچ اتصال نیز برای منفی چراغ ریموت اندیكاتور وجود داشته باشد.

دتکتور اعلام حریق

انواع دتکتور اعلام حریق را در ادامه توضیح می دهیم.

دتکتور دودی (smoke detector)

آشکار ساز های دودی از رایج ترین نوع انواع آشکارسازهای اعلام حریق هستند که در چهار نوع مورد استفاده قرار می گیرند:

• دتکتور دودی یونیزاسیون Ionization Smoke Detector
• دتکتور دودی فتوالکتریک یا نوری Photoelectric (Optical)
• دتكتور دودی اشعه ای (Beam Detector)
• دتکتور دودی استنشاقی یا مکشی Aspirating Smoke Detector

در میان آنها، نوع فتو الکتریکی یا نوری به لحاظ استفاده از فراوانی بیشتری برخوردار است. بطور کلی دتکتورهای دودی بسیار سریع تر از دتکتورهای حرارتی عمل می کنند.

دتکتورهای دودی نقطه ای دارای حساسیت معمولی هستند اما آشکارسازهای استنشاقی می تواند دارای حساسیت خیلی زیاد باشند. از نظر حساسیت، دتکتورهای یونی نسبت به دتکتورهای نوری برتر هستند و برای تشخیص آتش های سریع مناسب ترند. این نوع دتکتور ها ذرات بین0/01 تا 0/3 میکرون را تشخیص میدهند.

در حالی که آشکارسازهای نوری به ذرات بین 0/3 تا 10 میکرون حساسیت نشان می دهند. وجود حساسیت زیاد همواره امتیاز محسوب نمی شود، زیرا به همان اندازه احتمال ارسال پیام کاذب زیاد است بر همین اساس دتکتور های نوری نسبت به دتکتورهای یونی موارد استفاده بیشتری دارند.

آشکارساز دودی یونیزاسیون

این گونه آشکارسازها دارای محفظه ای با دو الکترود مثبت و منفی هستند که وجود ماده رادیو اکتیو ضعیفی به نام آمریسیوم 241  موجب یونیزه شدن هوای داخل آن می شود.

بنابراین جریان الکتریکی ضعیفی بین دو الکترود در محفظه یونیزه برقرار می گردد. ورود دود به داخل محفظه موجب گسیختگی و کاهش جریان الکتریکی بین دو الکترود می شود و در پی آن با فعال شدن مدار الکتریکی، سیگنال وجود حریق

برای به صدا در آمدن آژیر ارسال می شود. از آنجا که این نوع دتکتور در مقابل تغییرات رطوبت و فشار هوا حساس هستند، ممکن است پیام های نادرستی را بدون وجود حریق به مرکز ارسال کننده به همین دلیل برای کاربردی دقیق تر و در محیط هایی با نوسانات جدی زیاد، از انواع دو محفظه ای این دتکتورها استفاده می شود.

در آشکار سازهای دو محفظه ای یکی از محفظه ها با هوای جو در ارتباط است و محفظه دیگر که محفظه مرجع خوانده می شود تنها از طریق روزنه های کوچکی که با هوای بیرون در آشکار سازهای دو محفظه ای یکی از محفظه ها با هوای جو در ارتباط است و محفظه دیگر که محفظه مرجع خوانده می شود تنها از طریق روزنه های کوچکی که با هوای بیرون در ارتباط است ، بنحوی که ذرات درشت تر یونیزه آغشته به دود امکان ورود به آن را ندارند.عمل نمودن دتکتور وابسته به توازن دو محفظه است.

چنانچه توازن برقرار باشد هیچ سیگنالی برای مرکز یا آژیرها ارسال نمی شود اما با بر هم خوردن توازن جریان در دو محفظه ،سیگنال وقوع حریق ارسال خواهد شد. اشعه یونیزه کننده در دتکتورهای دودی یونی از نوع آلفا است که اشعه ای با قدرت نفوذ کم محسوب می شود بنحوی که با یک برگ کاغذ معمولی یا چند سانتیمتر هوا مسیر حرکت آن مسدود می شود. آشکارسازهای یونی نسبت به آشکار سازهای نوری از حساسیت بیشتری برخوردارند و بسیاری اوقات وجود چنین حساسیت بالایی موجب ارسال پیامهای خطا و بی مورد می شود.

آشکارسازهای دودی نوری

یک منبع نوری کوچک و یک سلول حساس به نور دو بخش اصلی آشکارسازهای فتوالکتریک یا نوری را تشکیل می دهند. دیود نوری به عنوان منبع و سلول حساس به نور با زاویه ای خاص نسبت به هم قرار می گیرند، به گونه ای که تشعشعات نورانی دیود به هنگام طی مسیر مستقیم موجب تحریک سلول نمی شود. هنگامی که دود، به داخل محفظه آشکارساز راه می یابد ، بازتابش نور از طریق ذرات دود، باعث تحریک سلول حساس و ارسال سیگنال هشدارمی شود.

در نوع دیگری از شکارسازهای نوری به طریق عکس عمل می شود. دراین گونه سلول فتوالکتریک به طور مستمر از طریق یک منبع نوری کوچک تحت تابش قرار می گیرد و هنگامی که ذرات دود میان منبع و سلول قرار گرفته و موجب کاهش تا قطع تابش گردند ، سلول تحریک میشود.

دتكتور دودی اشعه ای (Beam Detector)

در مواردی كه بخواهیم مكان وسیعی مانند سالن یك كارخانه و یا سالن موزه و … را تحت پوشش سیستم اعلام حریق قرار دهیم و نصب دتكتورهای معمولی مشكل و یا غیر اقتصادی باشد از این نوع دتكتورها استفاده می گردد. این دتكتورها دارای یك قسمت فرستنده (TX) هستند كه اشعه ای به سمت گیرنده (RX) می فرستد. فرستنده و گیرنده در دو سمت سالن نصب می شوند و هرگاه عاملی مانند دود بین این دو عنصر واقع شود و ارتباط اشعه  را قطع كند باعث اعلام خطر می گردد.

در بعضی از این نوع دتكتورها فرستنده و گیرنده روی یك قسمت وجود دارد و در قسمت روبرو یك انعكاس دهنده (Reflector) نصب میگردد. این دتكتورها می توانند فضایی به پهنای 15 متر و به  طول 10 الی 100 متر را تحت پوشش قرار دهند و ارتفاء نصب آنها بین 7/2 متر تا متر 25است ولتاژ كار آنها 24 ولت  DC و جریان مصرفی در حالت ساكن mA 50 و در هنگام اعلام حریق  70mA است. هرچند فاصله بین گیرنده و فرستنده افزایش یابد جریان مصرفی نیز افزایش می یابد.

دتکتور حرارتی (Heat Detector)

• آشکار ساز حرارتی دمای ثابت (Fixed Temperature)
• آشکار ساز حرارتی نرخ افزایشی Rate Of Rise (ROR)

آشکار سازهای حرارتی مانند ترموستات ها دارای یک بخش الکتریکی یا مکانیکی حساس به گرما هستند. آشکارسازهایی با حسگر ترموکوپلی یا ترمیتوری در گروه الکتریکی و آشکارسازهای دیگری با حسگر فانوسه ای یا بی متالی در گروه مکانیکی جای می گیرند.

از دیدگاه روش کشف و اعلام نیز می توان آشکارسازهای حرارتی را در دو گروه (دمای ثابت) و (دمایی متغیر ویا ناگهانی) قرار داد. البته این طبقه بندی، آشکارسازها را بصورت (مرکب) دارای قابلیت های هر یک از آشکارسازهای دمای ثابت و افزایشی هستند را نیز در بر می گیرد.

در کنار آنچه آمد، بنا به اینکه آشکارساز در چه دمایی فعال می شود، می توان گروه بندی دیگری نیز قائل شد.

بر این اساس آشکارسازهای حرارتی در سه گروه واکنش سریع (دمای بین 51 درجه سانتیگراد تا 63 درجه سانتیگراد)، واکنش متوسط (دمای بین 65 درجه سانتیگراد تا 70 درجه سانتیگراد) و واکنش کند (دمای 93 درجه سانتیگراد) جای می گیرند.

آشکار ساز حرارتی دمای ثابت (Fixed Temperature)

حسگر اینگونه آشکارسازها بر اساس دمای از پیش تعیین شده و ثابتی عمل می کند . بعنوان مثال در برخی از آشکارسازهای دمای ثابت از فنر زود گذاری که تحت تإثیر دمای مشخص ذوب می شود استفاده می گردد که پس از عمل نمودن برای بهره برداری مجدد می بایست فیوز یا همان فلز زود گداز را تعویض نمود.البته امروزه اغلب آشکارسازهای دمای ثابت از مکانیسم های ترمیتوری یا بی متال برخوردارند که برای راه اندزی مجدد نیازی به تعویض یا تمهیدات خاص دیگری ندارند.

آشکار ساز حرارتی نرخ افزایشی Rate Of Rise (ROR)

اینگونه آشکارساز بر اساس سرعت افزایش دما تحریک می شود، بنابراین دو عامل افزایش دما و مدت زمان آن در عملکرد آشکارساز موثر است.

نرخ تحریک برای اغلب آشکارساز های افزایشی معمولا  8.4˚C در دقیقه است و معنی آن اینست که چنانچه دمای مکانی ظرف مدت یک دقیقه به میزان 8.4˚C افزایش یابد، آشکارساز در وضعیت هشدار قرار می گیرد.

به همین دلیل این نوع آشکارسازها برای اماکنی که در آنها امکان افزایش ناگهانی دما وجود دارد مناسب نیست.

دتكتور مولتی (MULTI) 

این دتكتورها شامل دو طبقه هستند كه یكی به عنوان دتكتور حرارتی و دیگری به عنوان دتكتور دودی عمل می كند و در محل هایی كه هم امكان وجود دود و هم حرارت هست به كار می روند. (مانند اتاق های بایگانی و كتابخانه ها)

تسترها (Tester)

• تستر دتکتورهای دودی (Smoke Tester)
• تستر دتکتورهای حرارتی (Heat Tester)

داکت باکس (Duct Box)

برای تشخیص دود در داكتهای تهویه از دتكتور دودی اپتیكال استفاده می شود كه آنرا در محفظه خاصی كه به دو لوله وصل است قرار می دهند و در خارج داكت نصب می كنند و لوله ها به داخل داكت می رود تا مقداری از هوای عبوری از داخل داكت را نمونه برداری كند. در صورت وجود دود در داخل داكت این دود از طریق لوله ها وارد محفظه دتكتور شده و دتكتور اعلام حریق می كند.

دتكتور شعله ای (Flame Detector)

این دتكتورها با استفاده از سنسور گیرنده اشعه ماورا بنفش یا اشعه مادون قرمز آتش را تشخیص داده و اعلام حریق می نمایند. زمان پاسخ آن ها حدود چند ثانیه می باشد و آتش را بسیار سریع تشخیص می دهند. در دو نوع قابل نصب برای فضای داخلی (Indoor) و فضای خارجی (Outdoor) موجود می باشد و ولتاژ كار آنها 12 الی 30 ولت DC است زاویه دید آنها نیز 90، 110، 120 درجه می باشد.

نکته

• نوع سنسور دتکتور حایز اهمیت است.
• محل نصب دتکتور در زاویه دید آنها بسیار اهمیت دارد.
• زمان پاسخ دهی دتکتور مهم است.

دتكتور گازی (Gas Detector)

برای تشخیص نشتی گاز و اعلام خطر قبل از به وجود آمدن حریق خصوصاً در محل هایی كه از گازهای سوختنی(قابل اشتعال) (CNG ، LPG) و سمی استفاده می شود به صورت دیواری یا سقفی نصب می شوند. برخی از این نوع دتكتورها قادرند به صورت كشف نشتی گاز به یك شیر فرمان دهند و مسیر گاز را ببندید.

در دتكتورهای پیشرفته تر تغییرات چگالی گاز توسط مبدل تبدیل به یك جریان 4 تا 20 میلی آمپر شده و با یك كابل سه سیمه برای اندازه گیری و كنترل به پانل كنترل مركزی ارسال می شود. همچنین سیستمهایی با دتكتور و تابلو مركزی مخصوص وجود دارند كه میزان گاز مونواكسیدكربن (CO) را در محیط تشخیص داده و در صورت كم  بودن غلظت آن یك سیستم تهویه را راه اندازی می كنند و در صورت زیاد بودن غلظت آن در هوای محیط اعلام خطر می نمایند مورد استفاده این دتكتور در پاركینگ های عمومی و در تونلهای زیرزمینی و محل هایی می باشد كه از سوخت های منواكسید كربن زا مانند زغال یا نفت استفاده می كنند.

نکته

• برای تشخیص گازهای سمی از سنسور الکتروشیمیایی استفاده می شود.
• برای تشخیص گازهای قابل انفجار از سنسور کاتالیتیک استفاده می شود معمولا این نوع دتکتورها ضد انفجار می باشند.

آژیر (Sounder)

آژیرها وسایل خبری صوتی هستند كه هنگام بروز حریق به صدا در می آیند. تمام آژیرهایی كه در یك ساختمان به كار می روند باید دارای صدای یكنواخت و یكسان باشند و از همه ساختمان صدای آژیر شنیده می شود. نصب آنها به صورت سقفی یا دیواری می باشد. حداقل صدای آژیر باید 65 دسی بل یا 5 دسی بل بیشتر از صداهای محیط باشد. مقدار قدرت صدا برای استراحتگاه ها 75 دسی بل می باشد. معمولاً صدای آژیرهای ساخته شده در فاصله یك متری حدود 100 دسی بل است به همراه بعضی از آژیرها یك چراغ فلاشر تعبیه می شود تا در صورت پر سر و صدا شدن محیط و شنیده نشدن صدای آژیر چراغ فلاشر افراد را متوجه بروز حریق بنماید.

چراغ های نشانگر (Flasher)

این چراغ ها با نور ثابت یا چشمك زن و معمولا به رنگ قرمز هستند و در محل مورد نظر نصب می شوند. در پاگردهای راه پله یا در راهروها چراغ های فلاشری موازی با آژیرها بسته شده اند و همراه آژیر به كار می افتند افراد ناشنوا در ساختمان با دیدن نور این چراغ ها می توانند متوجه بروز حریق بشوند یا در صورت از كار افتادن احتمالی آژیرها این چراغ ها بروز حریق را مشخص میكنند. بعضی از این چراغ ها ممكن است با آژیر یكجا باشند.

چراغ بالای درب واحدها یا اتاق ها (Remote Indicator)

ممكن است در بعضی مواقع خود زون دارای قسمت های متعددی باشد و هنگام بروز حریق نیاز به تشخیص دقیق تر محل حریق دارشته باشیم. مثلاً در آپارتمان هایی كه هر طبقه یك زون می باشد و خود طبقه چند واحد است و یا در هتل ها كه اتاق های متعددی در هر طبقه وجود دارد برای تشخیص دقیق محل حریق از چراغ (Remote Indicator) استفاده می گردد. این چراغ بالای درب هر واحد نصب می شود و تغذیه مثبت آن از مثبت منبع تغذیه و منفی آن از پایه مخصوص چراغ ریموت در دتكتورهای آن واحد می باشد. این پایه روی دتكتور با حرف R مشخص می شود. در صورت عمل كردن دتكتور این چراغ نیز روشن می شود.

شستی های اعلام حریق (MCP) (Manual Call Point)

این شستی ها برای اعلام حریق ساخته شده اند و در دو نوع فشاری معمولی و  شیشه ای می باشند. در هر نوع در حالت عادی كنتاكت شستی باز است (N.O) و در حالت اعلام حریق یك مقاومت سری با شستی كه مقدار آن معمولاً 470 اهم است در مسیر به طور موازی با مقاومت انتهای خط قرار می گیرد و مقدار مقاومت معادل به حدود 380 اهم می رسد و جریان افزایش مییابد و این از نظر سیستم اعلام حریق، در دو نوع شیشه ای شستی تحت فشار قرار دارد و با شكسته شدن شیشه آزاد شده و كنتاكت آن بسته می شود.

در انواع معمولی باید شستی را فشار دادتا كنتاكت آن بسته شود. شستی معمولاً دارای سوئیچی برای ری ست (Reset) كردن می باشند تا بعد از استفاده از شستی بتوان دوباره آنرا به حالت عادی برگرداند. محل نصب شستی ها باید در مسیرهای خروجی ساختمان و در دسترس و در معرض دید باشد تا احیاناً اشخاص برای به صدا در آوردن سیستم اعلام خطر به محل وقوع حریق نزدیك نشوند می شود.

LHD (Line Heat Detector)

در محل های که گرد و غبار و دود زیاد باشد و در استفاده از دتکتور های دودی و حرارتی با محدودیت مواجه باشیم از LHD استفاده می کنیم.

این تجهیز از دو سیم با روکش پلیمری جدا کننده و یک لایه محافظ که در اثر بالا رفتن حرارت و رسیدن به دمای تعیین شده پلیمر روی سیم ها ذوب شده و سیم ها با هم اتصال پیدا می کنند و اعلام حریق صورت می گیرد با این کابل میتوان مسافتهای طولانی را از جمله تونلها را کنترل کرد.

IP (Ingress Protection)

در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی كشورمان از دستورالعمل ها و پیشنهادات كمیسیون بین المللی الكتروتكنیك IEC استفاده می شود.

سازمان IEC در نشریه های خود از دو عدد برای بدنه ادوات الكتریكی استفاده می کند. عدد اول نشان دهنده درجه حفاظت دستگاه در مقابل ورود اجسام خارجی و گرد و غبار به داخل بدنه و همچنین تماس با قطعات برق دار یا متحرك، و عدد دوم نشان دهنده درجه حفاظت دستگاه در مقابل نفوذ آب به داخل آن است.

دو عدد فوق الذكر همراه با IP بكار می روند.

استانداردهای دتکتورهای اعلام حریق

شاخص ترین استانداردهای دتکتورهای اعلام حریق به شرح زیر است.

استاندارد BS5839

• برد دتکتور دودی : دایره ایی به شعاع 7٫5 متر
• برد دتکتور حرارتی : دایره ایی به شعاع 5٫3 متر
• تعداد تجهیزحداکثر در هر زون 32 عدد
• حداکثر سطح زیربنای هر زون 2000 مترمربع

استاندارد EN 54

• برد دتکتور دودی : مربعی به مساحت 80 متر مربع
• برد دتکتور حرارتی : مربعی به مساحت 30 متر مربع
• تعداد تجهیز حداکثردر هر زون 32 عدد
• حداکثر سطح زیربنای هر زون 1600 متر
• حداکثر تعداد شستی در هر زون 10 عدد

استاندارد NFPA 72

• برد دتکتور دودی : دایره ایی به شعاع 6٫5 متریا مربع 9در 9
• برد دتکتور حرارتی : بستگی به محل نصب و ریسک حریق دارد
• در محلهایی با ریسک بالا مانند آشپزخانه دایره ایی به شعاع 5٫3 متر
• در محلهایی با ریسک کم مانند پارکینگ دایره ایی به شعاع 6٫5 متر
• تعداد تجهیز در هر زون 24 عدد

شرایط تجهیزات مورد استفاده در اتمسفرهای دارای پتانسیل انفجار  EX (Explosion protection)

اتمسفرهای دارای پتانسیل انفجار در جایی كه ریسك انفجار مخلوط گاز– هوا، بخار– هوا، گردوغبار– هوا یا سایر تركیبات قابل انفجار است وجود دارد. در مناطقی كه دارای این نوع اتمسفر هستند لازم است منابع احتراق مانند جرقه ها، سطوح داغ یا الكتریسیته ساكن كه ممكن است باعث اشتعال یا انفجار این مخلوط ها گردند حذف شوند. تجهیزات الكتریكی كه در این مناطق استفاده میشوند بایستی چنان طراحی و ساخته شوند كه به عنوان منابع جرقه زنی و ایجاد اشتعال اتمسفرهای قابل انفجار عمل نكنند.

این تجهیزات باید دارای گواهینامه  ATEX باشند. بر روی تجهیزاتی که این گواهینامه را دریافت کرده اند کد EX (Explosion protection) درج می گردد که در ادامه نحوه خواندن آن را توضیح خواهیم داد.

تقسیم بندی مناطق با اتمسفر خطرناک

• ZONE 0 فضایی است كه در آن فضا، همیشه و یا برای مدت طولانی گاز به مقدار قابل اشتعال وجود داشته باشد. تجربیات صنعتی، مدت طولانی را زمان بیش از یك هزار ساعت در سال تعیین نموده است.
• ZONE 1 فضایی است كه در آن فضا، گاز به مقدار قابل اشتعال در شرایط عادی بهره برداری بطور متناوب وجود داشته باشد. تجربیات صنعتی فضایی را كه در آن فضا وجود مخلوط گاز و هوا درطول سال بین ده ساعت تا هزار ساعت پیش بینی می شود را در نظر می گیرد.
• ZONE 2 فضایی است كه در آن فضا گاز به مقدار قابل اشتعال در شرایط عادی بهره برداری وجود نخواهد داشت و اگر هم بوجود آید برای مدت كوتاهی ادامه می یابد. در صنعت، فضایی كه در آن فضا احتمال وجود مخلوط گاز و هوا بین یك ساعت تا ده ساعت در سال پیش بینی می شود را در نظر می گیرد.

• سازمان IEC برای فضاهایی كه محتوی گرد و غبارهای (Dust) قابل اشتعال هستند از همین تعاریف و همین نحوه نامگذاری استفاده نموده و فقط به شماره ZONE ها رقم 2 را اضافه می كند. بنابراین فضاهایی كه محتوی گرد و غبارهای قابل اشتعال هستند، ZONE20، ZONE 21 و  ZONE 22 نامگذاری شده اند.

نحوه خواندن کد EX برای تجهیزات دارای گواهینامه ATEX

توضیح علائم اختصاری کد EX با توجه به شکل بالا به صورت زیر است.

• D: معرف Flameproof Enclosure می باشد، این تجهیزات به گونه ای ساخته می شوند كه امكان جرقه زدن در آنها وجود دارد اما هوای داخل محفظه و خود محفظه به گونه ای ساخته شده است كه تحمل فشار حاصله از این انفجار را خواهند داشت و این انرژی را به محیط اطراف انتقال نخواهند داد.
• i: معرف Intrinsic Safety می باشد، بر خلاف روشهای دیگر كه غالبا مكانیكی بودند در این روش كه یك نوع حفاظت الكتریكی می باشد؛ تجهیزات به گونه ای ساخته می شوند كه تحت هیچ شرایطی در آنها جرقه ای تولید نگردد و یا گرمایی كه منجر به انفجار می گردد آزاد نشود. در واقع در این تجهیزات منبع انرژی در مثلث انفجار حذف می گردد. تجهیزاتی كه با این كد مشخص می شوند طبق استاندارد 11IEC60079-  و یا استاندارد اروپایی 50020EN ساخته و ارائه می شوند. این استاندارد ساخت كلیه تجهیزات اندازه گیری ، كنترل ، مخابراتی، ترانسمیترها ، كلیه سنسورها  Actuator ها ، و كلیه تجهیزاتی كه با ولتاژ پایین كار می كنند به كار می رود. در این تجهیزات تغذیه به حداقل ممكن می رسد، تا در تجهیزات هیچگونه انرژی كه توان لازم برای ایجاد انفجار را داشته باشد. تولید نگردد. در مدارات این تجهیزات حتما بایدBarrier  نصب شود.
• این تجهیزات به دو گروه تقسیم می شوند:
• Ib: مدار محافظ به گونه ای طراحی می شود كه با بروز اشكال در یكی از قطعات تجهیز، مداراز حالت Safe خارج نگردد. مناسب نصب در Zone1 و Zone 2  می باشند.
• Ia: مدار محافظ به گونه ای طراحی می شود كه با بروز اشكال در دو قطعه از قطعات تجهیز از حالتSafe خارج نگردد. در مدارات كنترلی و سنسور وترانسمیترها ، استفاده می شوند مناسب نصب در  مدار Zone1 و Zone2 و همچنین 0 Zone می باشند.

• E: معرف increased Safety می باشد، این تجهیزات به گونه ای ساخته می شوند كه دمای آنها كه كاملا كنترل میشود و در رنج دمایی قرار می گیرند كه منجر به انفجار نگردد. و همچنین از ایجاد جرقه هایی كه بطور نرمال در تجهیزات پیش می آید كاملا جلوگیری میگردد. محفظه این تجهیزات حداقل باید IP54 باشد تا از ورود گرد و غبار، رطوبت و گازهای قابل انفجار به درون محفظه جلوگیری گردد.

سخن پایانی آموزش سیستم اعلام حریق

در این مطلب از مقالات گنجینه پاوان به آموزش سیستم اعلام حریق شامل معرفی اجزا و عناصر مختلف آن و همچنین مسائل مربوط به طراحی و نصب سیستم اعلام حریق پرداختیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد طراحی و نصب انواع سیستم های اعلام حریق، اطفا حریق و پایش آتش و گاز می توانید هم اکنون با متخصصان ما در گنجینه پاوان تماس حاصل فرمایید.