با افزایش ساخت‌وسازهای پیشرفته و پیچیده، مهندسی حریق به یکی از مهمترین شاخه‌های مهندسی ایمنی تبدیل شده است. این حوزه با هدف پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی، کاهش خطرات احتمالی و حفاظت از جان و اموال، روش‌های علمی و تخصصی متعددی را ارائه می‌دهد. از طراحی سیستم‌های اطفاء حریق گرفته تا تحلیل رفتار آتش و شبیه‌سازی سناریوهای اضطراری، مهندسی حریق نقشی حیاتی در ایمن‌سازی ساختمان‌ها ایفا می‌کند.
مهندسان حریق با ترکیب دانش تئوری و عملی، راه‌حل‌هایی برای تشخیص، کنترل و مهار آتش ارائه می‌دهند. علاوه بر این، آنها در طراحی ساختمان‌هایی ایمن‌تر، اجرای برنامه‌های پیشگیری از آتش‌سوزی و تحلیل خطرات احتمالی تخصص دارند.
در این مطلب از مقالات گنجینه پاوان قصد داریم به برخی سوالات در رابطه با مهندسی آتش پاسخ دهیم.
مهندسی حریق چیست؟
مهندسی حریق رشته ای از مهندسی است که هدف آن جلوگیری از آتش سوزی و محافظت از افراد و اموال از اثرات آتش سوزی است. این کار با ارزیابی ریسک ها و خطرات آتش سوزی و کاهش آسیب های احتمالی با طراحی و ساخت مناسب انجام می شود.
مهندسی حفاظت از حریق همچنین شامل هدایت و کنترل عملیات آتش نشانی و نجات، بررسی پس از آتش سوزی و ارائه بازخورد می باشد.
مهندس حریق کیست؟
مهندس حریق یک متخصص ایمنی است که وظیفه اصلی او طراحی و اجرای سیستم‌های پیشگیری و کنترل حریق در محیط‌های مسکونی، صنعتی و تجاری است. این حرفه به‌طور مستقیم با نجات جان انسان‌ها، حفاظت از اموال، و کاهش خطرات ناشی از آتش‌سوزی سر و کار دارد. برخلاف تصور عموم، مهندسی حریق تنها به اطفاء آتش محدود نمی‌شود. این تخصص شامل تحلیل خطرات، شبیه‌سازی سناریوهای آتش‌سوزی، و ایجاد سیستم‌هایی برای پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی یا کاهش خسارت‌های آن است.
برای موفقیت در این حرفه، مهارت‌های تخصصی و تحصیلات مرتبط ضروری است. مهندسین حریق معمولاً دارای مدرک مهندسی در رشته‌های مرتبط با ایمنی، حریق یا مکانیک هستند و گواهینامه‌های معتبری مانند NFPA (انجمن ملی حفاظت از حریق) را دریافت می‌کنند. علاوه بر تحصیلات، توانایی تحلیل، دانش قوانین ایمنی، و تسلط بر نرم‌افزارهای شبیه‌سازی از مهارت‌های مهم این شغل محسوب می‌شود. بازار کار این حرفه نیز بسیار گسترده است. صنایع نفت و گاز، ساختمان‌سازی، و حمل‌ونقل از جمله حوزه‌هایی هستند که به تخصص مهندسین حریق نیاز دارند. کشورهای پیشرفته مانند ایالات متحده، کانادا، و استرالیا به دلیل اهمیت ایمنی، فرصت‌های شغلی بیشتری برای این متخصصان فراهم کرده‌اند. در عین حال، چالش‌های شغلی این حرفه نیز شامل مسئولیت بالای مدیریت بحران، هماهنگی با سایر تیم‌های مهندسی، و مواجهه با خطرات محیطی می‌شود.
بیشتر بخوانید: ضرورت و اهمیت آموزش ایمنی و آتش نشانی به کارکنان شرکت ها و سازمان ها
وظایف یک مهندس آتش چیست؟
طراحی ساختمان ها با لحاظ ایمنی در برابر حریق فقط بخشی از وظایف مهندسان حریق است. آنها همچنین در طراحی تجهیزات مورد استفاده برای مبارزه با آتش سوزی، مانند اسپرینکلرها و دتکتورهای دودی، مشارکت دارند.
ممکن است از مهندسان آتش نشانی خواسته شود تا ساختمان ها یا سازه های قدیمی را که با استانداردهای امروزی ساخته نشده اند بازرسی کنند. مهمتر از همه، آنها توصیه ها و خدمات مهندسی ایمنی آتش نشانی را در مورد چگونگی ایمن کردن این ساختمان ها از خطر آتش سوزی بالقوه ارائه می دهند.
قوانین ساختمانی امروزی مستلزم رعایت نوعی انطباق توسط همه متخصصان ساخت و ساز است. با این حال یک متخصص با تجربه می تواند تغییراتی را بر اساس شرایط خاص برای هر نوع پروژه/ساختمان پیشنهاد دهد که سطوح عملکرد بهینه را با حداقل هزینه تضمین می کند بدون اینکه ملاحظات ایمنی را در طول چرخه عمر پروژه (ها) به خطر بیندازد.
به طور خلاصه وظایف یک مهندس حریق عبارتند از:
- طراحی ساختمان ها با در نظر گرفتن ایمنی در برابر آتش
- طراحی تجهیزات مورد استفاده برای مقابله با آتش سوزی
- بازرسی ساختمان ها و سازه های قدیمی برای خطرات احتمالی
- ارائه توصیه هایی برای سیستم ها و روش های ایمنی آتش نشانی
- برقراری ارتباط با مقامات محلی، متخصصان ساخت و ساز، و معماران در مورد ایمنی آتش سوزی
- به روز بودن در مورد مقررات و قوانین جدید آتش نشانی
- بازرسی تجهیزات، ساختمان ها و مواد برای اطمینان از ایمن بودن آنها
- از مدل سازی کامپیوتری برای درک چگونگی شروع و گسترش آتش سوزی استفاده کند
حرفه مهندسی حریق شامل چه موضوعاتی است؟
در رشته مهندسی حریق برخی موضوعات مهم در زمینه آتش سوزی، پیشگیری و محافظت در برابر حریق، فرایند نجات و تخلیه، اعلام و اطفای حریق مورد مطالعه قرار می گیرند که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.
تشخیص حریق
تشخیص حریق (Fire detection) در مهندسی حریق فرآیندی است که در آن آتش سوزی یا آتش سوزی قریب الوقوع شناسایی می شود تا واکنش مناسب نسبت به آن انجام گردد. روش های مختلفی برای تشخیص آتش سوزی وجود دارد که بسیاری از آنها خودکار هستند. برخی از روش های متداول تشخیص حریق شامل استفاده از دتکتورهای دودی، دتکتورهای حرارتی و دتکتورهای شعله و گاز می شوند.
حفاظت فعال در برابر آتش
حفاظت فعال در برابر حریق (Active fire protection) اصطلاحی است که در زمینه مهندسی آتش برای توصیف طیفی از اقدامات مورد استفاده برای خاموش کردن یا کنترل آتش، یا برای محافظت از افراد و اموال در برابر اثرات آتش سوزی استفاده می شود. سیستم های حفاظت آتش فعال شامل سیستم های اطفاء حریق (مانند سیستم های اسپرینکلر)، کپسول های آتش نشانی و سیستم های اعلام حریق می باشد.
حفاظت از آتش غیرفعال
حفاظت از آتش غیرفعال (Passive fire protection) اصطلاحی است که در زمینه مهندسی حریق برای توصیف طیفی از اقدامات مورد استفاده برای محافظت از افراد و اموال در برابر اثرات آتش سوزی استفاده می شود. سیستم های حفاظت آتش غیرفعال شامل مصالح ساختمانی مقاوم در برابر آتش، درب های دارای درجه حریق و آشکارسازهای دود می باشد.
کنترل و مدیریت دود در مهندسی حریق
کنترل و مدیریت دود (Smoke control and management) فرآیندی است برای جلوگیری یا به حداقل رساندن انتشار دود در یک ساختمان. این کار را می توان از طریق استفاده از سیستم های تهویه، دتکتورهای دود و درب های ضد حریق انجام داد. کنترل و مدیریت دود بخش مهمی از مهندسی حریق است و اطمینان از عدم انتشار دود به سایر قسمت های ساختمان و ایجاد خسارت بیشتر را فراهم می کند.
لحاظ امکانات فرار از آتش در مهندسی حریق
یکی از مهمترین جنبه های مهندسی حریق این است که افراد بتوانند در صورت وقوع آتش سوزی از ساختمان فرار کنند. این به معنای اطمینان از وجود امکانات کافی برای فرار و آگاهی مردم از نحوه استفاده از آنها است. امکانات فرار ممکن است شامل پله ها، آسانسورها و سایر مسیرهای مخصوص فرار از حریق باشد. همچنین مهم است که مسیرهای خروجی توسط آتش یا دود مسدود نشده باشند.
طراحی ساختمان
مهندسی حریق فرآیندی است که از ایمنی ساختمان در برابر اثرات آتش سوزی اطمینان حاصل می کند. این امر مستلزم طراحی و نصب سیستم های حفاظت آتش مناسب مانند سیستم های اسپرینکلر، کپسول های آتش نشانی و دتکتورهای دود است. همچنین مهم است که اطمینان حاصل شود که ساختمان به گونه ای طراحی شده است که در صورت آتش سوزی بتوان آن را به راحتی تخلیه کرد.
برنامه های پیشگیری از آتش سوزی
یکی از مهمترین جنبه های ایمنی در برابر آتش، پیشگیری از آتش سوزی است. این به معنای اجرای اقداماتی برای جلوگیری از وقوع آتش سوزی در وهله اول است.
در مهندسی حریق راه های مختلفی برای پیشگیری از آتش‌سوزی وجود دارد، و اجرای اقدامات مختلفی برای اطمینان از به حداقل رساندن خطر آتش سوزی مهم است.
برخی از روش های متداول پیشگیری از آتش سوزی شامل نصب دتکتورهای دود، استفاده از مصالح ساختمانی مقاوم در برابر آتش، پوشش ضد حریق و داشتن یک طرح تخلیه مناسب است.
دینامیک حریق و مدل سازی آتش
در مهندسی آتش، دینامیک حریق عبارت از مطالعه چگونگی رفتار آتش سوزی و چگونگی گسترش آن است. این را می توان از طریق استفاده از مدل هایی انجام داد که امکان شبیه سازی سناریوهای مختلف آتش سوزی را فراهم می کند. دینامیک حریق بخش مهمی از مهندسی حریق است، زیرا امکان ارزیابی خطرات مختلف آتش سوزی و توسعه اقدامات حفاظتی مناسب در برابر آتش را فراهم می کند.
در مهندسی حریق، مدل سازی آتش فرآیند ایجاد یک مدل از حریق است. این کار را می توان از طریق استفاده از مدل های کامپیوتری یا مدل های فیزیکی انجام داد. مدل سازی آتش برای شبیه سازی سناریوهای مختلف آتش سوزی استفاده می شود و می تواند به بهبود درک ما از نحوه رفتار آتش سوزی کمک کند.
رفتار افراد در هنگام آتش سوزی
یکی از مهمترین جنبه های مهندسی حریق، درک نحوه رفتار افراد در هنگام آتش سوزی است. این شامل درک روانشناسی هراس و نحوه واکنش افراد به انواع مختلف شرایط اضطراری است. همچنین مهم است که اطمینان حاصل شود که مردم از روش صحیح تخلیه ساختمان در صورت آتش سوزی آگاه هستند.
تخلیه اضطراری فرآیندی است که در صورت وقوع آتش سوزی یا سایر شرایط اضطراری، افراد را به سرعت و ایمن از ساختمان خارج می کند. مهم است که اطمینان حاصل شود که مردم می دانند با شنیدن زنگ خطر کجا بروند و چه کاری انجام دهند.
تحلیل ریسک در مهندسی حریق
تحلیل ریسک حریق (Fire risk analysis) عبارت از فرآیند تجزیه و تحلیل خطر وقوع آتش سوزی در ساختمان است. این شامل شناسایی خطرات احتمالی آتش سوزی و ارزیابی آسیب هایی است که ممکن است در اثر آتش سوزی ایجاد شود. مهم است که اطمینان حاصل شود که خطرات به حداقل می رسد و اقدامات حفاظتی مناسب در برابر آتش وجود دارد.
در مهندسی حریق ارزیابی ریسک حریق (Fire risk assessment) عبارت از فرآیند شناسایی خطرات احتمالی آتش سوزی در یک ساختمان است. این شامل شناسایی موادی است که به احتمال زیاد مشتعل می شوند، منابع گرما و مناطقی که آتش می تواند گسترش یابد. ارزیابی ریسک های داخلی و خارجی ساختمان بسیار مهم است.
سخن پایانی مهندسی حریق
همان طور که گفتیم مهندسی حریق شامل در نظر گرفتن مواردی است که خطر آتش سوزی و اثرات آن را در ساختمان به حداقل برساند. این شامل طراحی و توصیه تسهیلات فرار مناسب، داشتن یک برنامه تخلیه توسعه یافته، اجرای اقدامات پیشگیرانه مانند نصب دتکتورهای دود یا سیستم های اسپرینکلر، درک نحوه رفتار افراد در مواقع اضطراری و به حداقل رساندن خطر از طریق ارزیابی صحیح خطر است.
شرکت گنجینه پاوان با تاییدیه آتش نشانی استان تهران به ارائه مشاوره آتش نشانی در زمینه دریافت تاییدیه آتش نشانی و پایان کار ساختمان، و همچنین تامین، طراحی، نصب، اجرا و نگهداری پروژه های اعلام حریق، اطفا حریق، سیستم پایش گاز و آتش یا سیستم F&G و تجهیزات حفاظت فردی می پردازد.
جهت دریافت مشاوره رایگان هم اکنون با متخصصان ما در گنجینه پاوان تماس حاصل فرمایید.
منبع
