اسپرینکلر چیست؟

اگر دقت کرده باشید همیشه در سقف مراکز تجاری، درمانی و… یک شیء فلزی همراه با لوله‌ای حاوی مایع قرمز رنگ می‌بینید. این وسیله در واقع همان اسپرینکلر است. اسپرینکلرها یکی از معروف‌ترین تجهیزات سیستم اطفای حریق هستند که به کنترل و مهار حریق کمک می‌کنند و طبق گزارشات از 80 تا 90 درصد حوادث و خسارات جلوگیری می‌کنند. اگر علاقه دارید تا بیشتر درباره اسپرینکلرها بدانید، تا آخر این مقاله با ما همراه باشید.

بیشتر بخوانید: سیستم اطفای حریق

انواع اسپرینکلر آتش نشانی

اسپرینکلرهای آتش‌نشانی از نظر نوع عملکرد و لوله‌کشی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. برای آشنایی با انواع اسپرینکلرها با ما همراه باشید.

انواع اسپرینکلرها از نظر عملکرد شامل موارد زیر هستند:

•         اسپرینکلر پایین زن
•         اسپرینکلر بالا زن
•         اسپرینکلر واکنش استاندارد
•         اسپرینکلر واکنش سریع
•         اسپرینکلر کنار زن یا دیواری (افقی)
•         اسپرینکلر مخفی

اسپرینکلر پایین زن: این نوع تجهیزات باید به صورت عموی نصب شوند. دفلکتور اسپرینکلر پایین زن به سمت پایین است و آب پس از اینکه از اوریفیس و دفلکتور عبور کرد، به صورت نیمکره‌ای پایین می‌ریزد.

اسپرینکلر بالا زن: اسپرینکلر بالا زن نیز مانند نوع پایین زن باید به صورت عمودی نصب شود. در این نوع از این دستگاه‌ها، آب از اوریفیس به سمت بالا حرکت می‌کند و پس از اینکه از دفلکتور نیز عبور کرد، به صورت چتری خارج می‌شود. لازم به ذکر است که این نوع دستگاه برای نصب نیازی به قاب ندارند.

اسپرینکلر واکنش استاندارد: جالب است بدانید که سرعت واکنش اسپرینکلر باتوجه به قطر حباب دستگاه متغیر است. در این دستگاه واکنش استاندارد، قطر حباب 3 میلی‌متر است.

اسپرینکلر واکنش سریع: این اسپرینکلر سریع‌تر از انواع دیگر واکنش استاندارد عمل می‌کند. قطر حباب در اسپرینکلر واکنش سریع 5 میلی‌متر است.

اسپرینکلر کنار زن یا دیواری (افقی): همان‌طور که از اسمش مشخص است، این نوع اسپرینکلر باید روی دیوار نصب شود تا کارایی درستی داشته باشد. این نوع اسپرینکلر دارای نوع خاصی از دفلکتور است. به طوری که اگر اسپرینکلر دیواری فعال شود، بیشتر آب به سمت روبرو می‌پاشد. البته کمی از آب نیز به همان دیواری که اسپرینکلر رویش نصب شده می‌پاشد.

اسپرینکلر مخفی: آخرین اسپرینکلری که باید به شما معرفی کنیم، اسپرینکلر مخفی یا تو کار است. نام دیگر این وسیله، اسپرینکلر کانسیلد است و بیشتر در مکان‌هایی کاربرد دارد که ظاهر زیبای ساختمان اهمیت دارد. این نوع دارای یک قاب است و به صورت توکار، درون سقف نصب می‌شود طوری که پس از نصب، هم سطح سقف است و چیز برجسته‌ای مشخص نیست. در زمان افزایش حرارت این دستگاه از قاب جدا می‌شود، بیرون‌آمده و فعال می‌شود.

معروف‌ترین اسپرینکلرها از نظر لوله‌کشی شامل موارد زیر هستند:

• سیستم لوله‌کشی تر
• سیستم لوله‌کشی خشک
• سیستم لوله‌کشی سیلابی

همچنین بخوانید: لوله کشی اسپرینکلر

سیستم لوله‌کشی تر: این نوع پرطرف‌دارترین مدل، مخصوصاً در ساختمان‌های مسکونی است. در لوله‌های این سیستم آب سرد در لوله به صورت تحت‌فشار قرار دارد و زمانی که دمای مایع داخل اسپرینکلر به حد نهایی‌اش می‌رسد، حباب شیشه‌ای می‌شکند و آب داخل لوله آزاد می‌شود. تأسیسات نصب شده در این سیستم نباید در دمای زیر صفر قرار بگیرند تا از یخ‌زدگی لوله‌ها جلوگیری شود.

سیستم لوله‌کشی خشک: سیستم‌های لوله‌کشی خشک کمی زمان بیشتری برای فعال شدن می‌طلبند و در ساختمان‌های غیرمحرک یا خالی از سکنه که لوله‌ها ممکن است یخ بزنند و بشکنند، استفاده می‌شوند. برخلاف مدل مرطوب، سیستم‌های خشک با هوای فشرده یا نیتروژن پر شده‌اند. فشار هوای موجود در لوله‌ها باعث جلوگیری از ورود آب به سیستم می‌شود. وقتی دمای هوا به طور ناگهانی افزایش می‌یابد، فشار هوا کاهش می‌یابد و آب از لوله‌ها عبور می‌کند و وارد سیستم اسپرینکلر می‌شود.

سیستم لوله‌کشی سیلابی: این اسپرینکلر برای مکان‌هایی با خطر آتش‌سوزی بالا طراحی شده است. برخلاف دو مدل قبلی، سر اسپرینکلر باز که در صورت نیاز با سرعت بالایی فعال شود. از این نوع سیستم در مکان‌های مانند کارخانه‌های صنعتی و واحدهای تولیدی استفاده می‌کنند.

کاربرد اسپرینکلر چیست؟

مهم‌ترین کاربرد این است که در زمان آتش‌سوزی با فعال شدن، از بیشتر شدن آتش سوزی جلوگیری کرده و حریق را اطفا می‌کند. طبق آخرین تحقیقات ساختمان‌هایی که در تاسیسات اطفا حریق خود دارای اسپرینکلر هستند، آسیب جدی پس از آتش سوزی ندیده‌اند.

مزایای استفاده از اسپرینکلر

مزایای استفاده از شبکه اسپرینکلر بی‌شمار است اما در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را برمی‌شماریم.

• کاهش هزینه بیمه اماکن

اگر در تأسیسات منزل مسکونی خود از این دستگاه‌ها و دیگر تجهیزات اطفا حریق استفاده می‌کنید، باید بدانید که حق بیمه پرداختی منزل شما تا 20 درصد کاهش می‌یابد. پس از نصب این سیستم‌ها در اسرع وقت، شرکت بیمه خود را در جریان قرار دهید.

• افزایش ارزش اماکن

این روزها بیشتر خریداران خانه و اجاره‌نشین‌ها به دنبال خانه‌هایی هستند که امن‌ باشند. با به‌کارگیری این فناوری مناسب در خانه، آسیب ناشی از آتش‌سوزی، حدود 90 درصد کاهش می‌یابد و قیمت ملک شما بیشتر می‌شود. از طرفی شما پس از آتش‌سوزی، هزینه کمتری را برای تعمیرات خواهید پرداخت و چیزی از ارزش منزل شما کم نمی‌شود.

• کاهش هزینه‌ها

این تجهیزات علاوه بر کم‌کردن هزینه‌های بیمه، هزینه نصب کمی دارد. همچنین ماندگاری این تأسیسات بین 50-30 سال است. در سوی دیگر داستان، این تجهیزات برای کار کردن نیازی به برق و باطری ندارند و با وجود کمک شایانی که به اطفا حریق می‌کنند، هزینه‌ای که برای خرید آن صرفه کرده‌اید، قابل برگشت است.

همچنین بخوانید: خوردگی در اسپرینکلرهای آتش نشانی

سیستم اسپرینکلر چگونه فعال می‌شود؟

نحوه فعال‌شدن سیستم‌های اسپرینکلر به نوع سیستمی نصب می‌شود، بستگی دارد. دو نوع مکانیزم آزادسازی استفاده می‌شود که شامل موارد زیر است:

1. لامپ‌های شیشه‌ای
2. لینک‌های ذوب شونده

در اسپرینکلر با لامپ شیشه‌ای، لامپ حاوی مایعی است که به گرما حساس است و معمولاً بر پایه گلیسیرین است. در این نوع سیستم، دما تا جایی که شیشه می‌شکند بالا می‌رود و باعث می‌شود که آب از طریق سر اسپرینکلر جریان یابد و به سمت آتش پاشیده شود.

سر اسپرینکلر با لینک ذوب شونده عملکردی مشابه مدل قبلی دارد، اما تفاوت اصلی این است که آب توسط یک پیوند فلزی ذوب شونده از جنس آلیاژ با نقطه ذوب پایین، در لوله‌ها نگه داشته می‌شود. هنگام آتش‌سوزی گرمای حاصل از آتش باعث ذوب‌شدن آلیاژ می‌شود و آب از لوله‌ها خارج می‌شود.

مایع داخل اسپرینکلر چیست؟

مایع داخل اسپرینکلر یک ترکیب گلیسیرین-آب یا الکل رنگی است. این مایع در یک حباب شیشه‌ای کوچک قرار دارد که به‌عنوان عنصر حسگر حرارتی عمل می‌کند. زمانی که دمای محیط اطراف اسپرینکلر به یک حد مشخص (معمولاً بین 57 تا 77 درجه سانتی‌گراد) می‌رسد، مایع داخل حباب منبسط شده و باعث می‌شود حباب شیشه‌ای بشکند. در نتیجه، آب از سری اسپرینکلر آزاد شده و روی آتش پاشیده می‌شود تا آتش را خاموش یا کنترل کند.

استانداردهای ایمنی

استانداردهای مرتبط با سیستم‌های اسپرینکلر برای اطمینان از عملکرد صحیح و ایمنی این سیستم‌ها طراحی شده‌اند. برخی از مهم‌ترین استانداردها عبارت‌اند از:

NFPA 13: معتبرترین استاندارد جهانی برای طراحی، نصب و نگهداری سیستم‌های اسپرینکلر است که به انواع مختلف آن‌ها پرداخته و جزئیات را مشخص می‌کند.

FM Global: استانداردهای این سازمان برای محیط‌های صنعتی و تجاری طراحی شده و بر کاهش خطرات آتش‌سوزی در این محیط‌ها تمرکز دارد.

ISO 6182: استاندارد بین‌المللی برای طراحی و نصب سیستم‌های اسپرینکلر آبی است که شامل جزئیات لوله‌کشی و فشار آب در هنگام فعال‌شدن سیستم می‌شود.

سخن آخر

در دنیایی که پیشرفت فناوری و توسعه شهری با چالش‌هایی مثل احتمال خطر آتش‌سوزی همراه است، استفاده از سیستم‌های ایمنی دیگر یک گزینه نیست، بلکه یک ضرورت اساسی است. این سیستم‌ها نه تنها تضمینی برای حفظ جان انسان‌ها و دارایی‌ آن‌ها هستند، بلکه به عنوان یک سرمایه‌گذاری در امنیت و آسایش جامعه عمل به‌حساب می‌آیند. بنابراین، توجه و سرمایه‌گذاری در این بخش گامی به سوی آینده‌ای امن‌تر و مطمئن‌تر برای همه ما به شمار می‌رود.