سیستم اعلام حریق ؛ نصب، مشاوره و آموزش

این سیستم معمولاً از اجزای زیر تشکیل شده است:

کنترل پنل

کنترل پنل همان دستگاه مرکزی سیستم است که سیگنال ها را از آشکارسازها و سایر دستگاه ها دریافت و تجهیزات هشدار حریق را فعال می کند.

دتکتورها

دتکتورها یا آشکارسازها وظیفه رصد و تشخیص علائم آتش سوزی را برعهده دارند. با توجه به نوع سنسور انواع مختلف دتکتورها از جمله دتکتور دود، دتکتور حرارتی، دتکتور شعله و دتکتور گاز وجود دارند.

شستی های اعلان حریق

دکمه هایی هستند که به طور دستی تجهیزات هشدار حریق را فعال می کنند.

تجهیزات هشداردهنده

این تجهیزات دارای انواع مختلف شنیداری مثل زنگ ها، بوق ها و آژیرها و همچنین تجهیزات بصری مثل چراغ های چشمک زن یا همان فلاشرها یا ترکیبی از آنها هستند.

تجهیزات ارتباطی

در ساختمان‌ ها یا مجتمع ‌های بزرگ ‌تر، سیستم ‌های اعلام حریق ممکن است با استفاده از دستگاه‌ های ارتباطی مانند تلفن ثابت، شبکه‌ های سلولی یا اتصالات اینترنتی به یک ایستگاه نظارتی مرکزی یا آتش نشانی متصل شوند تا به سرعت به مقامات مسئول یا تیم های عملیات اطفای حریق وجود خطر را اطلاع رسانی کنند.

باتری ها و منابع تغذیه

سیستم های اعلان حریق معمولاا دارای باتری های پشتیبان هستند تا از کارکرد سیستم حتی در زمان قطع برق اطمینان حاصل کنند. منبع تغذیه نیز برای تامین برق اجزای سیستم مورد نیاز است.

در یک سیستم حفاظت از حریق فعال، سیستم تشخیص حریق معمولا با یک سیستم اطفای حریق خودکار تلفیق شده است تا در صورت نیاز آن را فعال نماید.

و همچنین در نوع صنعتی شامل موارد زیر خواهد بود:

• ایر سمپلینگ
• کابل LHD
• تلفن کننده

نحوه عملکرد سیستم اعلام حریق

نحوه عملکرد این سیستم به این صورت است که وقتی که دتکتورها آثار حریق مثل دود، حرارت یا شعله را تشخیص دهند سیگنالی را به کنترل پنل مرکزی ارسال می کنند. پنل کنترل سیگنال های دریافتی را پردازش می کند تا مشخص کند که آیا باید سیستم هشدار حریق فعال گردد یا خیر. برخی از سیستم‌ ها ممکن است از الگوریتم ‌های هوشمند یا هوش مصنوعی برای تمایز بین محرک‌ های تصادفی و رویدادهای واقعی آتش ‌سوزی استفاده کنند و هشدارهای کاذب را کاهش دهند.

اگر پنل کنترل وجود حریق را تشخیص دهد تجهیزات هشدار حریق مثل آژیرها و فلاشرها را فعال می کند. همچنین در صورت وجود سیستم اطفای حریق اتوماتیک، کنترل ممکن است اقدام به فعال سازی آن نماید. در برخی سیستم ها ممکن است سیستم به طور خودکار با یک ایستگاه مانیتورینگ بیرونی یا مرکز خدمات اضطراری مثل آتش نشانی تماس بگیرد. علاوه بر اقدامات فوق، سیستم کشف و اعلان حریق ممکن است اقدامات ایمنی دیگری مانند بستن درهای آتش نشانی، خاموش کردن سیستم‌ های تهویه، فعال کردن روشنایی اضطراری و باز کردن قفل درب‌ های خروجی را برای تسهیل تخلیه آغاز کند.

انواع سیستم اعلام حریق ساختمان کدام است؟

سیستم های کشف و اعلان حریق را از جنبه های مختلفی مثل روش فعال سازی، نوع کاربری یا قابلیت های پوشش دهی یا میزان هوشمندی می توان به انواع مختلفی تقسیم کرد.

از لحاظ شیوه فعال سازی می توان به دو نوع کلی زیر اشاره کرد:

سیستم اعلام حریق دستی

یک سیستم تشخیص حریق دستی دارای مکانیسم فعالیت خودکار و اتوماتیک نیست و فقط به صورت دستی امکان فعال سازی دارد.

سیستم تشخیص حریق اتومات یا خودکار

سیستم های خودکار کشف و اعلان حریق با تشخیص وجود حریق توسط آشکارسازها به طور اتومات فعال شده و اقدامات تشریح شده در بخش قبل را انجام می دهند. لازم به ذکر است که وجود تجهیزات تشخیص حریق دستی در سیستم های خودکار نیز الزامی است.

سیستم های خودکار کشف و اعلام حریق نیز خود به دو نوع موضعی یا انفرادی و مرکزی تقسیم می شوند:

سیستم تشخیص حریق خودکار موضعی: در این سیستم خود دتکتورها دارای آژیر هشدار بوده و فاقد سیستم مرکزی کنترل می باشند.

سیستم اعلان حریق خودکار مرکزی: این سیستم ها دارای کنترل پنل مرکزی هستند و پنل سیگنال ها را از آشکارسازها دریافت و تجهیزات هشدار و اطفا ارسال می کند.

انواع سیستم کشف و اعلام حریق خودکار مرکزی

انواع مختلفی از سیستم های تشخیص حریق اتومات مرکزی وجود دارد که عبارتند از:

سیستم های اعلام حریق متعارف (Conventional)

سیستم های متعارفی ساختمان را به مناطق یا زون هایی تقسیم می کنند که هر زون توسط یک مدار جداگانه نظارت می شود. هنگامی که یک آتش سوزی شناسایی می شود، سیستم زون خاصی را که در آن آتش سوزی واقع شده است نشان می دهد.

سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر (Addressable)

سیستم های آدرس پذیر نسبت به سیستم های متعارف پیشرفته تر هستند، زیرا هر آشکارساز یا دستگاه دارای یک آدرس منحصر به فرد است. این قابلیت به سیستم اجازه می دهد تا اطلاعات دقیق تری در مورد محل آتش سوزی یا خطا ارائه دهد و تشخیص دقیق منطقه آسیب دیده را آسان تر می کند.

سیستم های اعلام حریق بی سیم (Wireless)

این سیستم ها از فناوری بی سیم برای برقراری ارتباط بین آشکارسازها و کنترل پنل اصلی استفاده می کنند و نیازی به سیم کشی فیزیکی ندارند. آنها در شرایطی که نصب سیستم های سیمی دشوار یا پرهزینه است مفید هستند.

انواع سیستم اعلان حریق از نظر نوع کاربری

از لحاظ نوع کاربری این سیستم ها را می توان به دو نوع کلی خانگی و صنعتی تقسیم کرد:

سیستم تشخیص حریق خانگی

سیستم تشخیص حریق خانگی برای شناسایی و هشدار به ساکنان در مورد وقوع آتش سوزی یا وجود دود در ملک مسکونی طراحی شده است. این سیستم ها معمولا در انواع ساختمان های مسکونی، تجاری، اداری و سایر اماکن مشابه مورد استفاده قرار می گیرند.

سیستم تشخیص حریق صنعتی

سیستم تشخیص حریق صنعتی به طور خاص برای ساختمان ها و تاسیسات بزرگتر مانند کارخانه ها، انبارها و مجتمع های اداری طراحی شده است. این سیستم ها به دلیل مقیاس و پیچیدگی محیط های صنعتی در مقایسه با سیستم های اعلان حریق خانگی پیچیده تر و قوی تر هستند. آنها ممکن است شامل فناوری های تشخیص پیشرفته مانند آشکارسازهای شعله، آشکارسازهای پرتو و آشکارسازهای گاز باشند. سیستم ‌های کشف حریق صنعتی اغلب با سایر سیستم ‌های ایمنی مانند سیستم‌ های اسپرینکلر و سیستم ‌های تخلیه یکپارچه می‌شوند تا یک راه‌حل جامع حفاظت از آتش ارائه کنند. به طور کلی، در حالی که هم سیستم های اعلام حریق خانگی و هم سیستم های تشخیص حریق صنعتی به منظور تشخیص و هشدار آتش عمل می کنند، دومی برای پاسخگویی به ماهیت بزرگتر و پیچیده تر محیط های صنعتی طراحی شده است.

نصب سیستم اعلام حریق

مطابقت با قوانین و ضوابط آتش نشانی

در تمام پروژه های اجرایی توجه به قوانین و الزامات برای شروع کار بسیار اهمیت دارد و از اساسی ترین موضوعات است. نصب و طراحی سیستم  باید براساس ضوابط آتش نشانی ایران و دیگر استانداردهای جهانی صورت می گیرد. طراحی و نصب براساس الزامات زیر است:

• مقررات ملی ساختمان ایران (ویرایش سال 1395؛ مبحث های 3، 13 و 21)
• استاندارد NFPA72
• استاندارد BS5839-1
• استاندارد NFPA170
• استاندارد NFPA101

اگر ساختمان ها و اماکن مورد نظر زیر ساخت و طراحی درستی نداشته باشند امکان نصب تجهیزات اعلام حریق هم امکان پذیر نیست. بنابریان برای نصب و طراحی سیستم کشف و اعلام حریق بهتر است زیرساخت ساختمان یا پروژه ای که در حال ساخت است توسط آتش نشان ها یا مشاورین بررسی شود.

تجهیزات مجاز برای نصب در سیستم اعلام حریق

• برای تجهیزات آتش نشانی و اعلام حریق در ساختمان ها توجه به الزاماتی که توسط سازمان آتش نشانی تعیین شده است ضروری است.
• بر روی تجهیزات باید مدل، کد تاییدیه آزمایشگاه و کمپانی سازنده ثبت شده باشد.
• باید نمایندگی این محصولات در لیست سازمان آتش نشانی باشد.
• الزامی است که تجهیزات نصب شده در یک سیستم  همه از یک برند باشند.
• در صورتی که در یک سیستم  افراد مجبور به استفاده از برندی غیر برند پیش فرض سیستم شوند ارئه گواهی تطبیق عمکلرد تجهیزات با دستگاه جدید و تست معتبر و مورد تائید سازمان آتش نشانی ضروری است.
توضیح: در خصوص تجهیزات خاص مانند دتکتورهای شعله، نمونه بردار هوا، دودی خطی، حرارتی خطی و نظایر آن، با نامه تطابق رسمی قابل استعلام از سازنده، مورد قبول و مسئولیت صحت عملکرد سیستم بر عهده سازنده و نمایندگی مجاز آن است.
• تعهد ارائه دو سال گارانتی از زمان مهر و امضای گواهی اصالت تمامی تجهیزات و خدمات سیستم اعلان حریق اعم از اصلی و فرعی توسط نمایندگی تجهیزات الزامی می باشد.
• تعهد ارائه 10 سال خدمات تامین قطعات یدکی از زمان مهر و امضای گواهی اصالت برای تمامی تجهیزات اعلان حریق اعم از اصلی و فرعی الزامی می باشد.

گروه بندی تصرفات ساختمانی برای نصب سیستم اعلام حریق

نصب این سیستم ها در ساختمان باید بر اساس جدول زیر انجام گیرد:

نکات مهم برای انتخاب و خرید تجهیزات سیستم کشف و اعلان حریق

همان طور که کفتیم انواع مختلفی از سیستم های تشخیص حریق از برندهای متنوع وجود دارد. مقایسه ویژگی ها و قیمت، انتخاب و خرید تجهیزات سیستم اعلام حریق مستلزم در نظر گرفتن دقیق عواملی مانند اندازه و چیدمان ساختمان، کاربری فضا و رعایت مقررات محلی ایمنی آتش سوزی است. هر یک از انواع سیستم های متعارف یا آدرس پذیر یا هوشمند مزایای خاص خود را دارند. عواملی مانند پیچیدگی ساختمان، بودجه، مقیاس پذیری و سهولت نگهداری را در نظر بگیرید.

با بررسی عوامل مذکور، می‌توانید اطمینان حاصل کنید که سیستم اعلان حریق انتخابی نیازهای خاص ساختمان را برآورده می‌کند، با مقررات محلی مطابقت دارد و قابلیت‌های موثر تشخیص و واکنش به آتش را ارائه می‌دهد.

برندهای معروف و پرطرف دار سیستم تشخیص حریق

انواع برندهای ایرانی و خارجی سیستم ها و تجهیزات اعلام حریق وجود دارد. از برندهای شاخص خارجی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سیستم اعلام حریق زیتکس
• سیستم اعلام حریق تسلا
• سیستم اعلام حریق سنس

قیمت سیستم اعلام حریق

قیمت سیستم اعلام حریق بسته به عوامل مختلفی از جمله نوع برند و اندازه سیستم، پیچیدگی نصب، تعداد آشکارسازها و دستگاه های مورد نیاز و نیازهای خاص ساختمان یا تاسیسات می تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد.

قیمت سیستم اعلام حریق خانگی

قیمت سیستم اعلام حریق صنعتی

قیمت سیستم اعلام حریق زیمنس

استانداردهای سیستم اعلام حریق

چندین استاندارد وجود دارد که معمولاً برای سیستم های اعلان حریق استفاده می شود. این استانداردها دستورالعمل هایی را برای طراحی، نصب و نگهداری سیستم های تشخیص حریق ارائه می کنند تا از اثربخشی و قابلیت اطمینان آنها اطمینان حاصل شود. برخی از استانداردهای شناخته شده سیستم اعلان حریق عبارتند از:

 NFPA 72

این استاندارد آمریکایی پرکاربردترین برای سیستم های تشخیص حریق است. نصب، آزمایش، بازرسی و نگهداری سیستم های اعلام حریق را پوشش می دهد. استانداردهای NFPA مورد قبول مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران می باشد.

UL 864

این استاندارد الزامات مربوط به واحدهای کنترل و لوازم جانبی سیستم های اعلام حریق، از جمله منابع تغذیه، اعلام کننده ها و دستگاه های آغازگر را فراهم می کند.

کد بین المللی آتش سوزی (IFC)

این کد حداقل الزامات را برای سیستم های حفاظت حریق از جمله سیستم های اعلان حریق در ساختمان های جدید و موجود تعیین می کند.

استاندارد بریتانیا BS 5839

این استاندارد توصیه هایی را برای طراحی، نصب، راه اندازی و نگهداری سیستم های اعلام حریق در انگلستان ارائه می کند. راهنمایی در مورد انواع مختلف سیستم های تشخیص حریق از جمله سیستم های اعلان حریق دستی، اتوماتیک و صوتی ارائه می دهد. این استاندارد مورد قبول مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران می باشد.

استاندارد اروپایی EN 54

این استاندارد برای سیستم های تشخیص حریق و اعلان حریق در اروپا کاربرد دارد. این شامل بخش های مختلفی است که جنبه های مختلف سیستم های اعلام حریق مانند تجهیزات کنترل و نشانگر، آشکارسازها و دستگاه های تشخیص حریق را پوشش می دهد.

طراحی سیستم اعلام حریق

طراحی سیستم اعلان حریق شامل ایجاد طرحی برای اجرای سیستم در یک ساختمان برای اطمینان از تشخیص زودهنگام و اطلاع رسانی آتش سوزی است.

مراحل کلیدی طراحی یک سیستم تشخیص و هشدار حریق عبارتند از:

• شناسایی اهداف
• انجام یک ارزیابی خطر
• تعیین زون های حریق
• انتخاب دتکتورها و سنسورهای تشخیص حریق
• طراحی تجهیزات هشدار دهنده
• طراحی پانل کنترل
• منبع تغذیه و پشتیبان
• تهیه مستندات و نقشه 

این کار باید توسط یک شرکت مشاور آتش نشانی دارای تاییدیه از سازمان آتش نشانی انجام گیرد.

نصب و اجرای سیستم اعلام حریق

پس از طراحی، مرحله نصب و اجرای سیستم اعلان حریق شامل مراحل و ملاحظات متعددی از جمله ارزیابی ساختمان، سیم کشی، نصب دستگاه ها و تجهیزات، تست و راه اندازی است.

نصب و اجرای سیستم تشخیص حریق باید توسط متخصصان واجد شرایط یا تکنسین های معتبر انجام شود تا از انطباق، اثربخشی و ایمنی اطمینان حاصل شود.