شرایط آسانسور دسترسی آتش نشان طبق ضوابط ملاک عمل سازمان آتش نشانی

آسانسور دسترسی آتش نشان، بر خلاف آسانسورهای معمولی، به گونه ای طراحی شده است که تا زمانی که امکان وقوع آتش سوزی در بخش هایی از ساختمان فراتر از محدوده شفت آتش نشانی وجود دارد، عمل کند، زیرا برای انتقال آتش نشانان و تجهیزات آنها به طبقات ساختمان استفاده می شود.

سازمان آتش نشانی ضوابط و مقرراتی را برای آسانسورهای دسترسی آتش نشان مشخص کرده است که در ادامه آنها را مورد بررسی قرار می دهیم.

 

ضوابط آسانسورهای دسترسی آتش نشان (تاریخ اجرا: 1399/07/01)

کلیات

استفاده از آسانسورهای عادی در مواقع آتش سوزی ممنوع است. به همین دلیل سازمان آتش نشانی مقرراتی را برای طراحی و اجرای آسانسور دسترسی آتش نشان در نظر گرفته است. به این ترتیب، امکان استفاده از آسانسوری ویژه در هنگام آتس سوزی برای آتش نشانان فراهم می شود تا بتوانند جهت دسترسی به طبقات و تسریع عملیات اطفای حریق و امدادرسانی از آن بهره بگیرند.

 

هدف و دامنه کاربرد آسانسور دسترسی آتش نشان

این مقررات برای طراحی و اجرای آسانسور دسترسی آتش نشان در ساختمان های جدید کاربرد دارد و در شرایط خاص هنگام آتش سوزی فقط برای استفاده آتش نشانان در نظر گرفته شده است و استفاده از آن بدون حضور مستقیم و اجازه آتش نشانان در زمان آتش سوزی، مجاز نمی باشد.

 

آیا استفاده از آسانسور آتش نشانی در شرایط عادی مجاز است؟

طبق آئین نامه آسانسورهای دسترسی آتش نشان سازمان آتش نشانی استفاده از آسانسورهای دسترسی آتش نشان در شرایط عادی برای فعالیت های روزمره مجاز است. اما این آسانسورها در شرایط حریق مثل تمام آسانسورهای یک ساختمان از فعالیت خارج می شوند با این فرق که با تمهیداتی مشخص می توانند توسط آتش نشانان در زمان حریق دوباره قادر به فعالیت خواهند بود.

لازم به ذکر است که این مقررات برای موارد زیر کاربرد ندارد:

• بالابرهای هیدرولیکی دو یا چند طبقه
• آسانسورهای عادی
• آسانسورهایی که در ساختمان های موجود نصب می شوند.

 

تعاریف آئین نامه آسانسورهای دسترسی آتش نشان

آسانسور دسترسی آتش نشان (آسانسور آتش نشانی)

آسانسور مخصوصی که در هنگام آتش سوزی در اختیار آتش نشانان قرار می گیرد تا پس از ارزیابی شرایط در صورت صلاحدید فرماندهان، نیروهای عملیاتی سازمان آتش نشانی، بتوانند با سرعت بیشتری به انجام عملیات اطفا آتش سوزی، نجات افراد حاضر در ساختمان و نقل و انتقال تجهیزات اطفا حریق بپردازند.

 

سوئیچ آسانسور آتش نشانی Fire Fighting lift switch

سوئیچی واقع در تراز تخلیه خروج ساختمان، در خارج از چاه آسانسور هست تا با استفاده از آن ارائه خدمات انحصاری برای آتش نشانان در زمان آتش سوزی فراهم شود.

 

لابی ایمن آسانسور آتش نشانی

محیط حفاظت شده ای که دسترسی ایمن به آسانسور آتش نشانی را در تمامی طبقات ساختمان تامین می نماید.

 

طبقه تراز تخلیه

پایین ترین طبقه ای از بنا که حداقل 50 درصد از بار تخلیه متصرفین از آن به معبر عمومی تخلیه می شود. برای اطلاعات بیشتر به تعریف «راه خروج» در مبحص سوم مقررات ملی ساختمان مراجعه شود.

 

تراز دسترسی نیروی آتش نشان

ترازی که آتش نشانان از آن سطح امکان انجام عملیاتی امدادی را به واسطه ماشین های عملیاتی خود برای ساختمان دارند. این سطح می تواند با طبقه تراز تخلیه یکی بوده یا متفاوت از آن باشد.

 

دور بند چاه آسانسور آتش نشانی

چاه آسانسور آتش نشانی باید مطابق با ضوابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان دور بند و دود بند باشد.

 

ارتفاع ساختمان (نحوه اندازه گیری)

ارتفاع ساختمان از پایین ترین سطح معبر دسترسی خودروهای آتش نشان تا کف بالاترین (دورترین) طبقه قابل بهره برداری (تصرف) اندازه گیری می شود. در صورتی که محل احداث ساختمان روی شیب باشد، ارتفاع از گذر واقع در پایین ترین قسمت شیب مجاور ساختمان محاسبه می گردد. نحوه اندازه گیری ارتفاع ساختمان در شکل شماره 1 نشان داده شده است. در صورتی که ساختمان از چند مسیر دارای دسترسی باشد، ارتفاع ساختمان از پایین ترین سطح معبری اندازه گیری می شود که دسترسی خودروهای آتش نشان به ساختمان از آن میسر باشد.

 

 

الزامات کلی آسانسور دسترسی آتش نشان

• تمامی تصرفات ساختمانی با ارتفاع بیش از 40 متر باید حداقل به دو آسانسور مجهز گردند. ابعاد آساسنور اول باید مطابق با بند 4-7 این آیین نامه لحاظ گردد. از طرف دیگر، ابعاد آسانسور دوم باید به گونه ای باشد که توانایی حمل دست کم یک صندلی چرخدار را دارا باشد.
• جهت ساختمان های با ارتفاع بیش از 40 متر، لابی ایمن آسانسور باید به شفت محافظت شده یکی از پلکان های خروج دسترسی مستقیم داشته باشد و مساحت آن حداقل 14 متر و عرض مفید آن حداقل 2 متر و 45 سانتیمتر باشد.
• همه ساختمان هایی که تراز کف پایین ترین طبقه آنها منفی 18 متر و یا عمیق تر است، حتی اگر تراز ارتفاع بلندترین طبقه آنها کمتر از 40 متر باشد باید حداقل به یک آسانسور با قابلیت حمل برانکارد مجهز گردند. تبصره: ابعاد لابی آسانسور در این شرایط در صورتی که ارتفاع آخرین طبقه ساختمان کمتر از 40 متر باشد، می تواند تا حداقل 7 متر کاهش پیدا کند.
• درب، سقف، کف، دیواره های لابی ایمن آسانسور دسترسی آتش نشان باید حداقل 60 دقیقه مقاومت در برابر آتش را داشته باشد، همین طور دکوراسیون و نازک کاری داخلی فضای لابی ایمن باید از موادی ساخته شوند که از نظر پیشروی شعله ضوابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان را برآورده سازند.
• آسانسورها باید در تمام طبقات ساختمان توقف داشته باشند.
• در ساختمان هایی که بیش از یک طبقه تصرف درمانی، مراکز نگهداری سالمندان و معلولین دارند، باید حداقل یک دستگاه آسانسور دسترسی آتش نشان با شرایط زیر تعبیه گردد:
  • توانایی حمل برانکارد را داشته باشد.
  • دارای ظرفیت 1000 کیلوگرم باشد.
  • حداقل ابعاد مفید کابین باید 2100 در 1100 میلیمتر باشد.
  • با توجه به مبحث 15 مقررات ملی ساختمان، حداقل عرض بازشوی در آسانسور باید 900 میلیمتر باشد.
• در شرایطی که ارتفاع کابین آسانسور بیش از 2400 میلیمتر باشد، تعبیه نردبان دائمی در داخل کابین آسانسور الزامی می باشد. ارتفاع این نردبان باید هنگام استفاده با زاویه حدود 75 درجه، تا یک متر بالاتر از سقف کابین امتداد یابد.
• اطراف سقف کابین باید با نرده های حفاظ دار با ارتفاع 700 میلیمتر به جز سمت ورودی های کابین محصور شده باشد. اجرای ضوابط استانداردهی آسانسور در مورد نرده حفاظ الزامی است.
• درهای کابین آسانسور دسترسی آتش نشان باید از نوع کشویی افقی خودکار باشند.
• استفاده از آسانسور، هنگام آتش سوزی فقط توسط کارکنان آتش نشانی و با عملکرد مستقیم آنها مجاز می باشد.
• شفقت آسانسور باید طبق بند 3-9-6 مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ویرایش سال 1395، در برابر دود محافظت شود.
• لابی ایمن آسانسور باید تحت پوشش شبکه بارنده قرار بگیرد، همچنین تمهیدات لازم جهت ورود آب تخلیه شده توسط شبکه بارنده به داخل چاه آسانسور باید فراهم گردد.
• در داخل لابی آسانسور جانمایی جعبه آتش نشانی متصل به یک لوله ایستاده کلاس 4 الزامی است.

 

 

الزامات ساختمانی آسانسورهای آتش نشانی

• آسانسور باید با همه ضوابط مندرج در مقررات ملی ساختمان و استانداردهای ملی مربوط به آسانسور مطابقت داشته باشد.
• ابعاد جاه آسانسور، باید مطابق با مبحث 13، 14، 15 و 10 مقررات ملی ساختمان طراحی شود.
• اگر آسانسوری غیر از آسانسور دسترس آتش نشان در چاه آسانسور آتش نشان وجود داشته باشد (در چاه های بدون دیوار جداکننده) تمام چاه مشترک باید الزامات مقاومت در برابر آتش چاه آسانسور آتش نشانی را برآورده نماید. این سطح از مقاومت در برابر آتش باید برای درها و جداره لابی مشترک نیز اعمال شود.
• آسانسور باید دارای منبع تامین برقه ثانویه باشد و بتواند در موقع بروز حریق و قطع برق اصلی ساختمان به صورت خودکار به این منبع وصل گردد، کنترل دستی تغییر وضعیت از برق اصلی به منبع تغذیه ثانویه باید فقط توسط مقام مسئول آتش نشانی امکان پذیر باشد.
• منبع تامین برق ثانویه باید در مکان حفاظت شده در برابر حریق قرار داشته باشد و قادر به راه اندازی تحت بار نامی آسانسور به مدت حداقل دو ساعت باشد.

 

الزامات آسانسور دسترسی آتش نشان

آسانسور باید به گونه ای طراحی شود که مطابق با شرایط زیر به درستی عمل نماید:

• شستی های احضار و نمراتور طبقات باید به عملکرد خود هنگام بروز آتش سوزی به مدت دو ساعت در محدوده دمایی 0 تا 60 درجه سانتیگراد ادامه دهند، به طوری که آتش نشانان بتوانند موقعیتی که کابین در آن قرار کابین در آن قرار گرفته را برای انجام عملیات نجات شناسایی کنند.
• سایر اجزای برقی آسانسور، خارج از لابی ایمن، باید به گونه ای طراحی شود که در محدوده دمایی 0 تا 60 درجه سانتی گراد، به طور صحیح عمل نمایند.
• کلید مخصوص آتش نشان به منظور دسترسی به آسانسور، باید در لابی ورودی اصلی ساختمان یا طبقه تراز تخلیه خروج تعبیه شود. این سوئیچ باید در محدوده افقی 2 متر از آسانسور و در ارتفاع مابیت 1.8 تا 2.1 متر بالاتر از سطح کف تعبیه شود و با علائم تصویری مناسب علامت گذاری گردد.
• سوئیچ مخصوص آتش نشان باید به وسیله کلید مخصوص اضطراری عمل نماید. سوئیچ باید دوحالته باشد و به طور واضح اعداد 0 و 1 بر روی آن علامت گذاری گردد و در حالت 1 باید دسترسی خدمات آتش نشانی وجود داشته باشد.
• عملکرد سوئیچ مخصوص آتش نشانان نباید کلیدهای رویزیون، کلیدهای توقف یا عملکرد برق اضطراری را از مدار خارج کند.
• آسانسور باید دارای یک سیستم ارتباطی در داخل ساختمانی و یا دستگاه مشابه برای برقراری ارتباط گفتاری دوطرفه، بین کابین و طبقه طراز تخلیه خروج باشد.
• سیستم ارتباطی مابین کابین آسانسور و طبقه دسترسی به خدمات آتش نشانی، باید یک میکروفون و بلندگوی توکار باشد نه گوشی تلفن.
• سیم کشی سیستم ارتباطی باید از داخل چاه آسانسور انجام بگیرد.
• برای کابین های با طرفیت اسمی 1000 کیلوگرم، الزاما یک دریچه اضطراری با ابعاد 0.50 متر در 0.70 متر در سقف تعبیه شود.
• دریچه اضطراری کابین آسانسور باید با استانداردهای ملی 1-6303 و 2-6303 مطابقت داشته باشد.
• دسترسی به داخل کابین اط زریق دریچه اضطراری نباید توسط یک شئ ثابت و یا وسایل روشنایی داخل کابین مسدود گردد. در صورت وجود سقف کاذب داخل کابین، باید بتوان بدون نیاز به ابزار خاص به راحتی آن را باز و بسته نمود.
• تجهیزات برقی داخل چاه (به جز سیستم محرکه) و روی کابین آسانسورهای دسترسی آتش نشانی، واقع در 1 متری هر دیوار درب بازشو آسانسور باید دارای درجه حفاظت IPX3 بوده و در برابر چکیده شدن آب محافظت شده باشند.

 

 

• هرگونه تجهیزات الکتریکی واقع در پایین تر از ارتفاع 1 متری کف چاهک آسانسور باید دارای درجه حفاظت IP67، پریز و پایین ترین چراغ روشنایی چاه نیز باید در فاصله 0.5 متر بالاتر از تراز تخلیه آب قرار گیرد. تراز تخلیه خروج، تراز نقطه ای است که خروج در آنجا پایان می یابد و تخلیه خروج آغاز می شود.
• تجهیزات فضاهای ماشین آلات خارج از چاه و چاهک آسانسور باید در برابر خرابی ناشی از آب محافظت شوند.
• باید وسیله مناسبی در چاهک آسانسور تعبیه شود تا اطمینان حاصل گردد که آب از سطح ضربه گیر کابین در فشرده ترین حالت بالاتر نمی آید.
• باید روش های مناسبی برای جلوگیری از رسیدن سطح آب در چاهک به تجهیزاتی که می توانند منجر به بروز اشکال در عملکرد آسانسور شوند، فراهم گردد.
• استفاده از چاه آسانسور دسترسی آتش نشان به عنوان کانال بالارو برای هر نوع مداری جز مدارهای مربوط به خود آسانسور ممنوع است.

تبصره: مگر آنکه کانال عبور این گونه مدارها با دیواری که حداقل ضخامت آن به اندازه عرض یک آجر (20 سانتیمتر) یا معادل آن از بتن باشد، از چاه آسانسور مجزا شده باشد.

• تمامی ارتفاع چاه آسانسور در زمانی که عملیات امداد و نجات در جریان است باید دارای حداقل 11 لوکس روشنایی باشد.
• مدار تغذیه سیستم روشنایی موتورخانه، روشنایی چاه، پریزهای برق باید طوری در مدار قرار گیرند که در صورت قطع مدار تغذیه آسانسور به منظور تعمیرات احتمالی و موارد دیگر، مدار تغذیه آنها برقرار بماند.
• مدار تغذیه برق آسانسور دسترسی آتش نشان باید مستقل از سایر مدارات مجموعه باشد.
• آسانسور به سیستم اتصال زمین حفاظتی (ارتینگ) مناسب متصل گردد.
• همبندی جهت هم پتانسیل کردن آسانسور باید مطابق با مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان (آخرین ویرایش) انجام گردد.
• تمامی کابل های تغذیه به کار رفته در آسانسور و چاه آسانسور، باید دارای تاییدیه استاندارد مقاومت در برابر حریق به میزان 90 دقیقه، در برابر دمای 650 در جه باشند.

 

رفتار آسانسور هنگام حریق

حرکت آسانسور پس از دریافت سیگنال دستی یا خودکار آتش باید بر اساس اسنانداردهای مربوطه EN81-72,73  باشد. به طور خلاصه اولویت فراخوانی آسانسور به شرح زیر است:

الف-تمامی کنترل های فراخوان طبقات و داخل کابین آسانسور باید غیرفعال شده و تمامی تمامی احضارهای ثبت شده باید کنسل گردد.

ب-کلید باز شدن درب آسانسور و زنگ اضطراری باید در مدار باقی بماند.

پ-آسانسور هنگام عملکرد در نقش آسانسور دسترس آتش نشان باید مستقل از سایر آسانسورها عمل نماید.

ج-در زمان رسیدن به طبقه تراز تخلیه خروج، آسانسور باید در آنجا متوقف گردد و درب کابین به منظور خروج احتمالی افراد حاضر در آن باز بماند.

چ-آسانسور در صورتی که در جهت رسیدن به طبقه تراز تخلیه خروج در حرکت است باید بدون توقف به آن طبقه رفته و با در باز متوقف شود، در صورتی که هنگام دریافت سیگنال آتش در جهت خلاف رسیدن به طبقه تراز تخلیه خروج در حرکت باشد باید در نزدیک ترین طبقه بدون باز شدن در توقف نموده و پس از تغییر جهت دادن به سمت تراز طبقه دسترسی آتش نشانان حرکت نماید.

ه-روشنایی چاه واتاق ماشین آلات باید به طور خودکار پس از حرکت آسانسور دسترس آتش نشان تامین شود.

 

 

شرایط ساختمان های موجود

آسانسورهای ساختمان های موجود در صورت داشتن ضوابط طراحی کابین (نظیر ابعاد، دریچه ها و …) همچنین ضوابط ملاک عمل موجود در این آئین نامه با رعایت شرایط زیر قادر به فعالیت تحت عنوان آسانسور دسترسی آتش نشان هستند.

1. رعایت دوربندی و دودبندی چاله و کابین آسانسور مطابق با ضوابط این آئین نامه الزامی است.
2. مقاوم سازی ساختار شفت آسانسور آتش نشانی مطابق با ضوابط این آئین نامه الزامی است.
3. قرار دادن سیم ها در داخل داکت مقاوم در برابر حریق (محافظت شده) مطابق با ضوابط این آئین نامه الزامی است.
4. تامین روشنایی کابین آسانسور دسترس آتش نشان مطابق با ضوابط این آئین نامه الزامی است.
5. نصب بورد مخصوص که بتواند در زمان وقوع حریق آسانسور آتش نشانی را از دسترس نیروهای عادی خارج کرده و در اختیار نیروهای عملیاتی سازمان آتش نشانی قرار دهد.
6. جانمایی شفت آسانسور در داخل چاه آسانسور در دسترس آتشنشان مطابق با ضابطه بند 4-12 این آئین نامه الزامی است.
7. رعایت کلیه ضوابط مربوط به طراحی اتاق آسانسور و چاه آسانسور مطابق با این آئین نامه الزامی است.

 

گنجینه پاوان؛ معمار ایمنی، طراح و مجری آسانسورهای دسترسی آتش نشان

شرکت گنجینه پاوان مشاور آتش نشانی مورد تایید سازمان آتش نشانی استان تهران، با تکیه بر سال ها تجربه خود در انجام پروژه های متعدد در حوزه های ایمنی صنعتی، اعلام و اطفا حریق و سیستم پایش گاز و آتش، سیستم تهویه و کنترل دود، مشاوره و تعمیر و نگهداری سیستم آتش نشانی و اخذ تاییدیه آتش نشانی پایان کار ساختمان؛ آماده ارائه انواع خدمات در این حوزه می باشد.

برای مشاوره رایگان و کسب اطلاعات بیشتر هم اکنون باکارشناسان ما در گنجینه پاوان تماس حاصل فرمایید.