چه ساختمان‌هایی نیاز به اطفای حریق دارند؟

از آنجایی که خطر آتش‌سوزی در تمام مکان‌ها، چه مسکونی و چه اداری وجود دارد، ضوابط و مقرراتی برای نصب سیستم اطفای مشخص گردیده است. این مقررات توسط سازمان وزارت راه و شهرسازی (با عنوان مقررات ملی ساختمان ایران) و سازمان آتش‌نشانی تدوین شده و مشخص می‌کنند که چه ساختمان‌هایی ملزم به نصب این سیستم‌ها هستند. در این مقاله از گنجینه پاوان، به بررسی این موضوع که چه ساختمان‌هایی نیاز به اطفای حریق دارند، به همراه معرفی الزامات و سیستم مناسب هر ساختمان، می‌پردازیم.

معیارهای تاثیرگذار در نصب سیستم اطفای حریق

مقررات آتش‌نشانی در ایران و جهان، معمولاً بر اساس یک سری معیارهای کلی تدوین می‌شوند. در ادامه، این مقررات را بیشتر توضیح می‌دهیم.

ارتفاع ساختمان

ساختمان‎های بلند به دلیل چالش تخلیه محیط و سخت بودن دسترسی نیروهای آتش‌نشانی به طبقات انتهایی، ملزم به نصب سیستم اطفای حریق خودکار هستند. مطابق با مقررات ملی ساختمان ایران (مبحث سوم)، در ساختمان‌هایی با ارتفاع بیشتر از 23 متر، نصب سیستم اسپرینکلر اجباری است.

مساحت ساختمان

هرچه زیربنا و مساحت ساختمانی بزرگ‌تر باشد، خطر گسترش حریق و سختی مهار کردن آن بیشتر است. چنانچه مجموع زیربنای ساختمانی بیش از حدود 4830 متر باشد، نصب سیستم اطفای حریق در هر طبقه الزامی است. این شرایط برای تمام ساختمان‌ها یکسان نیست و ممکن است ساختمان‌هایی با مساحت کمتر هم ملزم به نصب این تجهیزات باشند. به عنوان مثال:

• ساختمان‌های تک‌واحدی تجاری با حدود مساحت 500 متر مربع که ورودی مشترک ندارند.
• ساختمان‌های تجاری با مساحت 300 متر مربع یا بیشتر که ورودی مشترک دارند.
• ساختمان‌های مسکونی، تجاری و اداری 3 طبقه یا بیشتر با مساحت 300 متر مربع

تعداد طبقات و واحدها

معیار دیگری که مورد توجه مقررات ملی ساختمان ایران قرار گرفته، تعداد طبقات یا واحدهای یک ساختمان است. برای ساختمان‌هایی که بیشتر از 5 یا 6 طبقه هستند (حتی اگر ارتفاع کل کمتر از 23 متر باشد) نصب اسپرینکلر الزامی است. به‌علاوه، باید به تعداد واحدهای هر طبقه نیز توجه کرد؛ هر ساختمان مسکونی که بیشتر از 12 واحد داشته باشد، باید به سیستم اطفای حریق مجهز شود.

نوع کاربری

ماهیت کاربری ساختمان، نقش تعیین‌کننده‌ای در نصب سیستم اطفای حریق دارد. برای نمونه، در مقایسه خطر آتش‌سوزی یک انبار مواد شیمیایی با یک اداره معمولی، قطعا انبار محیطی حساس‌تر و خطرناک‌تر است. از این رو، باید مطابق با نیازهای هر محیط و الزامات قانونی آن، سیستم‌های اطفای حریق نصب شوند.

سطح ریسک و مواد سوختنی:

استاندارد NFPA 13 ساختمان‌ها را از نظر خطر حریق به دسته‌های زیر تقسیم می‌کند:

• کم خطر (Light Hazard)
• خطر معمولی گروه 1 (Ordinary Hazard Group 1)
• خطر معمولی گروه 2 (Ordinary Hazard Group 2)
• خطر زیاد گروه 1 (Extra Hazard Group 1)
• خطر زیاد گروه 2 (Extra Hazard Group 2)

این دسته‌بندی، بر میزان و نوع مواد قابل اشتعال موجود در محیط بستگی دارد. به‌عنوان مثال، ساختمان‌های مسکونی و اداری در دسته کم خطر قرار گرفته و اطفای حریق آن‌ها ساده‌تر است. در مقابل، فضاهای صنعتی اغلب در دسته پرخطر قرار گرفته و ریسک خطر بالاتری دارند.

بیشتر بخوانید: NFPA 13 و طراحی و نصب سیستم‌های اسپرینکلر

دسته‌بندی ساختمان‌ها از نظر خطر حریق (بر اساس استاندارد NFPA 13)

طبقه‌بندی انواع ساختمان‌ها از نظر خطر حریق، به صورت زیر است:

انواع ساختمان‌ها از نظر الزام نصب سیستم اطفای حریق

باتوجه به توضیحات بخش‌های قبلی، معیارهای مختلفی در نصب سیستم‌های اطفای حریق تاثیر می‌گذارند. در این قسمت، توضیحاتی در مورد انواع ساختمان هایی که به سیستم های اطفای حریق نیاز دارند، با تاکید بر اهمیت تاییدیه‌ها آورده‌ایم:

ساختمان‌های مسکونی: برای ساختمان‌های مسکونی کوچک (ویلایی یا آپارتمان‌های کم واحد) که ارتفاع کمی دارند و تعداد ساکنان کمتر است، الزام صریحی درباره نصب اسپرینکلر وجود ندارد و همان خاموش‌کننده‌های دستی کفایت می‌کنند؛ اما اگر تعداد واحدهای یک ساختمان از 5 واحد بیشتر شود (6 واحد به بالا)، طبق ضوابط سازمان آتش‌نشانی نصب سیستم اسپرینکلر اجباری است.

ساختمان‌های تجاری و اداری: در ساختمان‌هایی با کاربری تجاری (مراکز خرید) و اداری (شرکت‌ها)، الزام نصب سیستم اطفای حریق تابع مساحت و تعداد طبقات است. طبق قوانین ایران، اگر زیربنای کل یک ساختمان اداری به 300 متر مربع یا بیشتر برسد، باید اسپرینکلر نصب شود. با این حال، برای فضاهای تجاری کوچک (مانند یک مغازه تک واحدی)، اگر مساحت کل کمتر از حدود 500 متر مربع باشد، نصب اسپرینکلر اجباری نیست.

تأسیسات صنعتی: برای تعیین اینکه آیا نصب سیستم اطفای حریق ساختمان در صنعت ما الزامی است یا نه باید به دسته‌بندی خطر حریقی که در آن قرار می‌گیرد، توجه کنیم. مقررات ملی، مستقیماً همه صنایع را ملزم به نصب اسپرینکلر نکرده است، اما تا زمانی که صنایع پرخطر تأییدیه ایمنی خود را دریافت نکنند یا به عبارتی، سیستم اطفای نداشته باشند، حق بهره‌برداری ندارند.

انبارها: انبارها از جمله فضاهایی هستند که به دلیل ذخیره‌سازی حجم بالای مواد، احتمال خطر آتش‌سوزی در آن‌ها بالا است. سازمان آتش‌نشانی ایران سخت‌گیری ویژه‌ای برای انبارها دارد؛ تمام انبارها باید مجهز به شبکه اسپرینکلر سقفی و همچنین شبکه آتش‌نشانی (فایرباکس) باشند. به علاوه، اگر قسمتی از یک ساختمان به عنوان انبار استفاده می‌شود، الزام نصب اسپرینکلر برای آن بخش هم مطرح است. استثنائاً ممکن است انبارهای بسیار کوچک (مانند یک انبار زیر 50 متر مربع) فقط با کپسول آتش‌نشانی قابل قبول باشند. اما در ابعاد بزرگ‌تر، حتی اگر انبار یک طبقه و کوتاه باشد، باز هم نصب اسپرینکلر الزامی است، زیرا احتمال آتش‌سوزی گسترده وجود دارد.

بیشتر بخوانید: اطفای حریق سقفی

مؤسسات آموزشی و فرهنگی: مدارس، دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مراکز آموزشی جزو کاربری‌هایی هستند که تجمع افراد در آن‌ها زیاد است. برای نصب اسپرینکلر رویه فعلی این است که اگر مدرسه بیش از یک طبقه باشد یا جمعیت دانش‌آموزان زیاد باشد، بسته به نظر کارشناسان آتش‌نشانی ممکن است اجباری باشد. در غیر این صورت، بسیاری مدارس فقط با کپسول و سیستم اعلام حریق فعالیت می‌کنند. البته مدارس شبانه‌روزی یا خوابگاه‌های دانشجویی، وضعیتی مشابه ساختمان‌های مسکونی دارند و طبق ضوابط، باید مجهز به اسپرینکلر باشند.

سیستم اطفای حریق مناسب هر ساختمان

 در جدول زیر، سیستم اطفای حریق مناسب برای هر ساختمان با کاربری‌های مختلف، آورده شده است:

سخن پایانی

در نهایت، باید بدانیم که این قوانین و الزامات، هرچند سخت‌گیرانه، صرفاً یک تعهد قانونی نیستند؛ بلکه راهی برای برقراری امنیت جانی و جلوگیری از وقوع خسارات مالی هستند. عوامل مختلفی در اجباری شدن نصب سیستم اطفای حریق برای یک ساختمان وجود دارند، عواملی مانند ارتفاع، مساحت، نوع کاربری و…

با توجه به این شرایط، ممکن است نصب سیستم برای یک سری از محیط‌ها اجباری و برای برخی اختیاری باشد. همچنین دریافتیم که هر سیستمی برای هر ساختمانی مناسب نیست و باید سیستم خود را باتوجه به نوع کاربری و گروه خطری که در آن قرار دارد، انتخاب کنیم.

 شرکت گنجینه پاوان به عنوان مشاوره تایید شده سازمان آتش‌نشانی، قادر است صفر تا صد خدمات اطفای حریق، یعنی از مشاوره و طراحی تا نصب و راه‌اندازی سیستم را به شما ارائه دهد.

اگر نیاز به اطلاعات بیشتر یا مشاوره در این زمینه دارید، با شماره 09-88222801-021 تماس بگیرید.