انواع سیستم اعلام حریق

اگر شما با سیستم اعلام حریق آشنایی داشته باشید و یا دست‌کم اطلاعاتی درباره آن بدانید، حتماً اصطلاحاتی مانند سیستم اعلام حریق متعارف، آدرس پذیر، خودکار، دستی و… به گوشتان خورده است. در این مطلب از گنجینه پاوان به بررسی مفصل هریک از انواع سیستم اعلام حریق می‌پردازیم و هرکدام را تک‌به‌تک بررسی می‌کنیم.

سیستم اعلام حریق چیست؟

این سیستم مجموعه‌ای از تجهیزات تشخیص حریق و هشدار اعلام حریق است که هدفش تشخیص حریق و اطلاع‌رسانی به‌موقع، جهت جلوگیری از گسترش حریق و کاهش خسارات جانی مالی است. تجهیزات اعلام حریق شامل دتکتور، کنترل پنل، شستی، آژیر و فلاشر است. در یک سیستم تشخیص حریق، دتکتور وظیفه تشخیص علائم اولیه حریق را دارد و در صورت وجود خطر سیگنال به دستگاه کنترل مرکزی ارسال می‌کند. سپس دستگاه کنترل مرکزی یا کنترل پنل با تحلیل سیگنال‌های دریافتی بین تجهیزات اعلام حریق هماهنگی ایجاد می‌کند. به‌طورکلی، این سیستم ها در محیط‌های تجاری و ساختمان‌های مسکونی نصب می‌شوند.

انواع سیستم اعلام حریق

سیستم های اعلام حریق معمولاً به چند دسته بر اساس نوع عملکرد، کاربرد و نوع محیطی که قرار است در آنجا نصب شوند، تقسیم می‌شوند. به‌طورکلی انواع سیستم اعلام حریق شامل موارد زیر است:

1. سیستم اعلام حریق خودکار
2. سیستم اعلام حریق دستی
3. سیستم اعلام حریق متعارف
4. سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
5. سیستم اعلام حریق بی سیم

در ادامه هر یک را جداگانه بررسی و تحلیل می‌کنیم.

سیستم اعلام حریق اتوماتیک (خودکار)

سیستم های اعلام حریق خودکار به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به طور خودکار، بدون نیاز به نظارت نیروی انسانی، وجود آتش را شناسایی کرده و هشدار می‌دهند. این سیستم‌ها از سنسور های مختلفی مانند دتکتورهای دود، حرارت، گاز و سایر حسگرها استفاده می‌کنند تا محیط را به طور مداوم بررسی کنند؛ سپس به‌محض شناسایی هرگونه نشانه‌ای از حریق، سیگنال‌های حامل خبر وضعیت حریق را به کنترل پنل منتقل می‌کنند تا سیستم فوراً آلارم ها را فعال کرده و به افراد هشدار دهد.

مزیت اصلی سیستم اعلام حریق خودکار این است که توانایی شناسایی حریق را در مراحل اولیه دارد. این امر به جلوگیری از گسترش آتش و کاهش خسارات احتمالی کمک می‌کند. همچنین، این سیستم‌ها می‌توانند به طور خودکار اطلاعات را به مراکز امدادی یا مسئولین ارسال کنند و از این طریق مدت زمان واکنش برای اقدامات موردنیاز را نیز کاهش می‌دهند.

سیستم اعلام حریق اتوماتیک در ساختمان‌ها و محیط‌های صنعتی مختلفی استفاده می‌شود، از جمله:

• ساختمان‌های تجاری مانند ادارات، فروشگاه‌ها و رستوران‌ها
• ساختمان‌های صنعتی مانند کارخانه‌ها و انبارها
• ساختمان‌های سازمانی مانند مدارس، بیمارستان‌ها و خانه‌های سالمندان
• ساختمان‌های مسکونی مانند آپارتمان‌ها و کانکس‌ها

برای نمونه در یک کارخانه، سیستم هشدار حریق به محافظت از کارگران و تجهیزات در هنگام آتش سوزی کمک کنند. این سیستم با تشخیص زودهنگام دود و گرما و فعال‌سازی زنگ خطر، کارگران را از خطر آگاه می‌کند. این سیستم همچنین می‌تواند به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که به طور خودکار ماشین‌آلات و تجهیزات را خاموش کند. همچنین می‌توان تجهیزات اطفا حریق مانند اسپرینکلر را هم با این سیستم ادغام کرد تا در صورت وجود آتش خیلی زود خاموش شود.

سیستم اعلام حریق دستی

سیستم‌های اعلام حریق دستی طوری طراحی شده‌اند که به‌صورت مستقیم و توسط افراد فعال می‌شوند. زمانی که افراد حاضر در محل، وقوع حریق را زودتر از سنسورها و حسگرهای تشخیص می‌دهند، برای فعال‌سازی سیستم اعلام حریق باید به طور دستی از تجهیزات خاصی به نام “دستگاه‌های فعال‌سازی” استفاده ‌کنند. این دستگاه‌ها معمولاً به‌صورت دستگیره‌ها یا اهرم‌هایی طراحی شده‌اند که با کشیدن یا فشاردادن آن‌ها، آلارم حریق فعال می‌شود.

سیستم اعلام حریق دستی به طور معمول در فضاهایی نصب می‌شوند که احتمال وقوع حریق در آن‌ها کمتر است، اما در مواقع اضطراری نیاز به هشدار سریع وجود دارد. این سیستم‌ها معمولاً برای اماکن کوچک‌تر یا ساختمان‌هایی که تعداد افراد کمی دارند، مناسب هستند. بااین‌حال، این سیستم‌ها در مقایسه با سیستم‌های خودکار، نیاز به حضور انسان دارند و در کنار سیستم‌های اتوماتیک، به‌عنوان مکمل مورداستفاده قرار می‌گیرند. از شناخته شده ترین تجهیزات دستی “شستی اعلام حریق” یا “کلید اعلام حریق” می‌باشد. این دستگاه‌ها معمولاً در مکان‌هایی مانند ورودی‌ها یا راهروهای اصلی قرار می‌گیرند که دسترسی سریع و آسان به آن‌ها برای افراد فراهم شود. کاربر با کشیدن یا فشاردادن این دستگاه‌ها، سیگنالی به کنترل پنل و مرکز کنترل ارسال می‌کند که باعث فعال‌سازی آلارم و هشدار به سایر افراد ساختمان می‌شود.

سیستم اعلام حریق متعارف (کانونشنال)

سیستم های متعارف شامل دتکتورهایی است که دستگاه کنترل پنل وصل شده اند. در این سیستم مناطق موردنظر زون بندی می‌شوند. زون (Zone) به معنای منطقه یا ناحیه است. هر زون یک منطقه متفاوت در ساختمان را نشان می‌دهد تا به آتش نشان ها و متخصصان کمک کند منطقه هشدار را پیدا کنند. در شرایطی که یک دتکتور در یک زون خاص فعال می‌شود کنترل پنل زونی که دچار حریق شده را مشخص می‌کند؛ اما اطلاعات دقیقی در مورد مکان دستگاه ارائه نمی‌دهد. سیستم های متعارف یا کانوشنال مناسب برای نصب در ساختمان‌های کوچک است.

این سیستم به عنوان یکی از انواع سیستم اعلام حریق مزایا و معایب خاص خود را دارد که بر انتخاب آن تأثیر می‌گذارد. از مزایای اصلی سیستم اعلام حریق کانوشنال، هزینه پایین آن است. این سیستم‌ها به‌طور معمول ارزان‌تر از سیستم‌های آدرس‌پذیر هستند، به همین دلیل برای پروژه‌های کوچک یا ساختمان‌هایی که بودجه محدودی دارند، گزینه مناسبی محسوب می‌شوند. همچنین نصب و توسعه این سیستم‌ها نسبتاً ساده است. تعمیر و نگهداری آن‌ها نیز نیاز به تخصص بالایی ندارد و می‌توان به راحتی آن‌ها را راه‌اندازی و مدیریت کرد. این ویژگی‌ها باعث می‌شود سیستم‌های متعارف گزینه‌ای مناسب برای ساختمان‌های کوچک تا متوسط باشند.

بااین‌حال، معایبی دارند که ممکن است در برخی مواقع به یک مشکل شوند. یکی از بزرگ‌ترین معایب سیستم‌های متعارف، عدم توانایی آن‌ها در ارائه اطلاعات دقیق در مورد محل وقوع حریق است. در این سیستم‌ها تنها منطقه‌ای که حریق در آن رخ‌داده مشخص می‌شود، بدون اینکه محل دقیق آتش‌سوزی یا دستگاه فعال‌شده مشخص باشد. این موضوع می‌تواند در مواقع اضطراری که نیازمند به اقدامات سریع است، کار امدادگران را پیچیده‌تر کند.

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

سیستم های آدرس پذیر شامل تجهیزاتی از جمله دتکتورهای دود، دتکتورهای حرارتی یا دتکتورهای گاز است که هر کدام از این دستگاه‌ها آدرس های منحصر به فردی دارند و به یک صفحه کنترل پنل وصل می‌شوند. در این سیستم هنگامی که یکی از دستگاه‌ها فعال می‌شود با کمک کنترل پنل مکان دقیق دستگاهی که سیگنال ارسال می‌کند مشخص می‌شود. این ویژگی به افراد کمک می‌کند سریع‌تر منطقه حریق شناسایی شود و فرایند تخلیه و اطفا حریق را تسریع می‌بخشد. به عبارت دیگر، سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر نه‌تنها به شناسایی منطقه‌ای که دچار آتش‌سوزی شده، بلکه به شناسایی دستگاه فعال‌شده نیز کمک می‌کنند. این امر در مواقع بحرانی بسیار مفید است و می‌تواند به طور قابل‌توجهی به سرعت واکنش در برابر حریق کمک کند.

این سیستم‌ها می‌توانند به طور خودکار دستگاه‌هایی که نیاز به سرویس یا تعمیر دارند را شناسایی کرده و اطلاع‌رسانی کنند که باعث کاهش هزینه‌های نگهداری و افزایش طول عمر سیستم می‌شود. از معایب آنها می‌توان به قیمت آنها اشاره کرد؛ خرید و نصب این سیستم‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر دارد و ممکن است برای برخی پروژه‌ها از نظر اقتصادی مناسب نباشد.

سیستم اعلام حریق بی سیم

این سیستم بار اول در سال 1980 وارد بازار شد که مشکلات مهمی مانند عمر باتری و تداخل ارتباط وجود داشت. اما سیستم های امروزی با مطابقت با استاندارهایی مانند (BS5839) و (EN54) دیگر مشکلات گذشته را ندارند. سیستم اعلام حریق بی سیم بر خلاف سیستم های سنتی گذشته برای اتصال دستگاه ها به یکدیگر از امواج رادیویی برای انتقال سیگنال های هشدار به صفحه کنترل پنل استفاده می کنند.

سیستم‌های اعلام حریق بی‌سیم نصب راحتی دارند و نیازی به سیم‌کشی های پیچیده ندارند. این ویژگی باعث می‌شود که نصب سریع‌تر و ساده‌تر انجام شود. در پروژه‌های بازسازی یا مکان‌هایی که ساختار ثابت ندارند، این ویژگی حائز اهمیت است. این سیستم‌ها همچنین قابلیت گسترش دارند و می‌توان بدون اضافه‌کردن سیم‌کشی جدید، دستگاه‌های بیشتری را به سیستم اضافه کرد. از نظر هزینه نیز، سیستم‌های بی‌سیم معمولاً ارزان‌تر از سیستم‌های سیمی هستند؛ چون نیازی به تجهیزات اضافی برای سیم‌کشی ندارند.

بااین‌حال مشکلاتی هم دارند؛ یکی از این مشکلات استفاده از باتری است. باتری‌ها باید به طور منظم تعویض شوند و در غیر این صورت دستگاه‌ها ممکن است از کار بیفتند. همچنین، تجهیزات این سیستم‌ها معمولاً گران‌تر از مدل‌های سیمی هستند. یک مشکل دیگر هم این است که ممکن است کیفیت سیگنال در بعضی مواقع نوسان داشته باشد که می‌تواند باعث اختلال در عملکرد سیستم شود.

تفاوت زون و حلقه (لوپ) در سیستم اعلام حریق

تفاوت زون و لوپ در اصل به نحوه سیم کشی سیستم اعلام حریق متعارفی و آدرس پذیر برمی گردد. در سیستم های متعارفی نحوه سیم کشی ساده است و در صورت اختلال در دستگاه های یک زون بقیه دستگاه ها هم از کار می افتند و کل مدار غیر فعال می شود.
زون به معنای مجموعه دتکتورها و تجهیزات اعلام حریق است که به هم متصل هستند و به یک ورودی زون در کنترل پنل وصل می شود. هر زون به معنای یک منطقه خاص از ساختمان است مثلا طبقه اول زون 1، طبقه دوم زون 2 یا می تواند بخشی از طبقه اول یک زون باشد.
در سیستم های آدرس پذیر سیم کشی در مقایسه با سیستم متعارفی پیچیده تر و دقیق تر است. حلقه یا لوپ به معنای دتکتورها و تجهیزات دیگر مانند شستی یا آژیر و فلاشر در یک مدار بسته است که به کنترل پنل اعلام حریق متصل می شود. هر دستگاه در مدار یا همان لوپ دارای آدرس منحصر به فرد است. کنترل پنل از طریق این آدرس ها دستگاهی که هشدار داده است را تشخیص می دهد و می تواند اطلاعات دقیقی از محل آتش سوزی و ماهیت هشدار بدهد.

سخن پایانی

در نهایت، انتخاب یک سیستم ایمنی مناسب از انواع سیستم اعلام حریق برای هر ساختمان و محیطی بستگی به عواملی همچون نوع ساختمان، بودجه، نیاز به دقت و سرعت در شناسایی حریق، و تعداد افراد حاضر در آن محیط دارد. سیستم‌های خودکار، دستی، متعارف، آدرس‌پذیر و بی‌سیم هرکدام مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند که باید باتوجه‌به شرایط محیطی و الزامات ایمنی انتخاب شوند. در هر صورت، هدف اصلی تمام این سیستم‌ها حفظ ایمنی افراد و کاهش خسارات ناشی از آتش‌سوزی است؛ بنابراین آگاهی از ویژگی‌ها و تفاوت‌های هر سیستم می‌تواند در تصمیم‌گیری برای انتخاب بهترین گزینه کمک شایانی نماید.