آموزش نصب اسپرینکلر مطابق با قوانین سازمان آتش‌نشانی

نصب و طراحی اسپرینکلر آتش نشانی، باید مطابق با ضوابط ملاک عمل سامانه‌های اطفای حریق سازمان آتش نشانی صورت بگیرد. نکته قابل توجه این است که خود این فرایند نیز، تنها باید به دست متخصصین مورد تایید این سازمان انجام شود. در این مطلب از گنجینه پاوان، قرار است تمام قوانین، الزامات و نکات نصب اسپرینکلر را توضیح دهیم.

سیستم اطفای حریق اسپرینکلر چیست؟

سیستم اسپرینکلر آتش نشانی (Sprinkler) یا سیستم شبکه بارنده خودکار، یک سیستم حفاظت از حریق فعال بوده که برای کنترل و خاموش کردن آتش در ساختمان‌ها و سایر محیط‌ها استفاده می‌شود. اجزای اصلی این سیستم شامل چندین اسپرینکلر، شیرهای کنترل، منبع تامین آب و یک شبکه لوله‌کشی‌ آب است که پس از فعال شدن هشدارها، با همکاری یکدیگر حریق را مهار می‌کنند. اسپرینکلرها یک محدوده دمای کاری داشته که اگر دمای محیط فراتر از این محدوده برود، فعال شده و آب را به‌‌‌صورت مه پاشی روی آتش پخش می‌کند.

نکات عمومی طراحی و نصب اسپرینکلر

کلیه بندهای مربوط به طراحی اسپرینکلر (شبکه بارنده) با فرض اینکه آتش‌سوزی فقط از یک نقطه در ساختمان شروع خواهد شد، نگارش شده است.

با توجه به اینکه بسیاری از تجهیزات سیستم اسپرینکلر بر اساس واحدهای خارجی تعیین می‌شوند، در جدول پیش رو به واحدهای مرسوم اندازه گیری، اشاره کردیم. برای تبدیل واحدها می توانید از آن استفاده نمایید.

چه ساختمان‌هایی نیاز به سیستم اسپرینکلر دارند؟

طبق استاندارد NFPA 13 و ضوابط سازمان آتش‌نشانی ایران، محیط‌هایی که نیاز به اسپرینکلر دارند شامل موارد زیر می‌شوند:

دسته‌بندی ساختمان‌ها جهت طراحی سیستم اسپرینکلر

ساختمان‌ها را بر اساس میزان اشتعال پذیری مواد موجود، مقدار مواد قابل اشتعال، ارتفاع کالای دپو شده و نرخ حرارت آزاد شده به 5 دسته تقسیم می‌کنند. لازم به ذکر است این دسته‌بندی تنها برای طراحی سیستم‌های اسپرینکلر کاربرد داشته و قابل تعمیم به سایر بخش‌ها و سیستم‌ها نیست.

محیط کم خطر (Light Hazard)

ساختمان یا بخشی از ساختمان که مقدار، قابلیت اشتعال و نرخ حرارت آزاد شده مواد موجود در آن کم باشد، در دسته محیط کم خطر قرار می‌گیرد. اطفای حریق در این محیط‌ها نسبت به سایر کلاس‌های حریق پیچیدگی کمتری داشته و به تجهیزات ساده‌تری نیاز دارد. ساختمان های اداری و مسکونی، بیمارستان‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها، هتل‌ها و مراکز مشاوره و کلینیک‌های روانشناسی در این دسته قرار می‌گیرند.

محیط خطر معمولی، گروه یک (Ordinary Hazard – Group 1)

این دسته شامل ساختمان‌هایی‌ست که ارتفاع مواد انبار شده کمتر از 2.4 متر، میزان اشتعال‌زایی کم، اما مقدار و نرخ حرارت آزاد شده آن‌ها در حد متوسط باشد. نمونه‌هایی از محیط‌ خطر معمولی گروه یک شامل موارد زیر است:

• پارکینگ‌ها
• تعمیرگاه‌های خودرو
• خشکشویی‌ها
• انبار کالاهای غیرقابل اشتعال (مثل لوازم خانگی)
• سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی
• ورزشگاه‌ها
• رستوران‌ها
• نمایشگاه‌ها

 محیط خطر معمولی، گروه دو (Ordinary Hazard – Group 2)

ساختمان یا بخشی از ساختمان که مقدار و قابلیت اشتعال مواد موجود در آن بالاتر از حد متوسط و نرخ حرارت آزاد شده آن متوسط باشد، در این گروه قرار می‌گیرد. ارتفاع مواد انبار شده در گروه دو محیط خطر معمولی، همچنان کمتر از 2.4 متر است، اما به دلیل حجم و نوع مواد سوختنی، سطح خطر آن بالاتر از گروه یک محسوب می‌شود. لیست مشاغلی که جز محیط‌های خطر معمولی گروه دو قرار دارند عبارت است از:

• کارگاه‌های تراشکاری فلزات
• کارگاه‌های نجاری و صنایع چوب
• چاپخانه‌ها و لیتوگرافی
• کارخانه‌های نساجی و تولید پارچه
• صنایع بسته‌بندی (کارتن، مقوا و پلاستیک)
• کارخانه‌های صنایع غذایی
• انبار کالاهای سوختنی متوسط (مثل لاستیک، پارچه، پلاستیک‌ها)
• صنایع رنگ و رزین
• مراکز تست و مونتاژ تجهیزات صنعتی

محیط پرخطر، گروه یک (Extra Hazard – Group 1)

ساختمان یا بخشی از ساختمان که قابلیت اشتعال‌زایی، سرعت گسترش حریق و نرخ حرارت آزاشده مواد انبار شده بالا اما مقدار آن کم باشد، در این گروه قرار می‌گیرد. نمونه‌هایی از محیط‌های پرخطر گروه یک عبارتند از:

• کارگاه‌های بزرگ جوشکاری و برشکاری فلزات
• صنایع ریخته‌گری فلزات
• صنایع تولید و فرآوری پلاستیک در مقیاس وسیع
• صنایع تولید کاغذ و کارتن با حجم بالا
• کارگاه‌های نقاشی صنعتی با استفاده از اسپری رنگ و حلال‌ها
• صنایع غذایی با استفاده از روغن در مقادیر زیاد
• صنایع بسته‌بندی مواد اشتعال‌پذیر (مثل پلاستیک‌ها و فوم‌ها)

محیط پرخطر، گروه دو (Extra Hazard – Group 2)

ساختمان یا بخشی از ساختمان که مقدار، قابلیت اشتعال‌زایی، سرعت گسترش حریق و نرخ حرارت آزاشده در بالاترین سطح خطر باشد در این گروه قرار می‌گیرد. لیست محیط‌های پرخطر گروه دو عبارتند از:

• پالایشگاه‌های نفت و گاز
• صنایع پتروشیمی 
• مخازن و انبارهای ذخیره مایعات قابل اشتعال (بنزین، الکل، حلال‌ها)
• صنایع تولید و نگهداری مواد منفجره
• صنایع تولید رنگ و تینر در مقیاس بزرگ
• کارخانجات تولید فوم، پلی‌اورتان و…
• صنایع داروسازی با استفاده گسترده از حلال‌های قابل اشتعال
• صنایع تولید و فرآوری گازهای فشرده استیلن، پروپان، LPG)
• صنایع نساجی با الیاف مصنوعی و حجم بالای مواد قابل اشتعال
• کارخانه‌های تولید کاغذ و مقوا در مقیاس انبوه با ذخیره زیاد مواد خام

انواع سیستم‌های اسپرینکلر آتش‌نشانی

به طور کلی اسپرینکلرها به چهار نوع متفاوت تقسیم می‌شوند؛ بنابراین پیش از شروع فرایند طراحی و نصب این سیستم، باید بررسی کنید که چه نوع از سیستمی مناسب و پاسخگوی نیازهای محیط شماست. در ادامه این چهار نوع سیستم را باهم مرور می‌کنیم.

سیستم اسپرینکلر تر

سیستم اسپرینکلر تر، ساده‌ترین، رایج‌ترین، اقتصادی‌ترین سیستم در مقایسه با انواع دیگر بوده و حتی هزینه تعمیرات و نگهداری آن هم کمتر از سایر اسپرینکلرهاست. در اسپرینکلر لوله تر، آب همیشه داخل لوله‌ها وجود دارد، بنابراین به محض فعال شدن سیستم، آب روی حریق تخلیه می‌شود. این سیستم برای محیط‌هایی که در سردترین حالت دمای بیشتر از 4 درجه سانتی‌گراد دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سیستم اسپرینکلر خشک

زمانی که دمای هوای محیط کمتر از 4 درجه سانتی‌گراد باشد یا در شرایطی که نمی‌توان دمای محیط را بیشتر از آن نگه داشت (مانند سردخانه‌ها) از اسپرینکلر خشک استفاده می‌کنند. درون لوله‌های اسپرینکلر خشک به‌جای آب، از هوای فشرده یا نیتروژن پر شده است تا از یخ‌زدگی آن‌ها جلوگیری شود. زمانی که سیستم فعال می‌شود، هوا خارج شده و شیر اصلی (Main valve) اجازه ورود آب به لوله‌ها را می‌دهد.

سیستم اسپرینکلر پیش عملگر

در این سیستم مانند اسپرینکلر خشک درون لوله‌ها با هوا یا نیتروژن پر شده است؛ اما تنها زمانی فعال می‌شود که سیستم اعلام حریق فعال شده باشد. اسپرینکلر پیش عملگر به منظور جلوگیری از آسیب ناشی از تخلیه ناخواسته آب طراحی شده است.

سیستم اسپرینکلر سیلابی

در این سیستم، سر تمام اسپرینکلرها باز بوده و هیچ المان حرارتی که جلوی خروج آب را بگیرد، وجود ندارد. لوله‌های اسریپنکلر سیلابی در حالت عادی خالی از آب هستند، اما به محض فعال شدن سیستم اعلام حریق و دریافت سیگنال، لوله‌ها از آب پر شده و از تمام اسپرینکلرها آب خارج می‌شود.

قوانین کلی نصب اسپرینکلرها

به مواردی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم هنگام نصب و طراحی سیستم اسپرینکلر توجه کنید.

• تنها اسپرینکلرهای نو و جدید مجاز به نصب در سیستم هستند. اگر اسپرینکلری به هر دلیل از سیستم جدا شود، نصب مجدد آن مجاز نیست.
• کلیه اجزای استفاده شده در سیستم، باید توانایی تحمل حداکثر فشار کاری سیستم که در معرض آن قرار می‌گیرد را داشته باشند. این فشار نباید کمتر از (175psi (12.1bar برای اجزای نصب شده روی زمین و (150psi (10.4bar برای اجزای نصب شده زیر زمین باشد.
• هر سیستم اسپرینکلر باید به یک شیر کنترل با دسترسی مناسب، مجهز باشد. 
• شیرهای کنترل سیستم اسپرینکلر ساختمانهای گروه S2 و S3 باید تحت نظارت باشند تا از باز بودن آن‌ها اطمینان حاصل شده و در صورت بسته بودن، سیگنال خطای آن به سیستم اعلام حریق ساختمان ارسال گردد.
• هر سیستم اسپرینکلر باید قابلیت تغذیه توسط اتصالات آتش‌نشانی (شیر سیامی) را داشته باشد.
• در ساختمان هایی با ارتفاع بیش از 23 متر یا زیر بنای کلی بیش 4830 متر مربع، باید بر روی انشعاب اسپرینکلر ابتدای خط در هر طبقه، متعلقات ذیل به ترتیب نصب شود:

1. 1. رایزر مستقل اسپرینکلر: شیر کنترل، درجه فشارسنج، فلوسوئیچ و شیر تست و تخلیه
   2. رایزر مشترک اسپرینکلر و لوله ایستاده: شیر کنترل، شیر یک طرفه، درجه فشارسنج، فلوسوئیچ و شیر تست و تخلیه
   3. چنانچه ساختمان دارای ارتفاع کمتر از 23 متر و زیربنای کلی کمتر از 4830 مترمربع باشد، نصب تنها یک سری از متعلقات فوق الذکر در ابتدای رایزر اصلی کافی است.

 تذکر: اجزای این متعلقات همواره ثابت بوده و اجرا یا عدم اجرای سیستم اعلام حریق، هیچ تاثیری بر المان‌های آن نخواهد داشت. به عبارت دیگر اگر در طبقه‌ای به دلیل الزام بخش دیگری از ضوابط و یا عدم اجرای سیستم اعلام حریق (مثلا پارکینگ‌ها) نیاز به اجرای فلوسوییچ داشته باشد، باید تمامی متعلقات به صورت کامل و مطابق ترتیب فوق نصب شود. همچنین حذف قسمتی از متعلقات به دلیل اجرای سیستم اعلام حریق در طبقه، مجاز نیست.

• در طراحی و نصب اسپرینکلر چنانچه رایزر سیستم لوله ایستاده به صورت جداگانه طراحی شده باشد، در ابتدای رایزر باید وسیله تشخیص و هشدار جریان (فلوسوییچ) در ارتباط با سیستم اعلام حریق نصب شود.
• در ساختمان های گروه S3 هنگام عملیات سیستم اسپرینکلر، علاوه بر ارسال سیگنال هشدار به سیستم اعلام حریق، باید زنگ هشدار مکانیکی نیز به صدا درآید.
• در ساختمان های گروه S2 و S3، شیر قطع کن متعلقات ابتدای خط سیستم اسپرینکلر باید مجهز به نشانگر و دارای قابلیت ارسال سیگنال نظارت باشد.
• جهت عملکرد بهینه سیستم اسپرینکلر و همچنین ارسال پیغام هشدار به سیستم اعلام حریق ساختمان، استفاده از شیر یک طرفه هشداردهنده، در ابتدای رایزر اسپرینکلر هر زون، توصیه می گردد. این وسیله می‌تواند به صورت پکیج شامل مکانیزم فشارسنج، شیر تخلیه و زنگ مکانیکی باشد که در این صورت، نیازی به نصب فشارسنج، فلوسوئیچ، شیر تخلیه و زنگ مکانیکی جداگانه در ابتدای رایزر نیست.
• در صورتی که مخزن آب مصرفی ساختمان با آب آتش نشانی مشترک باشد، باید از شیر یک طرفه دوتایی جهت جلوگیری از برگشت آب شبکه آتش نشانی به مخزن، بین مخزن و لوله مکش، استفاده شود.
• شیرهای یک طرفه باید در موقعیت عمودی یا افقی متناسب با مشخصات فنی مخصوص به خود نصب شوند.
• جهت آزمایش عملکرد تجهیزات سیستم، نظیر پمپ و آلارم ویژه جریان آب، باید از انشعاب بازرسی (شیر تست و تخلیه) استفاده شود. سایز لوله این انشعاب حداقل 1 اینچ و اُریفیس آن باید معادل کوچک ترین سایز اسپرینکلر سیستم باشد.
• شیرها، مانومترها، فشارشکن و متعلقات اول خط سیستم اسپرینکلر به منظور آزمون عملکرد، بازرسی و آزمایش ها و نگهداری سیستم باید همواره در دسترس باشند.
• در طراحی و نصب سیستم اسپرینکلر، تجهیزات هشدار جریان آب باید به گونه‌ای انتخاب و نصب شوند که هر جریان آبی مساوی یا بیشتر از آنچه از جریان یک اسپرینکلر با کمترین ضریب K را شناسایی کرده و حداکثر ظرف ۵ دقیقه آژیر هشدار فعال شود و تا زمان تداوم جریان ادامه یابد.
• جهت تخلیه آب سیستم در مواقع ضروری باید شیر تخلیه بر روی سیستم تعبیه شود. سایز شیر تخلیه مطابق جدول زیر تعیین می‌شود.

حداقل فشار مجاز سیستم اسپرینکلر 0.5 بار (7psi) و حداکثر فشار سیستم 12.1 بار (175psi) است. در بخش‌هایی از سیستم که فشار بیش از مقدار مجاز شود یا شرایط طراحی اولیه را تحت تاثیر قرار دهد، باید ادوات تنظیم فشار مناسب نصب شود.

در هر دو طرف ورودی و خروجی هر شیر تنظیم فشار، باید درجه‌های فشارسنج نصب شوند.

چنانچه لوله‌های اسپرینکلر که دارای آب هستند، از فضاهای باز عبور نمایند و احتمال بروز یخ زدگی وجود داشته باشد، این لوله‌ها باید در برابر یخ‌زدگی محافظت گردند. این محافظت باید به گونه‌ای باشد که دمای آب همواره بین حداقل 4 درجه سانتی گراد و حداکثر 48.9 سانتی گراد قرار گرفته یا سیستم به صورت خشک اجرا شود.

در طراحی و نصب اسپرینکلر با توجه کرد که در هر ساختمانی که تحت پوشش سیستم اسپرینکلر قرار دارد، باید تعداد کافی از اسپرینکلرها، به صورت رزرو در انبار نگهداری شده تا هنگام عمل کردن اسپرینکلرها و یا صدمه دیدن آنها بلافاصله تعویض گردند. اسپرینکلرهای ذخیره باید در محلی قرار گیرند که درجه حرارت آن محل کمتر از 38 درجه سانتی گراد باشد.

نکات و الزامات طراحی اسپرینکلر

در طراحی اسپرینکلر باید به نکات زیر توجه داشته باشید:

• اسپرینکلرها باید به گونه‌ای جانمایی شوند که مساحت تحت پوشش هر اسپرینکلر، از حداکثر مساحت قابل پوشش مجاز بیشتر شود.
• در ساختمان‌ها به طور کلی باید اسپرینکلرهایی با کلاس دمای معمولی و متوسط به کار برده شوند. 
• کلاس دمایی اسپرینکلر باید با توجه به محل نصب، خطر و بار اشتعال مواد موجود در محل انتخاب شود.

• هنگامی که حداکثر دمای سقف از 100 درجه فارنهایت (38 درجه سانتی گراد) بیشتر است، اسپرینکلرها با نرخ‌های دمایی جدول بالا باید استفاده شوند.
• اسپرینکلرهای نصب شده زیر نورگیر شیشه‌ای یا پلاستیکی که در معرض مستقیم اشعه خورشید هستند، باید از نوع دما متوسط باشند.
• اسپرینکلرهای نصب شده در فضای تهویه نشده و مخفی زیر سقف عایق نشده یا شیروانی تهویه نشده، باید از نوع دما متوسط باشند.
• در محیط های مسکونی، فواصل نصب اسپرینکلرها در نزدیکی منابع حرارتی مطابق با جدول پایین تعیین می شوند.

• در صورتی که مساحت هر طبقه ساختمان بیش از حد مجاز باشد، تعداد زون‌های اسپرینکلر در آن طبقه باید افزایش یافته و برای هر زون یک رایزر مستقل در نظر گرفته شود. این رایزرها می‌توانند همگی به‌طور مشترک از پمپ اصلی تأمین آب آتش‌نشانی تغذیه شوند. حداکثر مساحت قابل پوشش هر سیستم اسپرینکلر در هر طبقه عبارت است از:
  • محیط کم‌خطر: 4800 m² (52000 ft²)
  • محیط خطر معمولی: 4800 m² (52000 ft²)
  • پرخطر (هیدرولیکی محاسبه‌شده): 3700 m² (40000 ft²)

• اسپرینکلرهای مورد استفاده در محیط‌های کم خطر باید مطابق با یکی از انواع زیر باشند:
  • واکنش سریع (Quick Response)
  • مسکونی (Residential)
• اسپرینکلرهای نزدیک به واحد حرارتی باید مطابق با شکل 4-4-7 نصب شوند.

 

• در مواردی که دیوارها زاویه قائمه با یکدیگر ندارند، باید علاوه بر رعایت قانون فاصله تا دیوار، حداکثر فاصله اسپرینکلر از کنج دیوار، نباید بیش از ۷۵ درصد بیشترین فاصله مجاز بین دو اسپرینکلر باشد.

 

ضوابط اسپرینکلرهای پاششی بالازن و پایین زن

در طراحی و نصب اسپرینکلر، حداکثر مساحت قابل پوشش هر اسپرینکلر و بیشترین فاصله مجاز بین اسپرینکلرها، مطابق با جداول زیر تعیین شود.

نکات:

• بیشترین فاصله اسپرینکلر تا دیوار نباید از نصف فاصله مجاز بین اسپرینکلرها بیشتر شود.
• فاصله از دیوار تا اسپرینکلر باید به صورت عمودی تا دیوار اندازه گیری شود.

در خصوص فاصله اسپرینکلرها از دیوار در محیط کم خطر، یک استثناء تحت عنوان قانون اتاق کوچک وجود دارد. براساس این قانون می‌توان فاصله اسپرینکلرها را تا یکی از دیوارهای اتاق تا 2.75 متر (9 فوت) افزایش داد. شرایط قانون اتاق کوچک مطابق ذیل است:

الف) محیط کم خطر باشد.

ب) مساحت اتاق کمتر از 75 مترمربع باشد.

ج) سازه سقف غیر مسدودکننده باشد.

د) در طراحی و نصب اسپرینکلر فضا باید با دیوار و سقف احاطه شده باشد. وجود بازشو در دیوارها (مانند در و محل عبور) در صورتی که فاصله بالای بازشو تا سقف بیشتر از 20 سانتی متر باشد، بلامانع است.

•  در اتاق کوچک، می توان فاصله اسپرینکلر را از یکی از دیوارهای اتاق به 2.75 متر (9 فوت) افزایش داد.
• اسپرینکلرها نباید در فاصله کمتر از 102 میلی‌متر (4 اینچ) تا دیوار قرار بگیرند.
• اسپرینکلرها نباید در فاصله ای کمتر از 1.8 متر (6 فوت) نصب شوند مگر اینکه تیغه ای بین اسپرینکلرها نصب شده باشد.

در سازه غیرمسدودکننده، محیط‎‎‎‌های کم خطر و خطر متوسط با سقف غیر قابل اشتعال و یا با قابلیت محدود، جزئیات زیر در نصب باید رعایت شود:

الف) در صورتی که تغییر عمودی در ارتفاع سقف درون منطقه تحت پوشش اسپرینکلر سبب ایجاد فاصله‌ای بیشتر از 914 میلی‌متر (36 اینچ) بین سقف بالایی و دفلکتور اسپرینکلر می‌شود، صفحه عمودی فرضی ناشی از تغییر ارتفاع باید به عنوان یک دیوار در نظر گرفته شود.

ب) در صورتی که فاصله بین سقف بالایی و دفلکتور اسپرینکلر کمتر و یا برابر با 914 میلی‌متر (36 متر) باشد، به شرط رعایت قوانین مربوط به موانع، اسپرینکلرها مجاز به قرارگیری مشابه با نمونه سقف های مسطح هستند.

در سازه‌های مسدودکننده دفلکتور اسپرینکلر باید مطابق با یکی از روش‌های زیر نصب شود:

الف) نصب دفلکتور در فاصله 25 تا 150 میلی‌متر (1 تا 6 اینچ) زیر اجزای سازه به شرطی که فاصله دفلکتور تا سقف بیشتر از 560 میلی‌متر (22 اینچ) نباشد.

در سازه های سیمانی T شکل، وقتی فاصله اعضای سازه از یکدیگر بین 0.9 متر الی 2.2 متر (35 تا 86 اینچ) باشد، بدون نگرانی از فاصله اسپرینکلر از سقف اصلی، می‌توان اسپرینکلرها را تا فاصله 2.5 سانتی متر از پایین اعضا نصب نمود.

ب) نصب دفلکتور در صفحه بالاتر از اجزای سازه به شرطی که آب تخلیه شده از اسپرینکلرها با سازه برخورد نکرده همچنین فاصله دفلکتور تا سقف کمتر از 56 سانتیمتر (22 اینچ) باشد.

ج) نصب اسپرینکلر در هر یک از محفظه‌های تشکیل شده توسط سازه سقف به شرطی که فاصله دفلکتور از سقف حداقل 25 میلی‌متر (1 اینچ) و حداکثر 300 میلی‌متر (12 اینچ) باشد.

نصب اسپرینکلرهای رو به بالا و آویزان از سقف در نورگیرها و فرورفتگی‌های درون سقف‌ها، در صورتی که شرایط ذیل محقق گردد، ضرورتی ندارد:

الف) حجم آن فرورفتگی کمتر از 28 مترمکعب (1000 فوت مکعب) باشد.

ب) عمق آن فرورفتگی کمتر از 90 سانتی‌متر (3 فوت) باشد.

ج) کف اتاق با اسپرینکلرهای نصب شده در زیر سقف پوشش داده شود.

د) فرورفتگی‌ها به فاصله 3.3 متر(10 فوت) از یکدیگر واقع شده باشند.

ه) فرورفتگی‌ها از سازه غیرقابل اشتعال یا با قابلیت اشتعال محدود ساخته شده باشند.

و) اسپرینکلرهای به کار گرفته شده برای آن فضا از نوع واکنش سریع باشند.

•  

• در صورت نصب اسپرینکلر در تاج سقف‌های شیب‌دار، دفلکتور آن باید موازی با زمین نصب شود.
• در سقف‌های شیب‌دار اگر شیب سقف کمتر از 2 در 12 (16.7 درصد) باشد، دفلکتور اسپرینکلر می‌تواند موازی با زمین نصب شود. در سقف‌های با شیب بیشتر از 2 در 12 واحد یا زاویه بیش از 9.4 درجه، دفلکتور باید به موازات سقف نصب شود.
• هنگام نصب بالاترین اسپرینکلر در سقف‌های شیب دار، فاصله از بالاترین نقطه سقف، باید کمتر از 90 سانتی متر (3 فوت) و از دیوارها کمتر از 60 سانتی متر (2 فوت) باشد.

جهت درک بهتر، فواصل مجاز دفلکتور اسپرینکلر از سقف را در جدول زیر جمع‌بندی کردیم.

• در طراحی و نصب اسپرینکلر، جانمایی اسپرینکلرهای بالازن و پایین‌زن باید به گونه‌ای باشد که موانع تخلیه به حداقل رسیده یا جهت اطمینان از پوشش‌دهی کافی اسپرینکلرهای‌اضافی در نظر گرفته شود.
• فاصله بین دفلکتور و بالای مواد انبار شده و محتویات فضا باید بیشتر از 460 میلی‌متر (18 اینچ) باشد.
• در صورت وجود موانع پیوسته در نزدیکی سقف، فاصله اسپرینکلر از موانع مطابق با جدول پایین تعیین می‌شود.

طراحی و نصب اسپرینکلر اسپری کننده استاندارد-دیواری

سطح پوشش و فاصله بین اسپرینکلرهای دیواری مطابق با جدول زیر تعیین می شود.

نکات:

• فاصله اسپرینکلر تا دیوار مجاور نباید از نصف فاصله مجاز بین اسپرینکلرها بیشتر باشد.
• اسپرینکلرها باید در فاصله حداقل 100 میلی‌متری (4 اینچ) از دیوار مجاور قرار گرفته باشند.
• فاصله بین اسپرینکلر تا دیوار باید به صورت عمود نسبت به دیوار اندازه گیری شود.
• حداقل فاصله مجاز بین اسپرینکلرها 1.8 متر (6 فوت) است مگر اینکه بین اسپرینکلرها تیغه جداکننده نصب شود.
• اسپرینکلرهای دیواری باید در فاصله بین 102 میلی‌متر (4 اینچ) تا 152 میلی‌متر (6 اینچ) از سقف نصب شوند.
• دفلکتور اسپرینکلرهای دیواری باید به موازات سقف نصب شوند.
• جانمایی اسپرینکلرهای دیواری باید به گونه‌ای باشد که موانع تخلیه به حداقل رسیده یا جهت اطمینان از پوشش‌دهی کافی، اسپرینکلرهای اضافی در نظر گرفته شوند.
• اسپرینکلرهای دیواری نباید در فاصله کمتر از 1.2 متر (4 فوت) از موانع نصب شوند.

در فاصله بیش از 1.2 متر (4 فوت) اسپرینکلرها باید مطابق با جدول و شکل پایین باشند.

در صورت وجود موانع بیرون زده از دیوار، باید از جدول و شکل پایین استفاده شود.

نکته: اگر عرض مانع کمتر از 1.2 (4 فوت) باشد، نصب اسپرینکلر در دو طرف مانع به شرطی که فاصله اسپرینکلر از خط مرکزی مانع از نصف فاصله مجاز بین اسپرینکلرها تجاوز نکند، مجاز است.

انتخاب سایز لوله های سیستم اسپرینکلر

جهت تعیین سایز لوله های سیستم اسپرینکلر می‌توان از دو روش «جداول پیش تعیین شده» و روش «محاسبه هیدرولیکی» استفاده نمود. البته به منظور صرفه‌جویی در هزینه‌های اجرا، انجام محاسبات هیدرولیکی ارجحیت دارد.

نکات:

• حداقل سایز لوله فولادی قابل استفاده 1 اینچ و لوله مسی ¾ اینچ است.
• در ساختمان‌های گروه S3، استفاده از روش جداول پیش تعیین شده مجاز نبوده و سیستم‌های این دسته از ساختمان‌ها باید به روش هیدرولیکی طراحی شوند.
• در روش جداول پیش تعیین شده، سایز لوله در محیط کم خطر مطابق جدول 4-7-4-الف و در محیط خطر متوسط مطابق جدول 4-7-4-ب تعیین می‌شود.

• در روش محاسبات هیدرولیکی، سایز لوله‌ها، تعداد اسپرینکلرهای هر شاخه، تعداد شاخه‌های هر لوله اصلی، فقط با توان تامین فشار و دبی منبع سیستم محدود می‌شود.
• مقدار چگالی مورد نیاز و مساحت عملکرد اسپرینکلرها در روش محاسبات هیدرولیکی،مطابق با نمودار 4-7-6 تعیین می‌شود.

 

افت فشار در لوله‌ها مطابق زیر (رابطه هیزن-ویلیامز) محاسبه می‌شود:

• در صورت استفاده از اسپرینکلرهای واکنش سریع، می توان ظرفیت آبدهی پمپ، حجم مخزن ذخیره، سایز لوله‌کشی‌ها و همچنین هزینه اجرای سیستم را کاهش داد.
• با توجه به اینکه اسپرینکلرهای واکنش سریع زودتر از اسپرینکلرهای واکنش معمولی فعال می‌شوند، رشد حریق کمتر بوده و در نتیجه مساحت عملکرد اسپرینکلرها کاهش می‌یابد. لذا در سیستم‌های لوله تر و در صورت به کارگیری اسپرینکلرهای واکنش سریع در محیط‌های کم خطر و خطر متوسط با ارتفاع 3.3 تا 6.6 متر (10 تا 20 فوت)، مساحت ناحیه طراحی اسپرینکلرها مطابق رابطه و نمودار زیر کاهش می‌یابد.
• لازم به ذکر است برای ارتفاع سقف کمتر از 3.3 متر (10 فوت)، باید همان ارتفاع 3.3 متر (10 فوت) در نظر گرفته شود. حداقل تعداد اسپرینکلرهای فعال، نباید از 5 عدد کمتر شود.

•  

• در سیستم‌های لوله خشک و پیش عملگر با همبندی دوتایی، مساحت ناحیه طراحی اسپرینکلرها 30% افزایش می‌یابد.
• اگر شیب سقف بیش از 1 واحد در 6 واحد باشد، مساحت ناحیه طراحی اسپرینکلرها 30% افزایش می‌یابد.

سخن پایانی؛ گنجینه پاوان مشاوره ایمنی و آتش نشانی

در این مقاله از گنجینه پاوان، تلاش کردیم تا صفر تا صد الزامات و قوانین نصب اسپرینکلرها را به شما توضیح دهیم. اما همان‌طور که در ابتدا گفتیم، نصب و طراحی این سیستم‌ها و حتی سایر سیستم‎ها، فرایندی تخصصی بوده که باید به دست متخصصین این حوزه انجام شود.

شرکت گنجینه پاوان به عنوان مشاور تایید شده از سوی سازمان آتش نشانی تهران، تمامی خدمات ایمنی از مشاوره تا طراحی، تامین، نصب و اجرا را ارائه می‌دهد. سابقه درخشان این مجموعه، نشان از تعهد و تخصص تیم فنی و اجرایی آن‌هاست. پس اگر قصد نصب و اجرای سیستم‌های ایمنی را دارید، با شماره 021-88222801-9 تماس بگیرید و یک مشاوره رایگان دریافت کنید.

 منبع

تمام مطالبی که در این مقاله توضیح دادیم، از کتاب ضوابط ملاک عمل سامانه‌های اطفای حریق سازمان آتش نشانی گردآوری شده است. برای دانلود pdf کتاب کلیک کنید.