در هر ساختمان اداری و صنعتی حتی منازل مسکونی به منظور افزایش ایمنی تجهیزات اطفا حریق باید نصب شود. اما نصب تجهیزات اطفا حریق به تنهایی فایده ای ندارد باید تمام افراد حاضر در محل با تجهیزات و نحوه استفاده از آن ها آشنایی لازم را داشته باشد. آموزش اطفا حریق به افراد کمک می کند در شرایط اضطراری انتخاب درستی داشته باشند و باعث صدمه به خود یا دیگران نشوند.
اطفا حریق چیست؟
به مجموعه فعالیت ها، و عمکلرد تجهیزات که منجر به خاموش کردن و جلوگیری از گسترش حریق می شود اطفا حریق گفته می شود. اطفا حریق در انواع دستی و اتوماتیک وجود دارد. اطفا حریق دستی از خاموش کننده های دستی یا همان کپسول آتش نشانی استفاده می شود. اما در خاموش کننده های اتوماتیک که معمولا به سیستم اعلام حریق متصل هستند در صورت تشخیص حریق بلافاصله سیستم اطفا حریق فعال می شود تا آتش را خاموش کند.
برای آموزش اطفا حریق و آشنایی با آن در ابتدا باید با انواع حریق آشنا شوید
انجمن ملی حفاظت از آتش آمریکا یا همان (NFPA) آتش را براساس عامل اصلی حریق طبقه بندی کرده است.
- کلاس A – عامل اصلی حریق مواد قابل احتراق
- کلاس B – عامل اصلی حریق مایعات قابل اشتعال
- کلاس C – عامل شروع کننده حریق گازهای قابل اشتعال
- کلاس D – عامل حریق سوزاندن فلزات آتش سوزی های الکتریکی
- کلاس F – عامل اصلی حریق روغن ها و چربی های پخت و پز
هر کدام از این کلاس ها براساس عامل های قابل احتراقی مانند چوب، کاغذ، یا مواد مایع یا گاز قابل اشتعال و حتی فلزاتی که در مواجه با هوای محیط بلافاصله واکنش نشان داده و آتش می گیرد لیست شده است. طبق مثلث آتش که شامل سوخت، گرما و اکسیژن است اگر هر کدام از این عوامل را حذف کنیم آتش می توانیم حریق را مهار کنیم. برای نمونه در صورتی که عامل اصلی حریق روغن سوخته باشد خاموش کردن با آب می تواند باعث شعله ور شدن حریق شود. همینطور اگر یک وسیله برقی یا دیتاسنتر آتش بگیرد خاموش کردن با تجهیزات فومی می تواند باعث سوختن وسایل برقی شود.
اطفا حریق با کپسول آتش نشانی
کپسول‌های آتش‌نشانی ابزاری حیاتی برای مبارزه با آتش‌سوزی هستند. این ابزار اولین خط دفاعی برای مهار و کنترل آتش‌های کوچک قبل از تبدیل شدن به آتش سوزی‌های بزرگ‌تر و خطرناک‌تر فراهم می‌کنند. این دستگاه‌های قابل حمل به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به راحتی توسط افراد قابل جابجایی هستند و در انواع مختلفی برای مقابله با کلاس‌های مختلف آتش‌سوزی طراحی شده است.
چطور از کپسول آتش نشانی حین حریق استفاده کنیم؟
وظیفه اصلی یک کپسول آتش نشانی حذف یک یا چند عنصر ضروری برای خاموش کردن حریق است. چهار نوع اصلی کپسول های آتش نشانی براساس کلاس های آتش سوزی که در مقابل آنها موثر هستند طبقه بندی می شوند:
- کلاس A (مواد قابل احتراق معمولی مانند چوب و کاغذ)
- کلاس B (مایعات قابل اشتعال)
- کلاس C (آتش های الکتریکی)
- کلاس D (فلزات قابل احتراق)
همچنین یک خاموش کننده چند منظوره کلاس ABC وجود دارد که می تواند انواع آتش را کنترل کند.
در آموزش اطفا حریق و کار با کپسول آتش نشانی به خاطر سپردن مخفف “PASS” بسیار مهم است:
• کشش (Pull): پین را بکشید تا مهر و موم کپسول بشکند.
• هدف(Aim): نازل یا شلنگ خاموش کننده را در پایه شعله ها قرار دهید. مهم است که عامل خاموش کننده را به منبع آتش هدایت کنید.
• فشار دادن(Squeeze): دسته کپسول را فشار دهید تا عامل خاموش کننده در فضا آزاد شود.
• جارو کردن (Sweep): عامل خاموش کننده داخل کپسول را از یک طرف به طرف دیگر جارو کنید تا حریق را از پایه و نقطه ای که مشتعل شده بپوشاند و خاموش شود. مراقب هرگونه احتراق مجدد احتمالی باشید.
کلاس A (مواد قابل احتراق)
آتش‌سوزی‌های کلاس A عموماً در اثر تماس شعله، جرقه یا مواردی با دمای بالا با مواد قابل احتراق و کربن ایجاد می‌شوند. به دلیل استفاده گسترده از این مواد، تقریباً همه اماکن در معرض خطر آتش سوزی کلاس A هستند. این موضوع شامل دفاتر، مدارس، انبارها، بیمارستان ها و هر جایی که از کاغذ، مقوا، چوب و غیره استفاده می کند یا حاوی آن است می شود. انواع مختلفی از کپسول های آتش نشانی وجود دارد که می توان از آنها در آتش سوزی کلاس A استفاده کرد.
این ها عبارتند از: آب، فوم، MultiCHEM، پودر و مواد شیمیایی مرطوب، غبار آبی.
کلاس B (مایعات قابل اشتعال)
آتش‌سوزی کلاس B زمانی اتفاق می‌افتد که مایعات قابل اشتعال مانند بنزین و الکل در معرض منبع اشتعال قرار گیرند. این نوع مایعات از نظر طراحی قابل اشتعال و در صورت عدم نگهداری ایمن بسیار فرار هستند. بسیاری از مکان‌ها، از جمله رستوران‌ها، بارها، گاراژها، سایت‌های ساختمانی، آزمایشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و محوطه‌های بنزین، در معرض خطر ویژه آتش‌سوزی کلاس B هستند و باید کپسول‌های آتش‌نشانی مناسب و علائم ایمنی آتش نشانی اجباری را برای برجسته کردن رویه‌های ایمنی مناسب همه افراد در محل نگهداری کنند.
کپسول های آتش نشانی مناسب برای آتش سوزی کلاس B عبارتند از: MultiCHEM، فوم، پودر و CO2.
کلاس C (گازهای قابل اشتعال)
آتش‌هایی که شامل گازهای قابل اشتعال، مانند پروپان و بوتان می‌شوند، به عنوان کلاس C شناخته می‌شوند. گازهای قابل اشتعال باید به درستی در ظروف در بسته نگهداری شوند و فقط توسط یک فرد ذی‌صلاح کنترل شود.
انبارهای تولیدی و صنعتی، کارخانه های مواد شیمیایی یا هر مکانی که مقادیر زیادی گازهای قابل اشتعال را ذخیره می کند در معرض خطر ویژه آتش سوزی کلاس C هستند.
آتش سوزی کلاس C باید با استفاده از کپسول آتش نشانی پودری مهار شود.
کلاس D (سوزختن فلزات)
آتش‌سوزی کلاس D زمانی اتفاق می‌افتد که فلزات قابل احتراق مانند منیزیم، لیتیوم و سدیم مشتعل می‌شوند و در آزمایشگاه‌ها، انبارها و سازندگان فلز شایع‌تر هستند.
فقط کپسول های آتش نشانی تخصصی برای استفاده در آتش های کلاس D مناسب هستند، مانند کپسول آتش نشانی L2.
آتش سوزی های برقی
آتش‌سوزی‌های الکتریکی یا کلاس E برای همه مکان‌هایی که از برق استفاده می‌کنند خطری است.
آنها زمانی اتفاق می‌افتند که تجهیزات الکتریکی زنده درگیر آتش‌سوزی می‌شوند و نباید با کپسول آتش‌نشانی مایع برخورد کرد. این به این دلیل است که آب یک رسانا است و در صورت استفاده جریان را در سطح بیشتری پخش می کند و به طور بالقوه کاربر کپسول آتش نشانی را به خطر می اندازد.
در نتیجه، فقط پودر (برای جریان های الکتریکی زیر 1000 ولت) و کپسول های آتش نشانی CO2 در اینجا مناسب هستند، زیرا آنها به یک عامل مایع متکی نیستند.
کلاس F (روغن ها و چربی های آشپزی)
آتش سوزی کلاس F خطری برای رستوران ها و آشپزخانه ها به همراه دارد. آتش‌سوزی ناشی از روغن‌ها و چربی‌های پخت و پز را می‌توان با استفاده از یک عامل مایع برای خاموش کردن آن به میزان قابل توجهی بدتر کرد.
در نتیجه، کپسول های آتش نشانی تخصصی MultiCHEM، مه آب و مواد شیمیایی مرطوب در تنظیماتی که از روغن ها و چربی های پخت و پز استفاده می کنند ضروری هستند.
انواع کپسول آتش نشانی
برای آموزش اطفا حریق بسیار مهم است که کپسول های خاموش کننده نحوه استفاده از آن و انواع آشنا شوید. آب، فوم، پودر شیمیایی خشک و دی اکسید کربن (CO2) از عوامل خاموش کننده معمولی هستند که در کپسول های آتش نشانی یافت می شوند. آب برای آتش‌سوزی‌های کلاس A با خنک کردن و خفه کردن شعله‌ها مؤثر است. فوم برای آتش سوزی ناشی از مایعات قابل اشتعال (کلاس B) با سرکوب بخارات و تشکیل یک مانع به خوبی عمل می کند. پودر شیمیایی خشک واکنش شیمیایی در آتش را قطع می کند و برای آتش سوزی های کلاس A، B و C مناسب است. CO2، یک گاز تمیز و غیر رسانا، برای آتش سوزی های الکتریکی (کلاس C) ایده آل است و می تواند در آتش سوزی های کلاس B نیز استفاده شود.
کپسول های آتش نشانی نقش مهمی در تضمین ایمنی در محیط های مختلف، از خانه ها و ادارات گرفته تا محیط های صنعتی ایفا می کنند. نگهداری و بازرسی های منظم برای اطمینان از اینکه خاموش کننده در شرایط کار قرار دارد ضروری است. این شامل بررسی گیج فشار، جستجوی آسیب قابل مشاهده و اطمینان از بدون مانع بودن نازل است.
در نتیجه، کپسول های آتش نشانی ابزاری ضروری برای واکنش سریع و کنترل آتش سوزی هستند. آموزش صحیح استفاده از آنها و نگهداری منظم از اجزای ضروری ایمنی آتش سوزی است. با توانمندسازی افراد با دانش و ابزار برای مبارزه موثر با آتش سوزی های کوچک، کپسول های آتش نشانی کمک قابل توجهی به به حداقل رساندن ویرانی احتمالی شعله های غیر قابل کنترل می کنند.
کپسول های آتش نشانی انواع مختلفی دارند که هر کدام برای مقابله با کلاس های خاصی از آتش سوزی طراحی شده اند. درک انواع مختلف کپسول های آتش نشانی و کاربردهای مورد نظر آنها برای ایمنی موثر و آموزش اطفا حریق به افراد در برابر آتش بسیار مهم است.
کپسول های آتش نشانی آب (کلاس A)
کاربرد: مناسب برای آتش سوزی های معمولی مانند چوب، کاغذ و منسوجات.
عملکرد: آب با کاهش دما آتش را خنک و خاموش می کند.
کپسول های فوم آتش نشانی (کلاس A و B)
کاربرد: موثر در برابر آتش سوزی های کلاس A (مواد قابل احتراق معمولی) و آتش های کلاس B (مایعات قابل اشتعال).
عمکلرد: فوم یک سد ایجاد می کند، بخارات را سرکوب می کند و از احتراق مجدد مایعات قابل اشتعال جلوگیری می کند.
کپسول های آتش نشانی پودر خشک (کلاس A، B، C)
کاربرد: همه کاره، مناسب برای آتش سوزی های کلاس A، B و C. معمولا در تنظیمات صنعتی استفاده می شود.
عمکلرد: پودر واکنش شیمیایی آتش را قطع می کند و شعله های آتش را خاموش می کند.
کپسول های آتش نشانی دی اکسید کربن (CO2) (کلاس B و C)
کاربرد: برای آتش سوزی های الکتریکی (کلاس C) و آتش سوزی مایعات قابل اشتعال (کلاس B) موثر است.
عمکلرد: CO2 اکسیژن را جابجا می کند، آن را از مثلث آتش خارج می کند و شعله های آتش را خفه می کند.
خاموش کننده های شیمیایی مرطوب (کلاس K)
کاربرد: به طور خاص برای آتش سوزی آشپزخانه شامل روغن و چربی پخت و پز (کلاس K) طراحی شده است.
عمکلرد: ماده شیمیایی مرطوب یک لایه صابونی روی سطح روغن در حال سوختن ایجاد می کند و از انتشار بخارات قابل اشتعال جلوگیری می کند.
کپسول های آتش نشانی Clean Agent (کلاس A، B، C)
کاربرد: مناسب برای تجهیزات الکترونیکی و مواد ظریف، زیرا هیچ اثری از خود باقی نمی گذارند.
عمکلرد: این خاموش کننده ها از گازهایی مانند هالون یا گازهای جایگزین مانند FM-200 برای تداخل شیمیایی در فرآیند احتراق استفاده می کنند.
کپسول های آتش نشانی مه آلود (کلاس A، C)
کاربرد: برای آتش‌سوزی‌های کلاس A (مواد احتراق معمولی) و آتش‌سوزی‌های کلاس C (آتش‌های الکتریکی) موثر است.
عمکلرد: غبار ریز به سرعت تبخیر می شود، گرما را از بین می برد و آتش را فرو می نشاند.
شناخت انواع کپسول های آتش نشانی و کاربردهای مناسب آنها برای اطفاء حریق موثر ضروری است. تطبیق خاموش کننده مناسب با خطر آتش سوزی خاص در یک محیط خاص ضروری است. علاوه بر این، تعمیر و نگهداری منظم، بازرسی ها و آموزش کارکنان به اطمینان از اینکه کپسول های آتش نشانی قابل اطمینان و آماده برای استفاده در صورت نیاز باقی می مانند، کمک می کند. یک رویکرد جامع برای ایمنی آتش نشانی شامل ترکیبی از پیشگیری، آموزش و در دسترس بودن تجهیزات آتش نشانی مناسب است.
اطفا حریق اتوماتیک
برای آموزش اطفا حریق به افراد غیر متخصص علاوه بر آشنایی با خاموش کننده های دستی آشنایی با سیستم های اتوماتیک هم بسیار مهم است زیرا باعث می شود افراد در شرایط حریق فقط ساختمان را ترک کننده و شخصا اقدام به خاموش کردن حریق نکنند. سیستم اطفا حریق اتوماتیک به مجموعه ای از تجهیزات و ابزارها گفته می شود که با هدف خاموش کردن حریق یا جلوگیری از گسترش آن بدون نیاز به آتش نشانی یا کمک افراد باشد. سیستم اطفا حریق اتوماتیک شامل انواع مختلف عامل خاموش کننده مانند آب، آب و فوم، پودر خشک، گاز FM200 می شود. انواع سیستم اطفا حریق شامل موارد زیر است:
• سیستم اطفا حریق آب
• سیستم اطفا حریق فوم
• سیستم اطفا حریق گازی
منبع:
