سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

از زمانی که صنعت ساخت‌وساز رشد چشمگیری کرد و ساختمان‌های چند طبقه تبدیل به برج‌ها و ساختمان‌های عظیم شدند، دیگر سیستم های اعلام حریق متعارف پاسخگوی نیاز ایمنی آنها نبود و به این ترتیب سیستم اعلام حریق آدرس پذیر اختراع شد. هدف این مقاله روشن‌کردن اهمیت و عملکرد سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر در ارتقای محیطی ایمن‌تر و پاسخگوتر است.

بیشتر بخوانید: سیستم اعلام حریق

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر چیست؟

سیستم‌های اعلام حریق آدرس پذیر به‌منظور رفع مشکلات سیستم‌های قدیمی ساخته شدند. در سیستم‌های اعلام حریق ساده یا متعارف (Zone-based)، اگر آتش‌سوزی در یکی از نواحی رخ می‌داد، کل ناحیه فعال می‌شد و تیم امداد نمی‌توانست دقیقاً تشخیص دهد که کدام قسمت ساختمان دچار مشکل است. این امر باعث تأخیر در اقدام به اطفای حریق می‌شد.

سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر اولین‌بار در دهه ۱۹۷۰ معرفی شدند. در این زمان، با پیشرفت‌های فناوری و استفاده از میکروپروسسورها (microprocessors)، امکان اختصاص آدرس‌های منحصربه‌فرد به هر دستگاه در سیستم‌های اعلام حریق فراهم شد. این سیستم‌ها نسبت به سیستم‌های قبلی که صرفاً بر اساس نواحی کار می‌کردند، توانایی شناسایی دقیق‌تری داشتند. البته اولین سیستم‌های اعلام حریق خودکار (که از جمله آدرس‌پذیرها به شمار می‌آیند) به‌طورکلی به سال‌های اولیه قرن ۲۰ میلادی برمی‌گردند. در این زمان‌ها، بسیاری از سیستم‌ها به طور ساده با استفاده از دتکتور های دود یا حرارت فعال می‌شدند. اما تحول اساسی در سیستم‌های آدرس‌پذیر در دهه ۷۰ به وقوع پیوست.

عملکرد سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر با اختصاص یک آدرس یا شناسه منحصربه‌فرد به هر دستگاه متصل به سیستم مانند دتکتور اعلام حریق دتکتورهای دود، دتکتورهای حرارت و نقاط تماس دستی عمل می‌کنند. این سطح پیشرفته از شناسایی دستگاه‌ها، سیستم را قادر می‌سازد تا اطلاعات خاصی در مورد مکان و وضعیت هر دستگاه را به صفحه کنترل مرکزی (کنترل پنل) منتقل کند.
یکی از مزیت‌های اولیه سیستم های اعلام حریق آدرس‌پذیر توانایی آنها در ساده‌سازی فرایند پاسخ نهفته است. این سیستم‌ها با شناسایی مکان دقیق یک حادثه، اولین واکنش‌دهنده را قادر می‌سازد تا سریع و استراتژیک واکنش نشان دهد، همچنین زمان پاسخ را به حداقل برساند و به طور بالقوه میزان آسیب یا آسیب را کاهش دهد.
علاوه بر این، سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر، قابلیت‌های تشخیص و تعمیر و نگهداری بهبودیافته‌ای را ارائه می‌دهند. کنترل پنل متمرکز می‌تواند به طور مداوم سلامت و عملکرد هر دستگاه را کنترل کند و بازخوردی را در زمان واقعی در مورد وضعیت سیستم ارائه دهد. این رویکرد فعال امکان تعمیر و نگهداری سریع را فراهم می‌کند و تضمین می‌کند که سیستم در شرایط کار بهینه باقی می‌ماند.
با ادامه پیشرفت فناوری، سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر نقشی حیاتی در برآوردن نیازهای در حال تکامل ایمنی ساختمان‌های مدرن ایفا می‌کنند. طراحی هوشمند آن‌ها، همراه با قابلیت‌های ارتباطی پیشرفته، آن‌ها را به یک جزء ضروری در حفاظت از جان و اموال در برابر اثرات مخرب اضطراری آتش‌سوزی تبدیل می‌کند. 

اجزاء سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر از چند بخش اصلی تشکیل شده که به‌صورت هماهنگ عمل می‌کنند. به‌طورکلی تجهیزات سیستم اعلام حریق شامل موارد زیر است:

• کنترل پنل (مرکز کنترل)
• دتکتور دود، گاز، شعله، حرارت، شعله، بیم
• شستی
• آژیر
• فلاشر
• آژیر و فلاشر

سیستم اعلام حریق از تجهیزات مختلفی تشکیل شده است. خط اول تشخیص حریق بر عهده دتکتورها است. این وسیله با تشخیص بلافاصله آتش سوزی سیستم اعلام حریق را فعال می‌کند. دتکتورها دارای انواع مختلفی هستند و برای انتخاب نوع مناسب باید شرایط محیط و تجهیزات حاضر را بررسی نمود. برای مثال دتکتورهای دود برای حریق هایی مناسب است که در همان دقایق اول شکل‌گیری حریق دود زیادی تولید می‌کنند، در این محیط‌ها اگر دتکتور حرارتی نصب شود ممکن است تشخیص حریق با تأخیر باشد؛ زیرا حریق های دودزا در ابتدا حرارت یا شعله بزرگی ندارند. همچنین در محیط‌هایی که امکان نشتی گازهای سمی یا بسیار مشتعل وجود دارد. تشخیص حریق باید توسط دتکتورهای گاز باشد. زیرا دتکتورهایی مانند دودی یا حرارتی بعد از شروع یک حریق اعلام می‌کنند که این موضوع در بعضی از محیط‌های صنعتی با تجهیزات خاص بسیار ناایمن است.

همچنین بخوانید: دتکتور اعلام حریق چیست؟

دستگاه‌های هشدار صوتی مانند آژیر، فلاشر، آژیر فلاشر که هر دو آلارم را دارد با دریافت سیگنال اعلام حریق از دستگاه کنترل مرکزی فعال می‌شوند. شستی برای اعلام حریق دستی کاربرد دارد. به این صورت که هر فرد هنگام مشاهده حریق شستی را می‌کشد یا فشار می‌دهد تا سیستم اعلام حریق و هشدار فعال شود. نوع آدرس‌پذیر این وسیله در سیستم های آدرس پذیر تعبیه می‌شود تا در صورت خطا یا عدم عملکرد دتکتورها افراد به‌صورت دستی سیستم را فعال کنند.

مرکز کنترل سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر

 منظور از مرکز کنترل سیستم اعلام حریق وسیله‌ای به نام کنترل پنل است. این وسیله در مرکز مدار سیستم قرار دارد و سیگنال‌ها را از دتکتورها دریافت می‌کند و در صورت لزوم هشدارهای صوتی و بصری را فعال می‌کند. در صورت خطا یا تداخل در سیستم یا عدم عملکرد صحیح هر کدام از تجهیزات کنترل پنل ارور می‌دهد.  کنترل پنل ها دارای لوپ های مختلفی است که برای محیط‌های کوچک از انواع تک لوپ استفاده می‌شود و با افزایش مساحت محیط لوپ اعلام حریق هم باید ارتقا یابد.

کنترل پنل ها انواع دیگری هم دارند:

• ریپیتر: این وسیله یکی از انواع کنترل ها است که به عنوان یک تکرارکننده فعال کار می‌کند که اطلاعات کاملی در خصوص رویدادها فقط اطلاعاتی ارائه می‌کند و هیچ کنترلی روی سیستم ندارد.
• میمیک: این وسیله دقیقاً همانند ریپیتر است با این تفاوت که روی صفحه نمایشگر یک نقشه وجود دارد و در صورت فعال شدن آلارم حریق منطقه مورد نظر از روی نقشه قابل تشخیص است.

مقایسه سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر با متعارف

تفاوت اصلی سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر با سیستم متعارف در نحوه شناسایی محل حریق است. در سیستم‌های متعارف، ساختمان به چندین ناحیه (زون) تقسیم شده و اگر یک دتکتور فعال شود، فقط مشخص می‌شود که حریق در کدام ناحیه رخ‌داده است، اما موقعیت دقیق آن مشخص نیست. در مقابل، سیستم آدرس‌پذیر به هر دتکتور یا تجهیز، یک آدرس منحصر به فرد اختصاص می‌دهد و محل دقیق وقوع حریق را روی پنل مرکزی نمایش می‌دهد. این ویژگی باعث واکنش سریع‌تر و کاهش خطا در شناسایی منبع آتش می‌شود. همچنین، سیستم‌های آدرس‌پذیر قابلیت تنظیمات هوشمند و اتصال به سایر تجهیزات حفاظتی را دارند، درحالی‌که سیستم‌های متعارف معمولاً ساده‌تر و ارزان‌تر هستند اما دقت و امکانات پیشرفته کمتری دارند. به همین دلیل، در ساختمان‌های کوچک و کم‌هزینه معمولاً از سیستم متعارف و در ساختمان‌های بزرگ، بیمارستان‌ها و فضاهای حساس از سیستم آدرس‌پذیر استفاده می‌شود.

بیشتر مردم از اینکه عبارت سیستم اعلام حریق است یا اعلان حریق اطلاعی ندارند، ما این مسئله را در مقاله اعلام حریق یا اعلان حریق کامل توضیح داده‌ایم و تفاوت هر یک را بررسی کردیم.

سیم کشی سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر دارای مداری حلقه‌ای است که لوپ نامیده می‌شود. در این نوع مدار تمام تجهیزات روی یک سیم قرار می‌گیرند به این معنا که ورودی و خروجی سیستم نهایتاً به کنترل پنل می‌رسد. بستگی به نوع کنترل پنل و تجهیزات روی هر لوپ می‌توان 128 دتکتور نصب کرد. این سیستم ها به دلیل پیچیدگی و امکانات بالایی که دارد از نظر اقتصادی مناسب نصب در محیط‌های کوچک نیست و می‌تواند بسیار هزینه بر باشد.

لوپ در سیستم اعلام حریق چیست؟

در سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر، لوپ (Loop) به مدار یا مسیر حلقه‌ای گفته می‌شود که تمام دتکتورها، شستی‌ها و تجهیزات هشداردهنده را به پنل مرکزی متصل می‌کند. در این سیستم، برخلاف مدل‌های متعارف که سیم‌کشی به‌صورت شاخه‌ای یا ناحیه‌ای انجام می‌شود، تمامی دستگاه‌ها روی یک مدار حلقه‌ای قرار دارند و داده‌ها را از طریق همین مسیر به پنل ارسال می‌کنند.

ویژگی مهم لوپ این است که ارتباط دوطرفه بین دستگاه‌ها و پنل مرکزی برقرار می‌کند، یعنی هر دتکتور یا تجهیز نه‌تنها اطلاعات را ارسال می‌کند، بلکه می‌تواند از پنل فرمان دریافت کند. اگر در بخشی از مدار مشکلی ایجاد شود، سیستم همچنان قادر است از مسیر دیگر لوپ، اطلاعات را دریافت کند و عملکرد کلی مختل نشود. این ساختار باعث افزایش پایداری، کاهش هزینه‌های سیم‌کشی و سهولت در نصب و نگهداری سیستم اعلام حریق می‌شود.

سخن پایانی

در مجموع، سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر با دقت و کارایی بالا، راه‌حل بسیار مناسبی برای بهبود ایمنی در ساختمان‌هاست. با قابلیت شناسایی دقیق محل وقوع حریق و سرعت در ارسال هشدار، این سیستم‌ها می‌توانند از خسارت‌های جانی و مالی جلوگیری کنند. طراحی پیشرفته و هوشمند این سیستم‌ها، همراه با امکانات تعمیر و نگهداری بهتر، آن‌ها را به انتخابی مناسب برای بسیاری از پروژه‌های بزرگ و حساس تبدیل کرده است. با توجه به نیاز روزافزون به امنیت بیشتر، به نظر می‌رسد که سیستم‌های آدرس‌پذیر در آینده نقش پررنگ‌تری در حفاظت از فضاهای مختلف ایفا خواهند کرد.