سیستم اطفا حریق آبی چیست؟

در میان روش‌های مختلف مقابله با آتش، سیستم‌های اطفا حریق آبی به دلیل در دسترس بودن هزینه مناسب و اثربخشی بالا، بیشترین کاربرد را دارند. این سیستم‌ها با استفاده از آب به‌عنوان ماده اصلی اطفا، نقش مهمی در کاهش دما، محدود کردن اکسیژن و مهار گسترش شعله‌ها ایفا می‌کنند. در این مقاله از گنجینه پاوان با انواع، اجزا، تجهیزات و استانداردهای ایمنی سیستم اطفاء حریق آبی آشنا می‌شویم.

انواع سیستم اطفا حریق آبی

برای پاسخ‌گویی به نیاز محیط‌های مختلف، انواع متفاوتی از سیستم‌های اطفا حریق آبی طراحی شدند. مدل‌های گوناگونی مانند:

•  سیستم لوله تر (برای فضاهای معمولی)
•  لوله خشک (برای محیط‌های سرد)
•  سیلابی (برای مناطق پرخطر با احتمال گسترش سریع آتش)
•  پیش‌عملگر (برای مراکز حساس مثل دیتاسنتر یا موزه)
•  مه‌آب (برای کاهش مصرف آب)
•  جعبه‌های آتش و هیدرانت‌ها (برای اطفای دستی) 

 هرکدام از این سیستم‌ها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند و انتخاب درست آن‌ها به شرایط محیطی و نوع خطر وابسته است. با وجود این تنوع، اگر بخواهیم تقسیم‌بندی ساده‌تری ارائه دهیم، تمامی این سیستم‌ها در دو گروه کلی قرار می‌گیرند:

1. سیستم خودکار یا اتوماتیک
2. سیستم دستی

سیستم اطفا حریق آبی اتوماتیک

این دسته شامل سیستم‌هایی‌ست که به‌طور خودکار و بر اساس افزایش دما یا تشخیص حریق فعال می‌شوند. اسپرینکلرها شاخص‌ترین نمونه از سیستم اطفا حریق آبی اتوماتیک هستند. بزرگ‌ترین مزیت سیستم‌های خودکار این است که آن‌ها نسبت به حضور یا عدم حضور افراد وابستگی ندارند، بنابراین حتی اگر کسی هنگام حادثه در محل حضور نداشته باشد، سیستم خودش عملیات اطفاء را شروع می‌کند.

سیستم اطفا حریق آبی دستی

این مدل مخصوص زمانی‌ست که افراد حاضر یا آتش‌نشان‌ها بخواهند آتش را به‌صورت دستی خاموش کنند. تجهیزات مورد استفاده در سیستم‌های دستی معمولا شامل جعبه آتش‌نشانی (Fire box)، هیدرانت آتش‌نشانی یا کپسول آتش‌نشانی از نوع آبی است. فایرباکس‌ها از جمله تجهیزات داخل ساختمان و هیدرانت‌ها از تجهیزات موجود در محوطه‌های بیرونی محسوب می‌شوند.

نکته قابل توجه این است که سیستم‌های اطفا حریق دستی به تنهایی کافی نیستند و فقط باید به‌عنوان مکمل در کنار سیستم‌های اتوماتیک استفاده شوند.

سیستم اسپرینکلر لوله‌مرطوب (Wet Pipe)

رایج‌ترین اسپرینکلر مورد استفاده در سیستم‌های آبی، اسپرینکلر لوله مرطوب است. هنگامی که دمای محیط بالا می‌رود، شیشه یا المنت اسپرینکلر شکسته شده و آب روی حریق آزاد می‌شود. نصب ساده و قیمت مناسب، سیستم‌های لوله مرطوب را به گزینه اول محیط‌های مسکونی و تجاری تبدیل کرده است.

سیستم اسپرینکلر لوله‌خشک (Dry Pipe)

در این سیستم، داخل لوله‌ها به جای آب با هوای فشرده یا گاز نیتروژن پر می‌شود. زمانی که المنت اسپرینکلر به حداکثر سطح قابل تحملش برسد، فشار هوای داخل لوله‌ها افت کرده و آب وارد شبکه می‌شود. سیستم اسپرینکلر لوله‌خشک مناسب فضاهایی‌ست که دمای محیط به زیر صفر می‌رسد و خطر یخ‌زدگی لوله‌ها وجود دارد.

سیستم اسپرینکلر پیش‌عملگر (Preaction)

این سیستم نمونه‌ای از همکاری سیستم اعلام و اطفا حریق و ترکیبی از سیستم‌های تر و خشک است. در سیستم پیش‌عملگر، در حالت عادی لوله‌ها خالی از آب هستند و بین مسیر ورود آب یک شیر پیش‌عملگر وجود دارد. برای اینکه آب به اسپرینکلرها برسد، باید ابتدا سیستم اعلام حریق فعال شود و شیر را باز کند؛ سپس اگر اسپرینکلرها افزایش دما را تشخیص دهند، آب وارد لوله‌ها شده و از نازل‌ها تخلیه می‌شود.

سیستم اسپرینکلر سیلابی (Deluge)

با فعال شدن سیستم اطفا حریق آبی از نوع سیلابی، همه اسپرینکلرها یا نازل‌ها با هم فعال می‌شوند. در واقع این مدل، هیچ المان حرارتی ندارد و فقط یک ولو (Valve) یا شیر سیلابی در مسیر لوله‌کشی قرار داشته که در حالت عادی بسته است. زمانی که دتکتورها علائم حریق را تشخیص دهنده، این شیرها باز شده و آب با فشار زیاد و به صورت همزمان تخلیه می‌شود.

از سیستم سیلابی در مکان‌هایی با خطر حریق بالا، سرعت گسترش زیاد یا مواد قابل اشتعال فراوان مانند مخازن سوخت، کارخانجات شیمیایی و پتروشیمی‌ها استفاده می‌کنند. مزیت اصلی آن‌ها سرعت عمل و پوشش گسترده آن‌هاست، اما به دلیل مصرف زیاد آب و احتمال خسارت به تجهیزات، فقط در محیط‌هایی که نیاز به اطفای سریع و سراسری دارند نصب می‌شود.

سیستم آب‌-فوم (Foam-Water)

اطفای حریق آب-فوم، یک نوع سیستم اطفای حریق ترکیبی‌ست که از آب به همراه فوم (کف) برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کند. در این سیستم، آب نقش خنک‌کننده را داشته و دمای محیط یا سطح سوخته را پایین می‌آورد، در حالی‌که فوم به‌وسیله‌ی ایجاد یک لایه‌ی پایدار روی سطح سوخت، مانع از تماس اکسیژن با آتش شده و آن را مهار می‌کند. سیستم آب-فوم معمولا در محیط‌هایی که مواد قابل‌اشتعال مایع مثل هیدروکربن‌ها یا مواد شیمیایی وجود دارد (مانند مخازن سوخت، کارخانه‌های پتروشیمی و انبارهای مواد شیمیایی) به‌کار می‌رود.

سیستم واتر میست (Water Mist)

واتر میست یا مه آب یک روش اطفای حریق است که برخلاف اسپرینکلر، به جای استفاده از حجم زیاد آب، آن را به ذرات بسیار ریز و مه مانند تبدیل و پخش می‌کند. این ذرات ریز با ایجاد سطح تماس زیاد، گرمای آتش را جذب کرده و با تبخیر شدن، بخار آب تولید می‌کنند که درنهایت باعث کاهش اکسیژن و خاموش شدن آتش می‌شود.

اجزای سیستم اطفاء حریق آبی

هر سیستم اطفا حریق آبی، صرف‌نظر از نوع آن از چند جزء اصلی تشکیل شده که با هم برای خاموش کردن آتش همکاری می‌کنند. برخی از این تجهیزات عبارتند از:

• منبع آب: این بخش وظیفه دارد آب کافی را از طریق مخزن یا شبکه شهری برای سیستم تامین کند.
• پمپ‌ آتش‌نشانی: پمپ‌ها، فشار مورد نیاز برای حرکت آب در شبکه را تضمین می‌کنند و معمولاً شامل پمپ اصلی، جکی و دیزل پشتیبان هستند.
• شبکه لوله‌کشی: لوله‌ها و اتصالات مسیر حرکت آب را فراهم می‌کنند و باید بر اساس استانداردها طراحی شوند تا دبی و فشار مناسب حفظ شود.
• شیرهای کنترل: این شیرها ورود آب به شبکه را مدیریت کرده و اصولا با دریافت سیگنال هشدار از کنترل پنل فعال می‌شوند.
• اسپرینکلر یا نازل: اسپرینکلرها یا نازل‌ها در زمان آتش‌سوزی فعال شده و آب را مستقیما روی شعله‌ها تخلیه می‌کنند.
• سیستم‌های هشدار و مانیتورینگ: این بخش داده‌ها را جمع‌آوری و به کنترل پنل اعلام حریق منتقل می‌کند تا هماهنگی عملیات و اطلاع‌رسانی به‌موقع انجام شود.
• جعبه آتش نشانی (Fire box): شامل شیلنگ و نازل است که مستقیما به منبع آب متصل بوده و امکان اطفای دستی را فراهم می‌کند.
• هیدرانت‌ آتش نشانی: در فضای باز نصب شده و برای آتش‌نشان‌ها دسترسی سریع به آب پرفشار را فراهم می‌کنند.

استانداردهای ایمنی در سیستم اطفای حریق آبی

برای اینکه یک سیستم اطفا حریق آبی بتواند در لحظه‌ی حادثه عملکرد مطمئنی داشته باشد، باید مطابق استانداردهای معتبر جهانی و ملی طراحی و اجرا شود. جدول زیر مهم‌ترین استانداردهای ایمنی را نشان می‌دهد:

  سخن پایانی؛ نصب سیستم اطفای حریق آبی

سیستم‌های اطفای حریق آبی بخش جدایی‌ناپذیر ایمنی ساختمان‌ها و صنایع هستند. تجربه نشان داده که آب، به دلیل ویژگی‌های فیزیکی و در دسترس بودن، همچنان مطمئن‌ترین گزینه برای مقابله با بسیاری از آتش‌سوزی‌هاست. چه در قالب اسپرینکلرهای اتوماتیک و چه به‌صورت جعبه‌های آتش و هیدرانت‌ها، این سیستم‌ها اولین خط دفاعی در برابر حریق به شمار می‌آیند. نکته‌ای که اهمیت دارد، نگهداری و بازبینی منظم این تجهیزات است؛ سرمایه‌گذاری روی طراحی درست، نصب اصولی و سرویس دوره‌ای، بهترین تضمین برای حفظ امنیت در برابر خطرات آتش خواهد بود.

شرکت گنجینه پاوان به عنوان مجموعه مورد تایید سازمان آتش نشانی، خدمات تخصصی در زمینه طراحی، تامین، نصب و… سیستم‌های ایمنی ارائه می‌دهد. برخی از خدمات مجموعه ما عبارتند از:

• مشاوره آتش نشانی
• طراحی سیستم اعلام حریق
• نصب سیستم اعلام حریق
• طراحی سیستم اطفا حریق
• نصب سیستم اطفا حریق
• تعمیر و نگهداری سیستم‌های ایمنی
• تامین و تهیه تجهیزات آتش نشانی
• و… 

جهت دریافت اطلاعات بیشتر، با شماره 5-88222801-021 تماس بگیرید.