ساختمان های چند طبقه بر اساس کاربری، ارتفاع و زیربنای کلی ساختمان جهت اخذ تاییدیه پایان کار ساختمان کار ملزم به نصب سیستم آتش نشانی هستند. پمپ تامین آب آتش نشانی یکی از بخش های مهم سیستم اطفای حریق آبی است. از این رو، ضوابط ملاک عمل سامانه های اطفای حریق سازمان آتش نشانی شرایطی را برای پمپ آب آتش نشانی مشخص کرده است که در این مطلب از مقالات گنجینه پاوان به بررسی آنها می پردازیم.
پمپ آب آتش نشانی چیست؟
پمپ آب آتش نشانی وسیله ای است که برای تامین آب با فشار بالا به سیستم اطفای حریق استفاده می شود. این پمپ معمولاً در ساختمان ها و تأسیساتی که در مواقع اضطراری آتش سوزی نیاز به منبع آب قابل اطمینان وجود دارد، نصب می‌شود.
پمپ آب آتش نشانی وظیفه افزایش فشار آب در سیستم اسپرینکلر آتش نشانی یا سیستم شیر آتش نشانی را بر عهده دارد و اطمینان حاصل می کند که جریان آب کافی برای سرکوب یا خاموش کردن آتش به طور موثر وجود دارد. انرژی آن توسط برق، گازوئیل یا بخار تامین می شود و به گونه ای طراحی شده است که منبع آب ثابتی را در فشار مورد نیاز برای عملیات اطفای حریق حفظ کند.
اهمیت پمپ آب آتش نشانی
پمپ های آب آتش نشانی در هر ساختمان یا تأسیساتی به ویژه در محیط های تجاری و صنعتی از اهمیت بالایی برخوردار هستند.
پمپ های آب آتش نشانی عمدتاً برای تامین آب سیستم های اطفاء حریق مانند اسپرینکلرها و هایدرانت ها استفاده می شود. این سیستم ها برای کنترل گسترش آتش و به حداقل رساندن آسیب به اموال و جان انسان ها در مواقع اضطراری آتش سوزی بسیار مهم هستند.
با وجود مخزن و پمپ های آب آتش نشانی اطمینان حاصل می شود که منبع آب کافی برای سیستم های حفاظت آتش در دسترس است. آنها برای حفظ جریان و فشار ثابت آب طراحی شده اند و اطمینان حاصل می کنند که سیستم های اطفاء حریق می توانند به طور موثر عمل کنند.
بسیاری از قوانین و مقررات ساختمانی مستلزم نصب پمپ های آب آتش نشانی در انواع خاصی از ساختمان ها یا مناطق مسکونی هستند. در ایران نیز طبق مقررات سازمان آتش نشانی، نصب سیستم آتش نشانی از جمله پمپ آب آتش نشانی به عنوان یکی از اجزای این سیستم جهت اخذ تاییدیه آتش نشانی ساختمان چند طبقه الزامی است.
در نتیجه، پمپ های آب آتش نشانی برای اطمینان از اثربخشی سیستم های اطفاء حریق، تامین آب کافی، رعایت مقررات، و حفاظت از جان و اموال در مواقع اضطراری آتش سوزی ضروری هستند.
طراحی و محاسبات پمپ تامین آب آتش نشانی
پمپ آب آتش نشانی باید بر اساس دبی مورد نیاز سیستم در شرایط حریق و فشار مورد نیاز دورترین مصرف کننده از نظر هیدرولیکی انتخاب شود.
حداقل ظرفیت آبدهی پمپ آب آتش نشانی برای ساختمان های کلاس S1 و S2 باید برابر با دبی مورد نیاز سیستم اسپرینکلر و برای ساختمان های کلاس S3 باید برابر با جمع دبی سیستم اسپرینکلر با سیستم لوله ایستاده کلاس چهار در نظر گرفته شود . آبدهی این پمپ ها باید مطابق با یکی از اعداد جدول 6-1-2 باشد.
تذکر: سنجش و انتخاب پمپ آب آتش نشانی بر اساس توان الکتریکی الکتروموتور (کیلووات، اسب بخار و غیره) غیراصولی است.
برای هر سیستم آتش نشانی آبی، باید دو پمپ اصلی در نظر گرفته شود. هر کدام از دو پمپ باید توان تامین ظرفیت سیستم را به طور کامل داشته و یکی از پمپ ها رزرو دیگری است.
در صورتی که بنا به دلایلی، پمپ اول از کار بیفتد، پمپ دوم باید به صورت خودکار وارد مدار شود.
در صورت استفاده از پمپ آب آتش نشانی فهرست شده، در نظر گرفتن یک پمپ کافی است.
هر سیستم آتش نشانی آبی، علاوه بر پمپ اصلی و دبی آن باید کمتر از جریان خروجی از یک اسپرینکلر در سیستم، در نظر گرفته شود.
فشار پمپ جوکی باید هم اندازه پمپ های اصلی و دبی آن باید کمتر از جریان خروجی از یک اسپرینکلر در سیستم، در نظر گرفته شود.
در ساختمان های گروه S3، پمپ آب آتش نشانی باید به صورت پکیج مورد تائید سازمان آتش نشانی باشد.
در ساختمان هایی که مطابق دستورالعمل ملزم به اجرای سیستم تامین توان اضطراری (دیزل ژنراتور) هستند، باید توان مورد نیاز حداقل یکی از پمپ ها در انتخاب و طراحی دیزل ژنراتور لحاظ شود.
در کلیه شرایط، پمپ / پمپ های آتش نشانی باید هم توسط سیستم برق شهری و هم توسط سیستم برق اضطراری تغذیه شوند. در غیر این صورت باید محرک یکی از پمپ ها، موتور دیزل باشد.
در صورت تغذیه پمپ / پمپ های آتش نشانی از دیزل ژنراتور، مسیر تغذیه و تابلوی فرمان پمپ ها باید از یکدیگر مستقل بوده و از مسیر امن عبور داده شود. در این شرایط هر دو تابلوی فرمان پمپ / پمپ ها، باید به صورت خودکار هم از سیستم برق اصلی و هم از طریق دیزل ژنراتور تغذیه شود. نحوه اجرای سیستم برق رسانی در این شرایط باید مطابق با شکل 6-1-11 باشد.
حجم مخزن سوخت پمپ یا ژنراتور دیزل باید به ازای هر کیلووات توان پمپ، 5 لیتر در نظر گرفته شده و برای مقدار نهایی محاسبه شده 10% ضریب اطمینان نیز لحاظ شود.
کابل های ارتباطی بین پمپ ها و مولد نیرو باید از نوع مقاوم حریق یا MICC باشند. باتری های موتور دیزل باید از نوع بی نیاز به نگهداری (Maintenance Free) باشند.
سایز خطوط مکش و دهش پمپ باید بر اساس کاتالوگ و مشخصات فنی سازنده پمپ انتخاب شود.
ضوابط کلکتور خروجی و ورودی پمپ آب آتش نشانی و رایزرها
سایز کلکتور خروجی پمپ باید بر اساس رایزرهای خروجی فعال متصل به آن و حداقل یک سایز از بزرگترین رایزر، بیشتر انتخاب شده و حداقل 4 اینچ در نظر گرفته شود. در صورتیکه تعداد رایزرهای فعال متصل به کلکتور خروجی بیش از یک عدد باشد می توان از رابطه ذیل استفاده کرد.
لازم به توضیح است چنانچه بنا به ملزومات طراحی یا زون بندی، چندین رایزر مشابه که مربوط به بلوک های مجزای ساختمان یا زون های مختلفی از ساختمان (در ارتفاع یا در طبقه) باشند، بزرگترین رایزرهایی که در یک حریق احتمالی، ممکن است فعال شوند، باید معیار محاسبات قرار گیرد. تمامی فرضیات این ضابطه مربوط به وقوع حریق در این بخش از ساختمان است.
سایز کلکتورهای ورودی پمپ باید یک سایز بیشتر از کلکتور خروجی در نظر گرفته شده و حداقل 5 اینچ باشد. انشعاب میان مخزن و کلکتور ورودی پمپ باید هم سایز با کلکتور لحاظ شود.
جهت اطلاع از وضعیت آماده به کار بودن پمپ آب آتش نشانی، باید تمهیداتی در نظر گرفته شود هرگونه اختلال یا قطعی در سیستم مدار تغذیه برق شهر پمپ ها، منجر به نمایش هشدار خطا بر روی پانل اعلام حریق شود.
پمپ آتش نشانی، همواره باید در تراز ارتفاعی پایین تر نسبت به مرکز مخزن ذخیره آب قرار گیرد. مگر آنکه پمپ مذکور، به منظور مکش آب از تراز پایین تر نسبت به مخزن، فهرست شده باشد (نظیر پمپ های Vertical Shaft Turbine).
شرایط محل نصب
محل نصب پمپ آتش نشانی باید به گونه ای انتخاب شود که دارای ابعاد مناسب بوده و دسترسی به آن آسان و امکان تعمیر و نگهداری آن فراهم باشد.
محل نصب پمپ آب آتش نشانی باید به شبکه بارنده مناسب مجهز باشد.
محل نصب پمپ های آتش نشانی و سایر ادوات مربوطه نظیر پانل کنترلی آن و قسمت تغذیه برق، باید در برابر آسیب فیزیکی، آب گرفتگی، آتش، حرارت زیاد، وزش شدید باد، یخ بستگی و سایر شرایط مخرب محیطی، به طور مناسب محافظت شود.
در صورتی که پمپ در قسمتی از ساختمان واقع شود که احتمال وقوع آتش سوزی در آن وجود دارد، این فضا باید با مصالح مقاوم در برابر حریق به طور مناسب، از سایر قسمت های ساختمان تفکیک شود.
در صورت نصب پمپ های آتش نشانی داخل فضای موتورخانه و در مجاورت تجهیزات قابل اشتعال دیگر، محل نصب آن باید توسط مصالح بنایی مناسب، از سایر قسمت های موتورخانه به طور کلی جدا و حوزه بندی شود.
نصب تجهیزات توزیع آب بهداشتی ساختمان، در کنار پمپ های آتش نشانی، مجاز است.
شاسی پمپ ها باید مستحکم بوده و ضمن تحمل وزن و ارتعاشات پمپ، به گونه ای نصب و اجرا شود که از انتقال این ارتعاشات به سازه ساختمان تا حد ممکن اجتناب شود.
پمپ های آتش نشانی باید دارای برچسب مشخصات باشند. این برچسب باید خوانا بوده و در برابر خوردگی و آسیب فیزیکی کقاوم باشد.
پمپ آب آتش نشانی باید توسط رنگ، علائم و یا نشانه های مناسب از سایر پمپ های ساختمانی مجزا شده و به سادگی قابل تشخیص باشد.
نصب و اجرا پمپ آتش نشانی
اتاق پمپ یا ژنراتور دیزل باید به تهویه مناسب مجهز باشد.
برق رسانی به پمپ های آتش نشانی، باید بعد از کنتور برق به صورت جداگانه و توسط فیوز مخصوص آتش نشانی صورت پذیرد.
بر روی کلکتور خروجی باید متعلقات کنترل و پایش مناسب، نظیر پرشرسوئیچ، مانومتر فشار، شیر تست و تخلیه و اتصال مخزن دیافراگمی در نظر گرفته شود.
سایز شیر تست و تخلیه پمپ، باید مطابق با بند 4-3-20 ضوابط ملاک عمل سامانه های اطفای حریق سازمان آتش نشانی باشد.
محدوده فشار مانومتر نصب شده روی کلکتور خروجی، باید متناسب با فشار نامی پمپ انتخاب شود.
بر روی کلکتور خروجی پمپ، باید یک انشعاب آب شهر با سایز حداقل 1 اینچ در نظر گرفته شود.
در کلیه قسمت هایی که شبکه آب آتش نشانی به نحوی با آب مصرفی در ارتباط است، نظیر انشعاب آب شهر و اتصال مخزن مشترک به کلکتور ورودی پمپ، باید از یک شیر یک طرفه دوتایی استفاده شود.
در قسمت مکش پمپ، باید یک شیر قطع کن جریان از نوع دروازه ای و یک صافی مناسب نصب شود. در ساختمان های کلاس S2 و S3 شیر قطع کن خط مکش باید از نوع OS&Y باشد.
در قسمت دهش پمپ، باید یک شیر یک طرفه و یک شیر قطع کن جریان نصب شود.
جهت تست و تخلیه سیستم، شیر تست با سایز حداقل 2 اینچ باید در نظر گرفته شود. لوله خروجی شیر تست باید به نحو مناسب به شبکه درین (drain) سیستم اطفای حریق متصل شود.
جهت جلوگیری از ضربات و فشارهای ناشی از عملکرد پمپ ها، باید یک منبع دیافراگمی با ظرفیت مناسب، متصل به کلکتور خارجی در نظر گرفته شود.
تابلوی برق پمپ های آتش نشانی باید بر اساس «ضوابط تابلو برق بوستر پمپ» و «دستورالعمل ساخت مجموعه پمپ آتش نشانی» ساخته شود.
تنظیم پرشر سوئیچ های پمپ آتش نشانی باید به گونه ای باشد که پمپ ها به درستی وارد مدار شوند. از کار افتادن و قطع شدن سوییچ پمپ اصلی نباید منجر به از کار افتادن احتمالی سوییچ های بعدی شود.
پرشرسوئیچ پمپ های آتش نشانی برای ساختمان های گروه S1 و S2 باید از نوع استاندارد و برای ساختمان های گروه S3 از نوع فهرست شده باشد.
در هنگام لوله کشی قسمت مکش پمپ، باید ارتفاع مکش پمپ محاسبه شده و در انتخاب پمپ لحاظ شود.
ضوابط مخزن ذخیره آب آتش نشانی
مخزن ذخیره آب آتش نشانی می تواند از نوع فلزی یا پلی اتیلنی چندلایه بوده و محل قرارگیری آن بسته به شرایط محیطی می تواند متفاوت باشد. استفاده از منابع بتنی مدفون در زمین، بلامانع است.
اگر منابع ذخیره آب آتش نشانی در معرض عوامل جوی قرار داشته باشد، باید به شکل مناسب در برابر صدمات فیزیکی و یخ زدگی محافظت گردد.
نصب مخزن ذخیره آب آتش نشانی روی بام، داخل موتورخانه، پمپ خانه و سایر قسمت های ساختمان به شرط رعایت اصول مهندسی مرتبط از قبیل قابلیت تحمل وزن توسط سازه در شرایط عادی و یا زلزله و حریق، بلامانع است. محل نصب این منابع باید عاری از مواد قابل اشتعال بوده یا به گونه ای مناسب در برابر آتش محافظت گردد.
استفاده از استخرها، منابع روباز و یا چاه به عنوان مخزن ذخیره آب آتش نشانی مجاز نمی باشد.
به منظور بررسی وضعیت مخزن، آگاهی از میزان ذخیره آب و انجام تعمیرات مخزن، باید یک دریچه آدم رو با ابعاد مناسب روی بدنه مخزن ایجاد شده و به راحتی قابل دسترس باشد.
دریچه آدم روی مخزن باید در زمان بسته بودن کاملا هوابند بوده و در برابر نفوذ مواد آلوده، حشرات و کرم ها کاملا حفاظت شود.
تمهیدات مناسب جهت پایش میزان آب مخزن، باید در نظر گرفته شده و در صورت کاهش سطح آب مخزن به کمتر از حد مجاز و مورد نیاز سیستم آتش نشانی، سیگنال خطا به سیستم اعلام حریق ارسال شود.
مخزن باید در پایین ترین نقطه، لوله تخلیه آب داشته باشد. این لوله باید به گونه ای باشد که با باز کردن شیر آب بتوان کل مخزن آب را تخلیه نمود. انتهای لوله تخلیه باید دست کم 15 سانتیمتر بالاتر و دورتر از کفشوی یا هر نقطه تخلیه دیگر باشد. انتهای لوله تخلیه نباید قابل اتصال به شیلنگ بوده و باید با توری مقاوم در برابر خوردگی محافظت شود.
استفاده از مخزن مشترک جهت تامین آب بهداشتی و آب آتش نشانی ساختمان، مجاز است. در این شرایط باید حجم مورد نیاز هر دو مخزن محاسبه شده و باهم جمع شود.
در اجرای مخزن ذخیره مشترک، کلیه نکات مربوط به مخازن آب آشامیدنی مندرج در مباحث چهاردهم و شانزدهم مقررات ملی ساختمان باید رعایت گردد.
انشعاب ورودی مخزن باید مجهز به شیر شناور مکانیکی باشد. به کارگیری شیرهای برقی، کنترل کننده سطح آب (Level Control) و غیره که امکان خرابی یا عملکرد نامناسب آنها وجود دارد جهت کنترل پر شدن مخزن، مجاز نیست.
کلیه اتصالات و انشعاباتی که ممکن است منجر به ورود احتمالی آلودگی شبکه آب آتش نشانی به داخل مخزن مشترک شود، باید مجهز به شیر یک طرفه دوتایی باشد.
جهت حفظ کارایی و راندمان پمپ آب آتش نشانی، لوله مکش از مخزن باید به گونه ای طراحی و اجرا شود که در قسمت داخلی مخزن دارای مکانیزم ضد گردابه ای بوده و از پدید آمدن گردابه (مغشوش شدن جریان) جلوگیری به عمل آید.
حجم مخزن آب آتش نشانی باید به گونه ای انتخاب شود که دبی آب مورد نیاز سیستم اطفای حریق آبی ساختمان را (مطابق بند 6-2-1 دستورالعمل) تا زمان رسیدن نیروهای آتش نشانی، تامین نماید.
در صورت استفاده از اسپرینکلرهای واکنش سریع، می توان در حجم مخزن ذخیره آب آتش نشانی، مطابق شرایط مندرج در قسمت 4-7-9 این ضوابط صرفه جویی نمود.
حداقل حجم مخزن ذخیره آب، مطابق با جدول شماره 7-17-الف و ب باشد. مقادیر مذکور در این جدول به تفکیک منطقه شهرداری ساختمان مورد نظر، سایز انشعاب کمکی آتش نشانی، نوع اسپرینکلر استفاده شده در ساختمان، گروه ساختمان و همچنین گروه خطر تصرف محاسبه شده است.
تذکر مهم: کلیه اعداد مندرج در ستون های مربوط به اسپرینکلر واکنش سریع در جداول 7-17-الف و ب با فرض ارتفاع سقف 3 متر محاسبه و نگارش شده اند، برای سقف های با ارتفاع غیر از 3 متر، باید بر اساس بند 4-7-9 این دستورالعمل، محاسبات آب مورد نیاز سیستم و حجم مخزن ذخیره، اصلاح شود. گروه خطر ساختمان باید بر اساس پرخطرترین تصرف موجود در آن در نظر گرفته شود.
گنجینه پاوان؛ مشاور ایمنی و آتش نشانی
جهت اخذ تاییدیه پایان کار ساختمان چند طبقه دریافت مشاوره آتش نشانی و اجرا سیستم های اعلام و اطفا حریق ضروری است. این کار توسط شرکت های مورد تایید سازمان آتش نشانی انجام می شود.
گنجینه پاوان به عنوان شرکت مورد تایید سازمان آتش نشانی آماده ارائه خدمات مشاوره آتش نشانی، طراحی و نصب سیستم آتش نشانی ساختمان و دریافت تاییدیه پایان کار ساختمان می باشد.
جهت دریافت مشاوره رایگان و کسب اطلاعات بیشتر هم اکنون با همکاران ما در گنجینه پاوان تماس حاصل فرمایید.
