طراحی و نصب اسپرینکلر طبق ضوابط ملاک عمل سامانه های اطفای حریق سازمان آتش نشانی

ضوابط ملاک عمل سامانه های اطفای حریق سازمان آتش نشانی که توسط معاونت حفاظت و پیشگیری از حریق این سازمان تهیه شده است، شرایط طراحی و نصب اسپرینکلر (شبکه بارنده خودکار اطفا حریق) را مشخص کرده است. در این مطلب از مقالات گنجینه پاوان به بررسی این ضوابط می پردازیم.

 

سیستم اطفای حریق اسپرینکلر چیست؟

سیستم اسپرینکلر (Sprinkler System) یا سیستم شبکه بارنده خودکار یک سیستم حفاظت از حریق فعال است که متشکل از منبع یا منابع تامین آب، یک یا چند منطقه اسپرینکلر، شیر کنترل اصلی و چیدمان لوله های متصل به اسپرینکلرها می باشد.

سیستم اسپرینکلر خودکار به منظور کشف و اطفاء یا کنترل حریق با عامل خاموش کننده آبی بوده که اساسا عمل کنترل در این سیستم در مرحله اولیه رشد حریق انجام گرفته و از این جهت در جلوگیری از بروز خسارات بعدی بسیار موثر است و صدمات آتش سوزی را به حداقل می رساند.

سیستم اسپرینکلر معمولا کل ساختمان را تحت پوشش قرار می دهد. برخی اوقات مراجع ذیصلاح اجرای سیستم اسپرینکلر فقط به منظور حفظ جان افراد و خروج ایمن متصرفین از ساختمان توصیه می نمایند و ممکن است فقط قسمت های محدودی که مورد نظر مراجع ذیصلاح است تحت پوشش سیستم اسپرینکلر قرار گیرند.

 

نکات عمومی طراحی و نصب اسپرینکلر

کلیه بندهای مربوط به طراحی اسپرینکلر (شبکه بارنده) با فرض اینکه آتش سوزی فقط از یک نقطه در ساختمان شروع خواهد شد، نگارش شده است.

با توجه به اینکه بسیاری از تجهیزات سیستم اسپرینکلر بر اساس واحدهای آمریکایی تایید می شوند، در متن پیش رو به هر دو واحد مرسوم اندازه گیری، اشاره شده است. برای تبدیل واحدها می توان از جدول 4-1-2 استفاده نمود.

 

 

در طراحی و نصب اسپرینکلر باید توجه داشت که پارکینگ ها و محل پارک خودروها و مسیر تردد آنها باید به طور کامل تحت پوشش سیستم اسپرینکلر قرار گیرد. اجرای یک یا دو اسپرینکلر، به ازای هر کدام از خودروهای پارکینگ، اصولی نبوده و کلیه فضاهای پارکینگ، شامل محل های پارک خودرو، مسیرهای تردد و رمپ ها، باید تحت پوشش کامل شبکه بارنده قرار گیرند.

کلیه قسمت های تصرفات تجاری نظیر واحدها و راهروهای تجاری، باید به طور کامل تحت پوشش شبکه بارنده قرار گیرند.

ساختمان های بلند مرتبه (بالای 23 متر) باید به طور کامل تحت پوشش شبکه بارنده قرار گیرند. در ساختمان هایی که به طور کامل تحت پوشش شبکه بارنده هستند، کلیه فضاها نظیر اتاق های خواب، هال و پذیرایی، نهارخوری و آشپزخانه و غیره به جز سرویس های بهداشتی می بایست تحت پوشش کامل شبکه بارنده قرار بگیرند. کمدهای لباس در تصرفات مسکونی تا مساحت 2.2 متر مربع نیازی به نصب اسپرینکلر ندارند. انباری با هر مساحتی، مستلزم نصب اسپرینکلر است.

در اتاق های برق، اگر اتاق فقط به تجهیزات برقی نوع خشک اختصاص داشته باشد و هیچ گونه ماده قابل اشتعال دیگری در آنجا انبار نشود، می توان از نصب اسپرینکلر چشم پوشی نمود.

سالن های اجتماعات، آمفی تئاترها و فضاهای تجمعی، باید به طور کامل تحت پوشش شبکه بارنده باشند.

انبارهای اجناس و باراندازها، باید تحت پوشش کامل شبکه بارنده نوع مناسب قرار گیرند.

سیستم اسپرینکلر، باید هر سال توسط افراد مجاز، مورد آزمایش و بازبینی قرار گیرد.

 

دسته بندی ساختمان ها و سیستم ها جهت طراحی سیستم اسپرینکلر

در طراحی و نصب اسپرینکلر باید توجه داشت که ساختمان ها را بر اساس قابلیت سوختن مواد موجود، مقدار مواد قابل اشتعال، ارتفاع کالای شده و نرخ حرارت آزاد شده به 5 دسته تقسیم بندی می شود، لازم به ذکر است این دسته بندی تنها برای طراحی سیستم های اسپرینکلر کاربرد داشته و قابل تعمیم به سایر بخش ها و سیستم ها نیست.

 

الف ) محیط کم خطر (Light Hazard)

ساختمان یا بخشی از ساختمان که مقدار، قابلیت اشتعال و نرخ حرارت آزاد شده مواد موجود در آن کم باشد. ساختمان های اداری، مسکونی و بیمارستان ها در این دسته قرار می گیرند. اطفاء این کلاس از سایر کلاس های حریق ساده تر بوده و به آب کمتری نیاز دارد. نمونه هایی از مکان های کم خطر عبارتند از: اماکن مذهبی، باشگاه و کلوپ، آموزشگاه، بیمارستان، موسسات، کتابخانه های کوچک، خانه سالمندان، موزه، دفاتر اداری، محل های مسکونی، سالن تئاتر، کنفرانس به استثناء صحنه نمایش، فضای زیرشیروانی.

 

ب) محیط خطر معمولی، گروه یک (Ordinary Hazard – Group 1)

ساختمان یا بخشی از ساختمان که قابلیت اشتعال مواد موجود در آن کم باشد، مقدار و نرخ حرارت آزاد شده مواد موجود در آن متوسط و ارتفاع مواد انبار شده از 8 فوت (2.4 متر) کمتر باشد. مکان هایی مثل رستوران ها و پارکینگ ها شامل این کلاس حریق هستند. نمونه هایی از مکان های خطر معمولی گروه یک عبارتند از: پارکینگ خودرو و نمایشگاه، نانوایی، تولید نوشیدنی، تولید کنسرو، تولید لبنیات، کارخانه ها تولید تجهیزات الکترونیکی، واحد پردازش الکترونیکی، تولید محصولات شیشه ای، لباسشویی و …

 

ج) محیط خطر معمولی، گروه دو (Ordinary Hazard – Group 2)

ساختمان یا بخشی از ساختمان که مقدار و قابلیت اشتعال مواد موجود در آن بالاتر از متوسط، نرخ حرارت آزاد شده مواد در آن متوسط و ارتفاع مواد انبار شده از 8 فوت (2.4 متر) کمتر باشد. نمونه هایی از مکان های خطر معمولی گروه دو عبارتند از: سوپرمارکت و هایپرمارکت های بزرگ، اماکن تجاری دارای قابلیت عرضه محصول در قفسه باید با مقادیر بالا (نظیر سوپرمارکت و هایپرمارکت، مراکز خرید و مال، فروشگاه های لباس و …)، آسیاب غلات، نجاری و ساخت محصولات چوبی، تولید لاستیک، خودرو، شیرینی پزی، تولید منسوجات، چاپ و نشر، تعمیرگاه خودرو، خشکشویی، تولید محصولات چرمی، تولید و پردازش محصولات کاغذی (صحافی، دفترسازی و …)، کارگاه های ماشینی، تولید کاغذ، بازرگانی، کارگاه تزریق پلاستیک، و …

 

د) محیط پرخطر، گروه یک (Extra Hazard – Group 1)

ساختمان یا بخشی از ساختمان که مقدار و قابلیت اشتعال مواد موجود بسیار بالاست، نرخ حرارت آزاد شده در آن زیاد، سرعت گسترش حریق در این گروه بالاست ولی مقدار مایعات قابل اشتعال، بسیار کم است. کارگاه های ریخته گری و چاپخانه هایی که مرکب هایی با نقطه اشتعال کمتر از 100 درجه فارنهایت استفاده می کنند در این کلاس قرار می گیرند. کارگاه هایی که در آنها ماشین آلاتی وجود دارد که از روغن هیدرولیک تحت فشار استفاده شده و خطر نشت روغن وجود دارد، نمونه هایی از محیط های پرخطر گروه یک عبارتند از: آشیانه هواپیما (به جز آنهایی که ملزم به استفاده از سیستم فوم هستند)، کارگاه های مبلمان سازی با با ابر و فوم پلاستیکی، تولید تخته های چوبی چندلایه و نئوپان، ریخته گری، دایکاست، بازیافت، ترکیب و خشک کردن لاستیک ها، چاپ (استفاده از مرکب هایی که نقطه اشتعال آنها کمتر از 100 درجه فارنهایت یا 38 درجه سانتی گراد باشد)، کارگاه چوب بری، نساجی و …

 

 

انواع سیستم های اسپرینکلر

در طراحی و نصب اسپرینکلر باید توجه داشت که سیستم های اسپرینکلر به طور کلی به چهار نوع متفاوت تقسیم می شوند.

 

الف) سیستم اسپرینکلر لوله تر

سیستم اسپرینکلر لوله تر، ساده ترین، رایج ترین، اقتصادی ترین سیستم در مقایسه با دیگر سیستم های اسپرینکلر می باشد و علاوه بر موارد مذکور، هزینه تعمیرات و نگهداری این سیستم نیز بسیار پایین تر از سایر سیستم ها می باشد. به علت پر بودن لوله ها از آب، به محض باز شدن اسپرینکلر، آب تخلیه شده و زمان عکس العمل سیستم کاهش می یابد، به دلیل کمتر بودن تجهیزات در این سیستم، احتمال خرابی نیز کمتر شده و سیستم قابل اطمینان تر خواهد بود، به طور کلی اگر دمای محیط در سردترین شرایط بیشتر از 4 درجه سانتی گراد باشد، در اکثر موارد سیستم تر به کار گرفته می شود.

 

ب) سیستم اسپرینکلر لوله خشک

هنگامی که دمای هوای محیط کمتر از 4 درجه سانتی گراد و یا در شرایطی که نتوان دمای محیط را بیش از آن دما نگه داشت (مانند سردخانه ها) سیستم های اسپرینکلر خشک به کار گرفته می شوند. درون لوله ها از نیتروژن با هوای فشرده استفاده شده و آب در محیط گرم (بیش از 4 درجه سانتیگراد) قرار داده می شود. ضمنا استفاده از روش لوله کشی شبکه ای (Gridded) در سیستم های خشک مجاز نمی باشد. نسبت بین فشار هوا به فشار آب که به وسیله کارخانه سازنده شیرها تعیین می شود، کمک می کند تا شیرها در حالت نرمال بسته بمانند. اغلب در سیستم های خشک از اسپرینکلرهای آویزان، اسپرینکلر باید روی «خم رو به پایین» (Return bend) نصب شود. این ضابطه به طراحی سیستم های لوله خشک نمی پردازد.

 

ج) سیستم های پیش عملگر

سیستم اسپرینکلر پیش عملگر سیستمی است که مجهز به اسپرینکلرهای خودکار متصل به سیستم لوله کشی حاوی هوا (تحت فشار یا غیر تحت فشار) که در آن فرمان باز شدن شیر اصلی آب به کمک سیستم اعلام حریق صادر می گردد.

 

د) سیستم های سیلابی

در این سیستم ها همه اسپرینکلرها از نوع باز (Open Head Sprinkler) هستند. سیستم های سیلابی در مکان هایی استفاده می گردد که به عامل خاموش کننده زیادی در یک لحظه برای کنترل و اطفای حریق نیاز است. در این سیستم، عامل به عنوان عامل  اطفا در پشت یک شیر الکتریکی قرار دارد.

 

 

قوانین کلی نصب اسپرینکلرها

• تنها اسپرینکلرهای نو و جدید مجاز به نصب در سیستم می باشند.
• اگر اسپرینکلری به هر دلیل از سیستم جدا شود، نصب مجدد آن مجاز نیست.
• اسپرینکلرها باید از نوع فهرست شده باشند.
• کلیه اجزای استفاده شده در سیستم باید توانایی تحمل حداکثر فشار کاری سیستم که در معرض آن قرار می گیرند را داشته باشند و این فشار نباید کمتر از 175psi (12.1bar) برای اجزای نصب شده روی زمین و 150psi (10.4bar) برای اجزای نصب شده زیر زمین باشند.
• کلیه تجهیزات مورد استفاده در سیستم های اسپرینکلر، باید مطابق با جدول 1-59، استاندارد یا فهرست شده باشد.
• هر سیستم اسپرینکلر باید به یک شیر کنترل با دسترسی مناسب، مجهز شود. محل نصب شیر باید به گونه ای انتخاب شود که تمامی منابع خودکار تامین آب را کنترل نماید.
• شیرهای کنترل سیستم اسپرینکلر ساختمان های گروه S2 و S3 باید تحت نظارت باشند تا از باز بودن آنها اطمینان حاص شده و در صورت بسته بودن، سیگنال خطای آن به سیستم اعلام حریق ساختمان ارسال گردد.
• در طراحی و نصب اسپرینکلر باید توجه داشت که هر سیستم اسپرینکلر باید به منظور آگاه سازی افراد درون ساختمان از فعال شدن سیستم، به وسیله تشخیص و هشدار جریان مناسب مجهز باشد. این تجهیزات به دو صورت هشدار مکانیکی (مانند زنگ موتور آبی) و الکتریکی (سیستم اعلام حریق) می توانند عمل نمایند.
• هر سیستم اسپرینکلر باید به نحو مناسب قابلیت تغذیه توسط اتصال آتش نشانی (شیر سیامی) را داشته باشد.
• در ساختمان هایی با ارتفاع بیش از 23 متر یا زیر بنای کلی بیش 4830 متر مربع، باید بر روی انشعاب اسپرینکلر ابتدای خط در هر طبقه، متعالقات ذیل به ترتیب نصب شود:
  • رایزر مستقل اسپرینکلر: شیر کنترل، درجه فشارسنج، فلوسوئیچ و شیر تست و تخلیه
  • رایزر مشترک اسپرینکلر و لوله ایستاده: شیر کنترل، شیر یک طرفه، درجه فشارسنج، فلوسوئیچ و شیر تست و تخلیه

چنانچه ساختمان دارای ارتفاع کمتر از 23 متر و زیربنای کلی کمتر از 4830 مترمربع باشد، نصب تنها یک سری از متعلقات فوق الذکر در ابتدای رایزر اصلی کافی است.

تذکر: اجزای این متعلقات همواره ثابت بوده و اجرا یا عدم اجرای سیستم اعلام حریق، هیچ تاثیری بر المان های آن نخواهد داشت. به عبارت دیگر اگر در طبقه ای به دلیل الزام بخش دیگری از ضوابط و یا عدم اجرای سیستم اعلام حریق (مثلا پارکینگ ها) نیاز به اجرای فلوسوییچ داشته باشد، باید تمامی متعلقات به صورت کامل و مطابق ترتیب فوق نصب شود. همچنین حذف قسمتی از متعلقات (مثلا فلوسوییچ) به دلیل اجرای سیستم اعلام حریق در طبقه، مجاز نیست.

• در طراحی و نصب اسپرینکلر چنانچه رایزر چنانچه رایزر سیستم لوله ایستاده به صورت جداگانه طراحی شده باشد، در ابتدای رایزر باید وسیله تشخیص و هشدار جریان (فلوسوییچ) در ارتباط با سیستم اعلام حریق نصب شده باشد.
• در ابتدای رایزر سیستم اسپرینکلر، باید یک شیر کنترل، درجه فشارسنج، شیر تخلیه اصلی و وسیله تشخیص و هشدار جریان آب (فلوسوئیچ یا مکانیزم خاص تشخیص جریان توسط فشارسنج) نصب شود. در ساختمان های گروه S3 در زمان عملکرد سیستم، علاوه بر ارسال سیگنال هشدار به سیستم اعلام حریق، باید زنگ هشدار مکانیکی نیز به صدا درآید.
• در ساختمان های گروه S2 و S3، شیر قطع کن متعلقات ابتدای خط سیستم اسپرینکلر باید مجهز به نشانگر و دارای قابلیت ارسال سیگنال نظارت باشد.
• جهت عملکرد بهینه سیستم اسپرینکلر و همچنین ارسال پیغام هشدار به سیستم اعلام حریق ساختمان، استفاده از شیر یک طرفه هشداردهنده سیستم اسپرینکلر (wet alarm valve) در ابتدای رایزر اسپرینکلر هر زون، توصیه می گردد. این وسیله می تواند به صورت پکیج شامل مکانیزم فشارسنج، شیر تخلیه و زنگ مکانیکی استفاده شود که در این صورت نیازی به نصب فشارسنج، فلوسوئیچ، شیر تخلیه و زنگ مکانیکی جداگانه در ابتدای رایزر نمی باشد.
• در صورتی که مخزن آب مصرفی ساختمان با آب آتش نشانی مشترک باشد، باید از شیر یک طرفه دوتایی جهت جلوگیری از برگشت آب شبکه آتش نشانی به مخزن، بین مخزن و لوله مکش، استفاده شود.
• شیرهای یک طرفه باید در موقعیت عمودی یا افقی متناسب با مشخصات فنی مخصوص به خود نصب شوند.
• جهت آزمایش عملکرد تجهیزات سیستم، نظیر پمپ و آلارم ویژه جریان آب، باید از انشعاب بازرسی (شیر تست و تخلیه) استفاده شود. سایز لوله این انشعاب حداقل 1 اینچ و اُریفیس آن باید معادل کوچک ترین سایز اسپرینکلر سیستم باشد.
• شیرها، مانومترها، فشارشکن و متعلقات اول خط سیستم اسپرینکلر به منظور آزمون عملکرد، بازرسی و آزمایش ها و نگهداری سیستم باید همواره در دسترس باشند.
• در طراحی و نصب اسپرینکلر وسایل هشدار جریان آب باید برای عملکرد خاص خود فهرست شده باشند و به گونه ای ساخته و نصب شوند که هر جریان آبی مساوی یا بیشتر از آنچه از یک اسپرینکلر خودکار با کوچک ترین ضریب K نصب شده بر روی سیستم عبور می کند را تشخیص داده و زنگ هشدار طی حداکثر 5 دقیقه پس از آغاز جران شروع و تا متوقف شدن جریان ادامه یابد.
• جهت تخلیه آب سیستم در مواقع ضروری باید شیر تخلیه بر روی سیستم تعبیه شود. سایز شیر تخلیه مطابق جدول 4-3-20 تعیین می شود.

 

 

• حداقل فشار مجاز سیستم اسپرینکلر 0.5 بار (7psi) و حداکثر فشار سیستم 12.1 بار (175psi) است. در بخش هایی از سیستم که فشار بیش از مقدار مجاز شود و یا شرایط طراحی اولیه را تحت تاثیر قرار دهد، باید ادوات تنظیم فشار مناسب نصب شود.
• در هر دو طرف ورودی و خروجی هر شیر تنظیم فشار، باید درجه های فشارسنج نصب شوند.
• چنانچه لوله های اسپرینکلر که دارای آب می باشند از فضاهای باز عبور نمایند و احتمال بروز یخ زدگی وجود داشته باشد، این لوله ها باید در برابر یخ زدگی محافظت گردند. این محافظت باید به گونه ای باشد که دمای آب همواره بین حداقل 4 درجه سانتی گراد و حداکثر 48.9 سانتی گراد قرار گرفته یا سیستم به صورت خشک اجرا شود.
• در طراحی و نصب اسپرینکلر با توجه کرد که در هر ساختمانی که تحت پوشش سیستم اسپرینکلر قرار دارد، باید تعداد کافی از اسپرینکلرها، به صورت رزرو در انبار نگهداری شده تا هنگام عمل کردن اسپرینکلرها و یا صدمه دیدن آنها بلافاصله تعویض گردند. اسپرینکلرهای ذخیره باید در محلی قرار گیرند که دارای شرایط انبارداری بوده و درجه حرارت آن محل کمتر از 38 درجه سانتی گراد باشد. تعداد اسپرینکلرهای ذخیره در تصرفات باید مطابق جدول 4-3-24 باشد.

 

 

نکات کلی طراحی اسپرینکلر

• در طراحی و نصب اسپرینکلر باید در نظر داشت که اسپرینکلرها باید به گونه ای جانمایی شوند که مساحت تحت پوشش هر اسپرینکلر، از حداکثر مساحت قابل پوشش مجاز، بیشتر شود.
• در ساختمان ها به طور کلی باید اسپرینکلرهایی با کلاس دمای معمولی و متوسط به کار برده شوند. (به جز موارد مندرج در بندهای 4-4-3 الی 4-4-6 دستورالعمل)
• کلاس دمایی اسپرینکلر باید با توجه به محل نصب، خطر و بار اشتعال مواد موجود در محل، انتخاب شود.

 

 

• هنگامی که حداکثر دمای سقف از 100 درجه فارنهایت (38 درجه سانتی گراد) بیشتر می باشد، اسپرینکلرها با نرخ های دمایی مطابق با حداکثر دماهای سقف جدول 4-4-6 باید استفاده شوند.
• اسپرینکلرهای نصب شده زیر نورگیر شیشه ای یا پلاستیکی که در معرض مستقیم اشعه خورشید می باشند باید از نوع دما متوسط باشند.
• اسپرینکلرهای نصب شده در فضای تهویه نشده و مخفی زیر سقف عایق نشده، یا شیروانی تهویه نشده، باید از نوع دما متوسط باشند.
• در محیط های مسکونی، فواصل نصب اسپرینکلرها در نزدیکی منابع حرارتی مطابق با جدول 4-4-8 تعیین می شوند.

 

 

• در صورت افزایش مساحت هر طبقه از ساختمان به بیش از حداکثر مقادیر مجاز یک سیستم اسپرینکلر، باید تعداد زون های اسپرینکلر هر طبقه افزایش یافته و هر وزن دارای رایزر مستقل و مربوط به خود باشد. رایزرها می توانند همگی به طور مشترک به پمپ اصلی تامین آب آتش نشانی سیستم متصل شوند. حداکثر مساحت قابل پوشش هر سیستم اسپرینکلر در هر طبقه عبارت است از:

 

 

• اسپرینکلرهای مورد استفاده در محیط های کم خطر باید مطابق با یکی از انواع زیر باشند:
  • واکنش سریع (Quick Response)
  • مسکونی (Residential)
• اسپرینکلرهای نزدیک به واحد حرارتی باید مطابق با شکل 4-4-7 نصب شوند.

 

 

در مواردی که دیوارها زاویه قائمه با یکدیگر ندارند باید علاوه بر رعایت قانون فاصله تا دیوار، حداکثر فاصله اسپرینکلر از کنج دیوار، مطابق شکل 4-4-11، 75% بیشترین فاصله مجاز اسپرینکلرها از یکدیگر است.

 

 

ضوابط اسپرینکلرهای اسپری کننده استاندارد، بالازن و پایین زن

• در طراحی و نصب اسپرینکلر حداکثر مساحت قابل پوشش هر اسپرینکلر و بیشترین فاصله مجاز بین اسپرینکلرها مطابق با جدول 4-5-1-الف تاج تعیین می شوند.

 

 

 

 

• بیشترین فاصله اسپرینکلر تا دیوار نباید از نصف فاصله مجاز بین اسپرینکلرها بیشتر شود.
• فاصله از دیوار تا اسپرینکلر باید به صورت عمودی تا دیوار اندازه گیری شود.
• در خصوص فاصله اسپرینکلرها از دیوار در محیط کم خطر، یک استثناء تحت عنوان قانون اتاق کوچک وجود دارد. بر اسا این قانون می توان فاصله اسپرینکلرها را تا یکی از دیوارهای اتاق تا 2.75 متر (9 فوت) افزایش داد. شرایط قانون اتاق کوچک مطابق ذیل است:

الف) محیط کم خطر باشد.

ب) مساحت اتاق کمتر از 75 مترمربع باشد.

ج) سازه سقف غیر مسدودکننده باشد.

د) در طراحی و نصب اسپرینکلر فضا باید با دیوار و سقف احاطه شده باشد. وجود بازشو در دیوارها (مانند در و محل عبور) در صورتی که فاصله بالای بازشو تا سقف بیشتر از 20 سانتی متر باشد، بلامانع است.

• در اتاق کوچک، می توان فاصله اسپرینکلر را از یکی از دیوارهای اتاق به 2.75 متر (9 فوت) افزایش داد.
• اسپرینکلرها نباید در فاصله کمتر از 102 میلی متر (4 اینچ) تا دیوار قرار بگیرند.
• اسپرینکلرها نباید در فاصله ای کمتر از 1.8 متر (6 فوت) نصب شوند مگر اینکه تیغه ای بین اسپرینکلرها نصب شده باشد.
• در سازه غیرمسدودکننده، محیط های کم خطر و خطر متوسط با سقف غیر قابل اشتعال و یا با قابلیت محدود، اگر شرایط زیرا حاکم باشد، جزئیات زیر در نصب باید رعایت شود:

الف) در صورتی که تغییر عمودی در ارتفاع سقف درون منطقه تحت پوشش اسپرینکلر سبب ایجاد فاصله ای بیشتر از 914 میلی متر (36 اینچ) بین سقف بالایی و دفلکتور اسپرینکلر می شود، صفحه عمودی فرضی ناشی از تغییر ارتفاع باید به عنوان یک دیوار در نظر گرفته شود. (شکل 4-5-9-الف)

 

 

ب) در صورتی که فاصله بین سقف بالایی و دفلکتور اسپرینکلر کمتر و یا برابر با 914 میلی متر (36 متر) باشد، به شرط رعایت قوانین مربوط به موانع، اسپرینکلرها مجاز به قرارگیری مشابه با نمونه سقف های مسطح هستند. (شکل 4-5-9-ب)

 

 

• در سازه های مسدودکننده دفلکتور اسپرینکلر باید مطابق با یکی از روش های زیر نصب شود:

الف) در طراحی و نصب اسپرینکلر نصب دفلکتور در فاصله 25 تا 150 میلی متر (1 تا 6 اینچ) زیر اجزای سازه به شرطی که فاصله دفلکتور تا سقف بیشتر از 560 میلی متر (22 اینچ) نباشد.

 

 

• در سازه های سیمانی T شکل، وقتی فاصله اعضاء سازه از یکدیگر بین 0.9 متر الی 2.2 متر (35 تا 86 اینچ) باشد بدون نگرانی از فاصله اسپرینکلر از سقف اصلی، می توان اسپرینکلرها را تا فاصله 2.5 سانتی متر از پایین اعضاء نصب نمود.

 

 

ب) نصب دفلکتور در صفحه بالاتر از اجزای سازه به شرطی که آب تخلیه شده از اسپرینکلرها با سازه برخورد نکرده همچنین فاصله دفلکتور تا سقف کمتر از 56 سانتیمتر (22 اینچ) باشد.

ج) نصب اسپرینکلر در هر یک از محفظه های تشکیل شده توسط سازه سقف به شرطی که فاصله دفلکتور از سقف حداقل 25 میلی متر (1 اینچ) و حداکثر 300 میلی متر (12 اینچ) باشد.

 

 

• نصب اسپرینکلرهای رو به بالا و آویزان از سقف در نورگیرها و فرورفتگی های درون سقف ها، در صورتی که شرایط ذیل محقق گردد ضرورتی ندارد:

الف) حجم آن فرورفتگی کمتر از 28 مترمکعب (1000 فوت مکعب) باشد.

ب) عمق آن فرورفتگی کمتر از 90 سانتی متر (3 فوت) باشد.

ج) کف اتاق با اسپرینکلرهای نصب شده در زیر سقف پوشش داده شود.

د) فرورفتگی ها به فاصله 3.3 متر(10 فوت) از یکدیگر واقع شده باشند.

ح) فرورفتگی ها از سازه غیرقابل اشتعال یا با قابلیت اشتعال محدود ساخته شده باشند.

و) اسپرینکلرهای به کار گرفته شده برای آن فضا از نوع واکنش سریع باشند.

 

 

• دفلکتور اسپرینکلرها باید موازی با سقف نصب شود، به استثنای موارد مندرج در بندهای 4-5-11 و 4-5-12 دستورالعمل.
• در صورت نصب اسپرینکلر در تاج سقف های شیب دار، دفلکتور آن باید موازی با زمین نصب شود.
• در سقف های شیب دار اگر شیب سقف کمتر از 2 در 12 (16.7 درصد) باشد، دفلکتور اسپرینکلر می تواند موازی با زمین نصب شود. در سقف های با شیب بیشتر از 2 در 12 واحد یا زاویه بیش از 9.4 درجه، دفلکتور باید به موازات سقف نصب شود.
• هنگام نصب بالاترین اسپرینکلر در سقف های شیب دار، فاصله از بالاترین نقطه سقف کمتر از 90 سانتی متر (3 فوت) و از دیوارها کمتر از 60 سانتی متر (2 فوت) باید باشد.

 

 

• جهت درک بهتر، فواصل مجاز دفلکتور اسپرینکلر از سقف در جدول 4-5-16 جمع بندی شده است.

 

 

• در طراحی و نصب اسپرینکلر جانمایی اسپرینکلرهای بالازن و پایین زن باید به گونه ای باشد که موانع تخلیه به حداقل رسیده یا جهت اطمینان از پوشش دهی کافی اسپرینکلرهای اضافی در نظر گرفته شوند.
• فاصله بین دفلکتور و بالای مواد انبار شده و محتویات فضا باید بیشتر از 460 میلیمتر (18 اینچ) باشد.
• در صورت وجود موانع پیوسته در نزدیکی سقف، فاصله اسپرینکلر از موانع مطابق با جدول و شکل 4-5-19 تعیین می شود.

 

 

 

طراحی و نصب اسپرینکلر اسپری کننده استاندارد-دیواری

• سطح پوشش و فاصله بین اسپرینکلرهای دیواری مطابق با جدول 4-6-1 زیر تعیین می شود.

 

 

• فاصله اسپرینکلر تا دیوار مجاور نباید از نصف فاصله مجاز بین اسپرینکلرها بیشتر باشد.
• اسپرینکلرها باید در فاصله حداقل 100 میلی متری (4 اینچ) از دیوار مجاور قرار گرفته باشند.
• فاصله بین اسپرینکلر تا دیوار باید به صورت عمود نسبت به دیوار اندازه گیری شود.
• حداقل فاصله مجاز بین اسپرینکلرها 1.8 متر (6 فوت) می باشد مگر اینکه بین اسپرینکلرها تیغه جداکننده نصب شود.
• اسپرینکلرهای دیواری باید در فاصله بین 102 میلی متر (4 اینچ) تا 152 میلی متر (6 اینچ) از سقف نصب شوند.
• دفلکتور اسپرینکلرهای دیواری باید به موازات سقف نصب شوند.
• جانمایی اسپرینکلرهای دیواری باید به گونه ای باشد که موانع تخلیه به حداقل رسیده یا جهت اطمینان از پوشش دهی کافی، اسپرینکلرهای اضافی در نظر گرفته شوند.
• اسپرینکلرهای دیواری نباید در فاصله کمتر از 1.2 متر (4 فوت) از موانع نصب شوند.
• در فاصله بیش از 1.2 متر (4 فوت) اسپرینکلرها باید مطابق با جدول و شکل 4-6-10 باشند.

 

 

 

 

 

• در وجود موانع بیرون زده از دیوار باید از جدول و شکل 4-6-11 استفاده شود.

 

 

• اگر عرض مانع کمتر از 1.2 (4 فوت) باشد نصب اسپرینکلر در دو طرف مانع به شرطی که فاصله اسپرینکلر از خط مرکزی مانع از نصف فاصله مجاز بین اسپرینکلرها تجاوز نکند، مجاز می باشد.

 

انتخاب سایز لوله های سیستم اسپرینکلر

• در طراحی و نصب اسپرینکلر باید دقت نمود که جهت تعیین سایز لوله های سیستم اسپرینکلر از دو روش «جداول پیش تعیین شده» و روش «محاسبه هیدرولیکی» می توان استفاده نمود، به منظور صرفه جویی در هزینه های اجرا، انجام محاسبات هیدرولیکی ارجحیت دارد.
• حداقل سایز لوله فولادی قابل استفاده 1 اینچ و لوله مسی ¾ اینچ می باشد.
• در ساختمان های گروه S3 استفاده از روش جداول پیش تعیین شده مجاز نبوده و سیستم های این ساختمان ها باید به روش هیدرولیکی طراحی شوند.
• در روش جداول پیش تعیین شده، سایز لوله در محیط کم خطر مطابق جدول 4-7-4-الف و در محیط خطر متوسط مطابق جدول 4-7-4-ب تعیین می شود.

 

 

• در روش محاسبات هیدرولیکی، سایز لوله ها، تعداد اسپرینکلرهای هر شاخه، تعداد شاخه های هر لوله اصلی، فقط با توان تامین فشار و دبی منبع سیستم محدود می شود.
• مقدار چگالی مورد نیاز و مساحت عملکرد اسپرینکلرها در روش محاسبات هیدرولیکی،مطابق با نمودار 4-7-6 تعیین می شود.

 

 

• افت فشار در لوله ها مطابق زیر (رابطه هیزن-ویلیامز) محاسبه می شود:

 

 

• در طراحی و نصب اسپرینکلر در صورت استفاده از اسپرینکلرهای واکنش سریع، می توان ظرفیت آبدهی پمپ، حجم مخزن ذخیره، سایز لوله کشی ها و همچنین هزینه اجرای سیستم را کاهش داد. استفاده از این اسپرینکلرها، مطابق بند 5-1-3 دستورالعمل موجب کاهش مساحت ناحیه طراحی می شود.
• با توجه به اینکه اسپرینکلرهای واکنش سریع زودتر از اسپرینکلرهای واکنش معمولی فعال می شوند، رشد حریق کمتر بوده و در نتیجه مساحت عملکرد اسپرینکلرها کاهش می یابد. لذا در سیستم های لوله تر و در صورت به کارگیری اسپرینکلرهای واکنش سریع در محیط های کم خطر و خطر متوسط با ارتفاع 3.3 تا 6.6 متر (10 تا 20 فوت)، مساحت ناحیه طراحی اسپرینکلرها مطابق رابطه و نمودار زیر کاهش می یابد. لازم به ذکر است برای ارتفاع سقف کمتر از 3.3 متر (10 فوت)، باید همان ارتفاع 3.3 متر (10 فوت) در نظر گرفته شود. حداقل تعداد اسپرینکلرهای فعال نباید از 5 عدد کمتر شود.

 

 

• در سیستم های لوله خشک و پیش عملگر با همبندی دوتایی، مساحت ناحیه طراحی اسپرینکلرها 30% افزایش می یابد.
• اگر شیب سقف بیش از 1 واحد در 6 واحد باشد، مساحت ناحیه طراحی اسپرینکلرها 30% افزایش می یابد.

 

گنجینه پاوان؛ مشاور ایمنی و آتش نشانی ایرانیان

شرکت گنجینه پاوان عضور وندور لیست شرکت های مورد تایید سازمان آتش نشانی، آماده ارائه انواع خدمات آموزش، مشاوره، مهندسی و تامین، طراحی و نصب، تست و راه اندازی و تعمیر و نگهداری در حوزه سیستم اعلام حریق، سیستم اطفا حریق، سیستم پایش گاز و آتش و ایمنی صنعتی و تجهیزات حفاظت فردی می باشد.

جهت دریافت مشاوره رایگان و کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما در گنجینه پاوان تماس حاصل فرمایید.