برگزاری یا شرکت در مناقصات پیچیدگی های خاص خود را دارد و ابعاد مختلف حقوقی، تجاری و فنی و بسیاری از مقررات و استانداردهای مرتبط با موضوع یا پروژه مورد نظر را در بر می گیرد. از این رو در این مطلب از مقالات گنجینه پاوان به ابعاد مختلف مناقصه از قبیل تعریف، تفاوت آن با مزایده، انواع، اسناد مرتبط و شیوه تنظیم آنها می پردازیم.
بر پایه قانون برگزاری مناقصات مصوب سال 1383 خورشیدی، مناقصه «فرایندی است رقابتی برای تأمین کیفیت مورد نظر (طبق اسناد)، که در آن تعهدات موضوع معامله به مناقصه‌گری که کمترین قیمت متناسب را پیشنهاد کرده باشد، واگذار می شود». بر مبنای این قانون، در هر مناقصه یک مناقصه‌گر (طرفی که با ارائه کمترین قیمت در مناقصه برنده می شود)، مناقصه‌گرار (طرفی که درخواست اجرای عملی را با قبول پایین‌ترین قیمت یا بهترین شرایط فراخوان میدهد) و در نهایت موضوع مناقصه وجود خواهد داشت که سومین مورد بر مبنای خواسته مناقصه‌گران تغییر می کند.
در زبان انگلیسی برای ترجمه مزایده از واژه ی Auction و برای ترجمه مناقصه نیز از کلمه Tender استفاده می شود.
مناقصه در ادبیات و زبان پارسی
طبق تعریف لغتنامه فارسی عمید، مناقصه در باب مفاعله از مصدر ثلاثی مزید و در ریشه مجرد نقص در معنای کاستن متقابل و پی در پی به کار می رود. در زبان و ادبیات فارسی مناقصه کم کردن و باهم رقابت کردن در کم کردن قیمت چیزی معنا شده است.
البته باید توجه داشت که این واژه از منظر حقوقی، معنا و مفهوم دیگری پیدا می کند، از این منظر «خرید مال یا اموال معین از طرف مأمور رسمی به کمترین قیمتی که از طرف فروشندگان پیشنهاد می‌شود را مناقصه معنا می کنند.»
قبل از توضیح بیشتر در مورد روندهای اجرایی برگزاری مناقصات لازم است که به تعریف برخی مفاهیم مرتبط با آن بپردازیم:
مناقصه گزار:
به ارگان یا دستگاه برگزار کننده مناقصات، مناقصه‌گزار می گویند.
مناقصه‌گر:
شخص حقیقی یا حقوقی که اسناد مناقصه را دریافت و در آن شرکت می کند، مناقصه گر نامیده می شود.
قانون برگزاری مناقصات:
قانون تصویب شده برای تعیین روش و مراحل برگزاری مناقصات، قانون برگزرای مناقصه خوانده می شود.
فراخوان مناقصات:
فراخوانی که توسط مناقصه گزار بین دو تا سه نوبت حداقل در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار کشوری یا استانی و یا دیگر شبکه های اطلاع رسانی منتشر می شود را فراخوان مناقصه می نامند.
مفاد فراخوان:
- نام و نشانی مناقصه‌گزار؛
- نوع، کمیت و کیفیت کالا یا خدمات؛
- نوع و مبلغ تضمین شرکت در مناقصه؛
- محل، زمان و مهلت دریافت اسناد، تحویل و گشایش پیشنهادها؛
- مبلغ برآورد شده معامله و مبانی آن (در صورتی که مشخص کردن آن امکان پذیر یا مفید مقصود باشد). در مواردی که فهرست بهای پایه وجود دارد، برآورد طبق فهرست یاد شده تهیه می شود.
مناقصه با مزایده چه تفاوتی دارد؟
هم در مناقصه و هم در مزایده، بحث بر سر رقابتی بودن هر چه بیشتر موضوع توافق و پیمان است. موضوع دیگری که در هر دوی این قراردادها باید مورد توجه قرار بگیرد، رعایت اصل برابری و مساوات در مورد تمام طرفین قرارداد است.
در قراردادهای مناقصات، عموما طرف مناقصه‌گرار یک نهاد یا ارگان دولتی است که تلاش می کند تا محصول یا خدمات مورد نظر خود را با کمترین قیمت و یا مناسب‌ترین شرایط ممکن به دست بیاورد.
اما در قرارداد مزایده، این مزایده گزار است که محصول یا خدمتی را برای فروش به مزایده می گزارد تا به بالاترین پیشنهاد قیمتی و مناسب‌ترین شرایط اعلامی از سوی متقاضیان بفروشد یا واگذار کند.
در قراردادهای مزایده، طرف مزایده گزار فروش کالا یا خدمات مورد نظر را از طریق درج آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار در معرض رقابت عمومی قرار می دهد، یا اینکه مزایده گذار محلی را جهت گردهمایی متقاضیان شرکت در مزایده اعلام و از آن طریق نسبت به فروش کالا و خدمات مورد نظر خود به بالاترین قیمت پیشنهادی اقدام می کند.
آشنایی با انواع مختلف مناقصات
مطابق بند الف ماده 4 قانون برگزاری مناقصات، کلیه قراردادهای مناقصات به 2 دسته عمومی و کلی دسته بندی شده اند: مناقصات از نظر مراحل بررسی و مناقصات از نظر روش دعوت مناقصه‌گران.
مناقصات مرحله ای و دو مرحله ای به کدام قراردادهای مناقصات اطلاق می شوند؟
مناقصات مرحله ای نیز خود به 2 دسته مناقصات یک مرحله ای و مناقصات 2 مرحله ای تقسیم می شوند. مناقصات یک مرحله ای به آن دسته از قراردادهای مناقصات اطلاق می شود که نیازی به ارزیابی فنی-بازرگانی پیشنهادها نداشته باشند. به این معنا که در این قسم از قراردادها موضوع به قدری ساده است که نیازی به ارزیابی فنی و اقتصادی خاصی ندارد و با بررسی های ابتدایی قابل ارزیابی است.
در مناقصات یک مرحله ای پاکت های مناقصه، در یک جلسه باز می شوند و ظرف همان جلسه نیز برنده مشخص می شود.
اما در مناقصات دو مرحله ای، با توجه به صلاحدید مناقصه‌گزار به ارزیابی فنی و بازرگانی پیشنهادهای دریافتی نیاز است. با توجه به قوانین و مقررات موجود، به نظر میرسد که ترجیح نهادها و ارگان‌های دولتی به برگزاری مناقصات به صورت یک مرحله ای باشد، مگر آنکه موضوع مورد نظر به لحاظ فنی یا اقتصادی به ارزیابی تخصصی‌تر شرایط فنی یا اقتصادی نیاز داشته باشد.
مناقصه عمومی چه تفاوتی با مناقصات محدود دارد؟
در مناقصه عمومی لازم است که موضوع آن از طریق انتشار اعلان و فراخوان در روزنامه های کثیرالانتشار یا رسانه های جمعی به آگاهی عموم جامعه برسد. اما در مناقصات محدود به تشخیص بالاترین مسئول تصمیم گیرنده در نهاد مناقصه‌گزار، پس از ذکر دلایل لازم مبنی بر تأیید محدودیت برگزاری به صورت عمومی، دعوت نامه شرکت در مناقصات محدود برای مناقصه‌گران صلاحیت‌دار از طریق دعوتنامه ارسال می شود.
به دلیل انتخاب گزینشی و دست‌چین مناقصه‌گران دارای حسن شهرت و سابقه، برگزاری مناقصات به صورت محدود، بهترین شیوه برگزاری مناقصه برای طرح‌های پیچیده‌تر فنی و بازرگانی محسوب می شود.
یکی از بهترین روش‌ها برای آگاهی از وضعیت روند برگزاری مناقصات در کشور، مراجعه به پایگاه ملی اطلاع رسانی مناقصات به آدرس اینترنتی iets.mporg.ir می‌باشد.
در هر مناقصه صرف نظر از عمومی یا محدود بودن و یک مرحله ای یا چند مرحله ای بودن، اسنادی وجود دارند که لازم است بین مناقصه‌گزار و مناقصه‌گر رد و بدل شوند.
به صورت کلی اسناد مناقصه عبارت اند از:
- دعوتنامه ارائه پیشنهاد مالی و فنی؛
- دستورالعمل شرکت در مناقصه مشتمل بر کاربرگ‌های ضمانتنامه شرکت در مناقصه و ضمانتنامه انجام تعهدات مربوطه؛
- برگ پیشنهاد مناقصه؛
- موافقت‌نامه و شرایط پیمان، شامل شرایط عمومی و خصوصی مناقصه؛
- نقشه‌ها و مشخصات فنی؛
- جدول‌ها (درصورت وجود)، از جمله جدول پرداخت ها، جدول زمانی کارها، جدول تضمین ها یا شاخص های عملکردی، جدول داده ها و فهرست مقادیر و قیمت ها؛
- فرم ها، گواهینامه ها، تأییدیه ها و مدارک دیگر (در صورت وجود)؛
- الحاقیه های صادره بعدی که ممکن است از سوی مناقصه‌گزار در طول برگزاری مناقصه تدوین شوند؛
برگ پیشنهاد:
برگه پیشنهاد قیمت مناقصه گر که همراه با مستندات مناقصه به مناقصه‌گزار تحویل داده خواهد شد.
بدین ترتیب در این روش پس از فراخوان مناقصه و حضور مناقصه گران در زمان و مکان تعیین شده طبق قانون برگزاری مناقصات، مناقصه گری که کمترین قیمت را در برگ پیشنهاد مناقصه، از بین پیشنهاد دهندگان ارائه کرده باشد توسط مناقصه گزار انتخاب و به عنوان برنده تعیین خواهد شد.
آشنایی با مناقصه های سه پاکتی
در مناقصههای 3 پاکتی، بر طبق قانون «کمیسیون مناقصه» ملزم است تا پاکت کل یعنی پاکتی که شامل هر 3 پاکت «الف»، «ب» و «ج» مناقصه‌گران است را باز کند.
در مناقصات 3 پاکتی، پاکت الف، مستندات مربوط به میزان ضمانت مناقصه‌گر را در بر می گیرد، پاکت «ب»، در این قبیل مناقصات، کمیسیون مربوطه در همان جلسه و با بررسی محتوایت پاکت «ب»، کیفیت تعهدات مناقصه‌گران را از لحاظ مرغوبیت بررسی میکنند، در این مرحله هر کدام از پیشنهادها که هم از منظر شکلی و هم از منظر محتوایی به اندازه کافی ترغیب‌کننده باشند، «رغبت» و میل مناقصه‌گران را برای باز کردن پاکت «ج» و کشف قیمت پیشنهاد مورد نظر جلب میکنند.
بدین ترتیب در جلسه گشودن پاکتها، مناقصه‌گزار از میان مناقصه‌گران واجد شرایط، بهترین قیمت ممکن را به عنوان برنده مناقصه اعلام خواهد کرد. باید توجه داشت که در هر کدام از مراحل اجرای مناقصههای سه پاکتی، برای مثال در مرحله‌ی گشایش پاکت «الف»، اگر ضمانتنامههایی ارائه شده توسط مناقصه‌گر نقصی داشته باشد، مناقصه‌گزار، بدون باز کردن پاکتهای «ب» و «ج» ضمانت ارائه شده را آزاد می‌کند وپیشنهاد مربوطه را از فهرست مناقصه‌گران واجد شرایط حذف می‌کند.
همین مسأله در مورد وجود نقص یا ایراد در پاکتهای «ب» و «ج» نیز صدق می‌کند. بعد از طی این مراحل و تأیید پیشنهاد توسط «کمیسیون فنی-بازرگانی» نام مناقصه‌گر برنده از میان مناقصه‌گرانی که به مرحله نهایی راه یافته‌اند، انتخاب می شود.
گنجینه پاوان و ارائه مشاوره و تنظیم اسناد مناقصه به کارفرمایان
شرکت گنجینه پاوان آمادگی دارد تا مشاوره، طراحی، تهیه و تنظیم اسناد مناقصات برای عموم ارگان‌های دولتی و سایر کارفرمایان و شرکت ها را به انجام برساند. این شرکت با اشراف کامل به فرآیندهای شرکت در انواع مناقصات و با هدف یگپارچه سازی پروژه‌های فنی، مهندسی در حوزه های مختلف ایمنی و آتشنشانی از قبیل اعلام حریق، اطفای حریق، F & G و تأمین تجهیزات حفاظت فردی، بستری فراهم می نماید تا مناقصهگزاران از مزایای همکاری با پیمانکاری موفق برای پیشبرد پروژه های خود، به ویژه در زمینه کشف رقابتی‌ترین قیمت، بهره مند شوند.
برخی سرفصل های خدمات مشاوره ای شرکت گنجینه پاوان در زمینه مشاوره مناقصه عبارت از موارد زیر است:
- تشریح انواع مناقصات و روش‌های شناسایی و نحوه حضور در آنها
- بررسی فرآیندهای ارزیابی کیفی و تهیه ارائه پیشنهاد فنی-مالی برای مناقصات
- تبیین موارد کلیدی و اثرگذار و بایدها و نبایدها در تکمیل اسناد مناقصات
- بررسی روش‌های ارزیابی و انتخاب در مناقصات و تاثیر آنها در تهیه پیشنهاد
- تشریح نکات کلیدی و نکات ترغیبی در تهیه و ارائه یک پیشنهاد رقابتی و موفق
- آشنایی با نکات کلیدی قیمت گذاری در پیشنهاد مالی مناقصات
جهت دریافت هرگونه مشاوره مناقصه در زمینه تامین، طراحی و اجرای انواع پروژه های مهندسی، ایمنی، اعلام و اطفای حریق هم اکنون با مشاوران زبده ما در گنجینه پاوان تماس حاصل فرمایید.
