سیستم‌ های اعلام حریق و ایمنی در برابر دود و آتش

با توجه به اهمیت موضوع سیستم‌ های اعلام حریق آتش‌نشانی در حوزه‌ی تجهیزات و ایمنی، پیش‌تر در مطلب راهنمای نصب سیستم های اعلان حریق زمینه‌ی آشنایی هر چه بیشتر کاربران وب‎سایت گنجینه پاوان را با این سیستم‌ها فراهم آوردیم، در این مطلب قصد داریم، اطلاعات بیشتری درباره‌ی سیستم‌ های کشف حریق آتش‌نشانی ارائه کنیم تا فعالان حوزه‌ی ایمنی و آتش‌نشانی با کسب اطلاعات کاربردی و آگاهی بیشتر، هوشمندانه‌تر، سیستم اعلام حریق متناسب با نیازهای پروژه‌ی خود را انتخاب کنند.

سیستم‌ های اعلام حریق و مسیر طی شده

اولین نمونه از سیستم‌ های اعلان حریق برای نخستین بار توسط فرانسیس رابینز آپتون، دستیار توماس ادیسون در سال 1890 میلادی، ساخته و ابداع شدند. 12 سال بعد از آن و در کشور انگلستان، جرج اندرو داربی، اولین سیستم دتکتور (آشکارساز) حرارتی و دودی را به بازار عرضه کرد. بعد از این تحولات بود که در سال 1965 میلادی استفاده از باتری، انقلابی در نحوه‌ی استفاده از سیستم‌ های اعلان حریق ایجاد کرد. از سال 1980 میلادی استفاده از سیستم‌ های کشف حریق در ساختمان‌های کشورهای اروپایی و .امریکای شمالی، مطابق با استانداردها و ضوابط ایمنی و آتش‌نشانی، الزامی شد و در سال‌های اخیر نیز در کشور ما توجه به استانداردهای ملی آتش‌نشانی برای نصب سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است

سیستم‌ های تشخیص حریق چطور کار می‌کنند؟

از بدو پیدایش، هدف اصلی از طراحی و نصب سیستم‌ های اعلام حریق، تشخیص زودهنگام بروز حریق و آتش‌سوزی در ساختمان و اطلاع‌رسانی به ساکنان و مأموران آتش‌نشانی جهت اطفاء حریق و حادثه‎ است. فعالیت‌های تشخیص و نظارت این قبیل سیستم‌ها تنها به نظارت‌های محیطی و بیرونی خلاصه نمی‌شود و سیستم‌‎ های اعلان حریق آتش‌نشانی، به صورت مستمر در حال وارسی و عیب‌یابی از اجزا و قطعات این تجهیزات هستند تا کاربران همیشه اطمینان داشته باشند که سیستم نصب شده، همواره بهترین عملکرد ممکن را خواهد داشت. روی هم‌رفته هر سیستم اعلام حریق چهار کارکرد اصلی دارد:

تشخیص و آشکارسازی؛
هشدار و اعلام خطر؛
نظارت و مانیتورینگ؛
کنترل و وارسی؛

البته این سیستم‌های بعضا پیچیده، شبکه‌ای از برنامه‌ها، تجهیزات و کنترل‌ پنل‌ها را برای اجرای این کارکردها در اختیار دارند. بهترین راه آشنایی بیشتر با این سیستم‌ها، شناخت جزء به جزء قطعات و تجهیزاتی است که هر سیستم اعلام حریق را کامل می‌کند.

سیستم‌ های اعلان حریق از چه اجزایی تشکیل شده‌اند؟

هر سیستم اعلام حریقی متناسب با عملکردی که ارائه می‌کند از اجزا و قطعات متفاوتی تشکیل شده است، برخی از این اجزا و قطعات عبارت‌اند از:

کنترل پنل اعلام حریق؛
تجهیزات آغازگر یا Initiation Devices ؛
شستی یا آشکارکننده‌های دستی اعلام حریق؛
دتکتورها یا آشکارسازهای دودی؛
دتکتورها یا آشکارسازهای حرارتی؛
دتکتور یا آشکارساز کانالی؛‌
دتکتورها یا آشکارسازهای خطی (پرتویی) یا بیم دتکتور؛
دتکتور یا آشکارساز نمونه‌بردار هوا؛
دتکتور یا آشکارساز ترکیبی (دودی و حرارتی)؛
فلوسوئیچ؛
تجهیزات هشدار؛
تجهیزات صوتی؛
چراغ Strobe؛
خروجی‌های NAC؛ (منظور از NAC مخفف کلمه‎ی انگلیسی Notification Appliance Circuit است و به تجهیزات اعلان و هشدار در سیستم‎‌ های اعلان حریق اشاره دارد.)
تلفن‌کننده؛

در ادامه توضیحاتی درباره‌ی نحوه‌ی عملکرد یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم‌ های اعلام حریق ارائه می‌شود:

کنترل پنل سیستم اعلام حریق

کنترل پنل سیستم اعلام حریق که در نقشه‌های ساختمان به صورت اختصار با حروف FACP مشخص می‌شود، در اصطلاح به مغز سیستم تشبیه می‎‌شود. چرا که تجهیزات شروع‌کننده، پیام‌های سیستمی را برای کنترل پنل ارسال می‌کنند، پیام‌‎هایی که در میان متخصصان این حوزه به درون‌داد هم معروف هستند. دریافت این پیام‌ها به کنترل پنل سیستم اعلام حریق امکان می‌دهد تا وظایف زیر را اجرا کند:

فعال کردن تجهیزات هشدار

هر کنترل پنل به محض دریافت پیام از بخش‌های دیگر، تجهیزات ضروری برای ارسال هشدار را فعال می‌کند، به این عملکرد کنترل پنل در اصطلاح برون‌داد نیز گفته می‌شود، هدف از این اقدامات، اطلاع‌رسانی به ساکنان ساختمان درباره‌ی احتمال بروز حادثه یا خطرات احتمالی است.

فعال کردن تجهیزات فراخوان آسانسور

منظور از فراخوان آسانسورها توسط کنترل پنل سیستم اعلام حریق این است که این سیستم‌های حفاظتی امکان رفت و آمد آسانسورها به مناطق تحت خطر ساختمان را از آن‌ها سلب خواهند کرد.

فعال کردن تجهیزات خاموش‌کننده‌ی سیستم‌های تهویه

متخصصان حوزه‌ی ایمنی و آتش‌نشانی به خوبی می‌‎دانند که در هر حریق آتش‌سوزی، آنچه که بیشتر از آتش خسارت‌های جانی به بار می‌آورد، دود و خفگی‌ ناشی از عدم دسترسی به اکسیژن است، به همین دلیل نیز کنترل‌ پنل‌های سیستم ایمنی به گونه‌ای طراحی می‌شوند تا به محض تشخیص دود در کانال‌های تهویه ساختمان، به صورت خودکار سیستم‌های تهویه را خاموش کنند و از انتقال دود از محیط‌های دودزا به سایر مناطق جلوگیری کنند.

فعال کردن تجهیزات هشدار به مرکز نظارت

کنترل پنل، پس از وقوع حریق در کم‌ترین زمان ممکن، هشدارهایی نیز برای مراکز نظارتی ارسال می‌کند تا نیروهای ایمنی و آتش‌نشانی در کوتاه‌‎ترین فرصت، خود را به محل وقوع حریق برسانند.

چگونه هشدارهای کاذب را به حداقل برسانیم؟

بعضا می‌شنویم که کاربران سیستم‌ های اعلام حریق از این مسأله گلایه دارند که سیستم مورد اشاره بدون دلیل خاصی و بی‌‌آنکه آتش‌سوزی اتفاق افتاده باشد، فعال می‌شود و آژیر هشدار می‌کشد. این مورد بیشتر به این دلیل رخ می‌دهد که سیستم مورد نظر از بازرسی‌های دوره‌ای محروم مانده، توسط افراد متخصص و مجرب، نصب و راه‌اندازی نشده و یا اینکه هنگام نصب، تمام قطعات آن توسط کارشناس نصب و راه‌اندازی، تست نشده است.

هشدارهای کاذب، تبعات منفی زیادی به همراه دارند و باعث می‌شوند تا سیستم‌های ایمنی عملکرد خود را برای اطلاع‌رسانی صحیح از دست بدهند، چرا که تکرار این پدیده باعث خواهد شد که کاربر، هشدارهای سیستم را خیلی جدی نگیرد یا اینکه برای رهایی از صدای آژیر هشدار، سیستم را به صورت کامل خاموش کند.

مهم‌ترین عاملی که سبب کاهش و از میان بردن هشدارهای کاذب سیستم‌های تشخیص حریق می‎شود، نصب، راه‌اندازی، تست و بازدیدهای دوره‌ای این تجهیزات توسط متخصصان باتجربه‎ی حوزه‎ی ایمنی و آتش‌نشانی است.

شرکت گنجینه‎ پاوان از جمله شرکت‌های ایمنی مورد تأیید سازمان آتش‌نشانی است که خدمات ویژه‌ای برای نصب، راه‌اندازی، تست و بازدیدهای دوره‌ای سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق به مشتریان خود ارائه می‌کند. در صورتی که قصد دارید تا بهترین عملکرد ممکن را از سیستم اعلام حریق نصب شده در ساختمان خود شاهد باشید، می‌توانید با مراجعه به وب‎سایت این شرکت با کارشناسان گنجینه پاوان تماس بگیرید.

همچنین بخوانید: آموزش اعلام حریق

3 وضعیت مختلف سیستم اعلام حریق

کنترل پنل‌های هر سیستم، به صورت مستمر وضعیت سیستم را نظارت و ارزیابی می‌کنند، عموما سیستم‌ های اعلام حریق هنگام نظارت محیطی در یکی از 3 حالت زیر قرار می‌گیرند:

حالت نرمال:

حالت نرمال به این معناست که تمام برنامه‌ها، تجهیزات، مدارها و سیم‌کشی‌ها به درستی به کار خود مشغول هستند و هیچ خطری نیز مشاهده نمی‌شود.

حالت آلارم یا هشدار

در این حالت، تجهزات هشدار فعال می‌شوند.

حالت خطا

اگر یکی از سیم‌کشی‌ها یا مدارهای سیستم دچار مشکل باشند یا اینکه ارتباط تلفنی سیستم با مرکز نظارتی قطع شود، دستگاه در حالت خطا قرار می‌گیرد تا به کاربر اطلاع دهد که سیستم نیازمند بازرسی و تعمیر است.