لیست فلش پوینت مایعات قابل اشتعال
معمولا بیشتر حوادثی که در محیط های صنعتی رخ می‌دهند، مربوط به آتش‌سوزی‌های ناشی از سوختن یا انفجار مواد قابل اشتعال است. از این رو، آشنایی با ویژگی‌ها و رفتار این مواد، شرط اساسی برای پیشگیری و واکنش درست در شرایط اضطراری محسوب می‌شود. در میان شاخص‌های ایمنی، فلش پوینت یا نقطه اشتعال، یکی از کلیدی‌ترین پارامترهایی‌ست که نشان می‌دهد یک مایع در چه دمایی قادر به تولید بخارات قابل اشتعال خواهد بود. به همین دلیل، شناخت دقیق فلش پوینت و عوامل مؤثر بر آن، یک گام اساسی در مدیریت ایمنی به شمار می‌رود. در این مطلب از مقالات گنجینه پاوان، به بررسی فلش پوینت مایعات قابل اشتعال، به‌همراه ارائه لیستی از نقطه اشتعال آن‌ها می‌پردازیم.
چه مایعاتی قابل اشتعال هستند؟
یک مایع قابل اشتعال (flammable liquid)، مایعی‌ست که می‌تواند به راحتی در هوا یا دمای محیط مشتعل شود. استانداردهای بین‌المللی مانند استاندارد NFPA (انجمن ملی حفاظت از آتش‌سوزی آمریکا) و OSHA (اداره ایمنی و بهداشت شغلی ایالات متحده) مایعات را بر اساس فلش پوینت آن‌ها دسته‌بندی کردند. این دسته‌بندی به متخصصان کمک می‌کند تا خطرات هر ماده را بهتر ارزیابی کنند و الزامات متناسب با آن را برای نگهداری و استفاده اعمال نمایند.
به‌طور کلی، مایعاتی که فلش پوینت آن‌ها کمتر از 23 درجه سانتیگراد است، در دسته بسیار قابل اشتعال قرار می‌گیرند (مانند بنزین یا استون). این مواد، حتی در دمای معمولی محیط بخارات خطرناک تولید کرده و نیازمند مراقبت‌های ویژه هستند. گروه دوم، مایعات قابل اشتعال هستند که فلش پوینت آن‌ها بین 23 تا 60 درجه سانتیگراد قرار دارد. نمونه رایج این گروه، نفت سفید بوده که در شرایط خاص می‌تواند خطرآفرین باشد. گروه سوم شامل مایعات «قابل احتراق» است که فلش پوینت بالاتر از 60 درجه دارند (مانند دیزل).
روش‌های اندازه‌گیری فلش پوینت
برای تعیین فلش پوینت، روش‌های مختلفی وجود داشته که دو روش کاپ بسته و کاپ باز رایج‌تر هستند. در روش کاپ بسته (Closed Cup)، مایع نمونه در ظرف کوچکی با درپوش قرار می‌گیرد. این ظرف به‌تدریج گرم شده و در فواصل مشخص، یک جرقه یا شعله کوچک در بالای دهانه ظرف ایجاد می‌کنند. زمانی که برای اولین‌بار، شعله‌ور شدن لحظه‌ای بخارها دیده شود، آن دما به‌عنوان فلش پوینت ثبت می‌شود. در این روش به دلیل بسته بودن ظرف و عدم پراکندگی بخارات، غلظت آن‌ها بیشتر بوده و سریع‌تر به حد اشتعال می‌رسند؛ بنابراین دمای به‌دست‌آمده در این روش پایین‌تر و دقیق‌تر است. این روش بیشتر برای مایعاتی با تبخیر سریع یا فراریت بالا کاربرد بیشتری دارد.
در روش کاپ باز (Open Cup)، نمونه مایع در ظرفی بدون درپوش قرار داده شده و به‌آرامی گرم می‌شود. بخارات حاصل از آن به‌صورت آزادانه در هوا پراکنده می‌شوند؛ در نتیجه غلظت آن‌ها در بالای سطح مایع، کمتر از حالت کاپ بسته است. این پراکندگی باعث می‌شود که فرایند رسیدن به غلظت قابل اشتعال دیرتر اتفاق بیفتد و دمایی که به‌عنوان فلش پوینت ثبت می‌شود، بیشتر از مقدار روش کاپ بسته است.
هر دو روش در استانداردهای بین‌المللی پذیرفته شدند و انتخاب میان آن‌ها به نوع ماده، شرایط آزمایش و هدف اندازه‌گیری بستگی دارد.
همچنین بخوانید: بهترین روش اطفای حریق مایعات قابل اشتعال
فلش پوینت مایعات قابل اشتعال در محدوده منفی
مایعاتی که نقطه اشتعال آن‌ها کمتر از صفر درجه سانتیگراد است، در هر شرایط دمایی می‌توانند بخارات قابل اشتعال تولید کنند. این یعنی حتی در هوای بسیار سرد هم خطر آتش‌سوزی و انفجار وجود دارد. بنابراین نگهداری این مواد باید در محیطی ایمن، با دمای کنترل‌شده و دور از هر منبع حرارتی یا جرقه انجام شود.
نقطه اشتعال بنزین
از آنجایی که بنزین (Petrol) دارای نقطه اشتعال 43- درجه سانتیگراد است، هنگام نگهداری این مایع قابل اشتعال باید دقت زیادی کرد. برای ذخیره‌سازی ایمن بنزین، رعایت چند نکته ضروری است:
- بنزین را در ساختمانی دور از محل سکونت یا محل کار خود ذخیره باید کنید.
- آن را در یک ظرف نگهداری مواد شیمیایی یا کابینت ایمنی نگهداری مایعات قابل اشتعال قفل کنید تا کسی بدون اطلاع قبلی شما نتواند به آن دسترسی داشته باشد.
- اگر در حال انتقال بنزین از باک به وسیله نقلیه هستید، همیشه این کار را در محیطی باز و بدون احتمال وجود جرقه و اتصالات الکتریکی انجام دهید.
نقطه اشتعال استون
استون (Acetone) نمونه دیگری از مایعات قابل اشتعال با نقطه اشتعال بسیار پایین در 20- درجه سانتیگراد است. این ماده فرار به‌قدری حساس است که در دماهای بالاتر از این حد، وجود تنها ۲.۵ درصد بخار آن در هوا می‌تواند منجر به انفجار شود. برای نگهداری ایمن استون، استفاده از ظروف فلزی یا شیشه‌ای در محیطی خنک و با تهویه مناسب توصیه می‌شود. اگر ناچار به استفاده از ظروف پلاستیکی هستید، باید از یک ظرف پلی‌اتیلن با چگالی کم (LDPE) که مقاومت بهتری در برابر نفوذ بخار دارد، استفاده کنید.
نقطه اشتعال بنزن
نقطه اشتعال بنزن (Benzene) در دمای 12- درجه سانتی گراد قرار دارد. علاوه بر خطر بالای آتش‌سوزی، بخارات بنزن اثرات شدیدی بر سلامت انسان دارند و تماس طولانی‌مدت با آن می‌تواند منجر به مشکلات خونی جدی، از جمله کم‌خونی و لوسمی (سرطان خون) شود. بنابراین، نگهداری بنزن باید تنها در کابینت‌های ایمنی مخصوص مایعات قابل اشتعال و بر اساس استانداردهای معتبر بین‌المللی مانند AS1940-2017 انجام گیرد. همچنین محل نگهداری آن باید خشک، خنک و دارای تهویه کافی باشد تا غلظت بخارات در فضا به حد خطرناک نرسد.
نمونه هایی از فلش پوینت مایعات قابل اشتعال نزدیک به دمای اتاق
در مورد برخی مواد، فلش پوینت مایعات قابل اشتعال در محدوده دمای معمولی قرار دارد.
نقطعه اشتعال اتانول
اتانول (Ethanol) نمونه‌ای شناخته‌شده از این دسته است. نقطه اشتعال آن حدود 16.6 درجه سانتیگراد است، یعنی کمی پایین‌تر از دمای معمولی اتاق. به همین دلیل، هنگام استفاده از اتانول محیط کار باید دارای تهویه مناسب باشد تا بخارات آن تجمع پیدا نکند. بهترین روش نگهداری، قرار دادن آن در محل خشک و خنک و اطمینان از تهویه کافی در صورت نشت یا تبخیر است.
نقطعه اشتعال متانول
نقطعه اشتعال متانول (Methanol) در محدوده 11 تا 12 درجه سانتیگراد است. این ماده علاوه بر اشتعال‌پذیری بالا، خاصیت سمی قابل توجهی هم دارد، بنابراین نگهداری آن باید در مکانی خشک و خنک و به دور از تجهیزات الکتریکی انجام شود. همچنین برچسب «سمی و قابل اشتعال» باید روی ظرف آن نصب باشد تا خطرات آن به برای همه مشخص شود.
نقطه اشتعال نفت سفید
نقطه اشتعال نفت سفید (Kerosene) دقیقا روی مرز سوخت های قابل اشتعال و در دمای 38 درجه سانتیگراد قرار دارد. این ماده برای سهولت شناسایی، معمولاً در ظروف پلاستیکی آبی‌رنگ نگهداری می‌شود. این ظروف باید همیشه تمیز و درب آن‌ها محکم بسته باشد. نگهداری نفت سفید در ظروف فلزی توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است باعث آلودگی سوخت شود.
فلش پوینت مایعات قابل اشتعال در محدوده دماهای بالا
در کنار مواد فرار، برخی مایعات پرکاربرد نیز وجود دارند که نقطه اشتعال آن‌ها بالاتر از دمای معمولی محیط است. این مواد در شرایط عادی خطر کمتری دارند، اما همچنان رعایت اصول ایمنی برای آن‌ها ضروری است.
نقطه اشتعال گازوئیل
گازوئیل یا Diesel، با فلش پوینت بین 52 تا 96 درجه سانتیگراد، در بیشتر محیط‌ها غیرقابل اشتعال محسوب می‌شود. همین ویژگی باعث شده که از آن به طور گسترده در موتورهای احتراق تراکمی استفاده شود. با این وجود، هنوز هم به نگهداری و ایمنی دقیق نیاز دارد.
نقطه اشتعال بیودیزل
زیست دیزل، بیودیزل (Biodiesel) یا بیوگازوئیل، یک نوع سوخت غیر سمی، ایمن، تجدیدپذیر و تجزیه پذیر است که از منابع طبیعی نظیر روغن‌‌های گیاهی، روغن پسماند غذایی، چربی حیوانات و جلبک‌‌ها به دست می‌‌آید. این سوخت را می توان با گازوئیل مخلوط و در خودروهای گازوئیل‌سوز به کار برد.
فلش پوینت مایع قابل اشتعال بیودیزل در 130 درجه سانتی گراد، آن را به یک مایع قابل اشتعال نسبتا پایدار تبدیل می‌کند. این ماده باید در جای خشک و خنک نگهداری شود، اما باید توجه داشت که بیودیزل معمولا 3-6 ماه ماندگاری دارد.
لیست فلش پوینت مایعات قابل اشتعال
در جدول زیر، فلش پوینت دیگر مایعات قابل اشتعال را مشاهده می‌کنید.
| ردیف | نام انگلیسی | نام فارسی | فلش پوینت | |
| سانتیگراد | فارنهایت | |||
| 1 | Acetaldehyde | استالدهید | 37.8- | 36- |
| 2 | Acetone | استون | 17.8- | 0 |
| 3 | Acentonitrile | اسنتونیتریل | 6.11 | 43 |
| 4 | Acrylonitrile | اکریلونیتریل | 1- | 32 |
| 5 | Allyamine | آلیامین | 20- | 28.9- |
| 6 | Aniline | آنیلین | 70 | 158 |
| 7 | Anisole | آنیسول | 52.2 | 126 |
| 8 | Benzene | بنزن | 11.1- | 12 |
| 9 | Benzaldehyde | بنزآلدئید | 62.8 | 145 |
| 10 | Biodiesel | بیودیزل | 130 | 266 |
| 11 | Butanal | بوتانال | 22- | 7.6- |
| 12 | n-Butane | n-بوتان | 60- | 76- |
| 13 | 1-Butanol | 1-بوتانول | 37.2 | 99 |
| 14 | Carbon Disulfide | کربن دی سولفید | 30- | 22- |
| 15 | Cyclohexanone | سیکلوهگزانون | 43.9 | 111 |
| 16 | Diesel Fuel (1-D) | سوخت دیزل (1-D) | 37.8 | 100 |
| 17 | Diesel Fuel (2-D) | سوخت دیزل (2-D) | 52.2 | 126 |
| 18 | Diesel Fuel (4-D) | سوخت دیزل (4-D) | 54.4 | 130 |
| 19 | Diethanolamine | دی اتانول آمین | 172 | 342 |
| 20 | Diethylene glycol diethyl ether | دی اتیلن گلیکول دی اتیل اتر | 82.2 | 180 |
| 21 | Diethyl ether | دی اتیل اتر | 45- | 49- |
| 22 | Diisopropyl ether | دی ایزوپروپیل اتر | 27.8- | 18- |
| 23 | Dimethyl sulfate | دی متیل سولفات | 82.8 | 181 |
| 24 | Dimethyl sulfide | دی متیل سولفید | 37.2- | 35- |
| 25 | Ethyl Alcohol (Ethanol) | اتیل الکل (اتانول) | 17.2 | 63 |
| 26 | Ethylamine | اتیل آمین | 16- | 3.2 |
| 27 | Formaldehyde | فرمالدئید | 85 | 185 |
| 28 | Fuels Oil No.1 | روغن سوختی شماره 1 | 37.8 – 72.2 | 100 – 162 |
| 29 | Fuels Oil No.2 | روغن سوختی شماره 2 | 52.2 – 95.6 | 126 – 204 |
| 30 | Fuels Oil No.4 | روغن سوختی شماره 4 | 61.1 – 116 | 142 – 240 |
| 31 | Fuels Oil No.5 Lite | روغن سوختی شماره 5 سبک | 68.9 – 169 | 156 – 336 |
| 32 | Fuels Oil No.5 Heavy | روغن سوختی شماره 5 سنگین | 71.1 – 121 | 160 – 250 |
| 33 | Fuels Oil No.6 | روغن سوختی شماره 6 | 65.6 | 150 |
| 34 | Furfural | فورفورال | 60 | 140 |
| 35 | Furfuryl alcohol | فورفوریل الکل | 75 | 167 |
| 36 | Gasoline | بنزین | 42.8- | 45- |
| 37 | Gear oil | روغن دنده | 191 – 304 | 375 – 580 |
| 38 | Hexylamine | هگزیل آمین | 28.9 | 84 |
| 39 | Iso-Butane | ایزو بوتان | 82.8- | 117- |
| 40 | Iso-Pentane | ایزو پنتان | کمتر از 51.1- | کمتر از 60- |
| 41 | Iso-Octane | ایزو اکتان | 12.2- | 10 |
| 42 | Isopropylbenzene hydroperoxide | ایزوپروپیل بنزن هیدروپراکسید | 175 | 347 |
| 43 | Jet fuel (A/A-1) | سوخت جت (A/A-1) | 37.8 – 65.6 | 100 – 150 |
| 44 | Kerosene (paraffin) | نفت سفید (پارافین) | 37.8 – 72.2 | 100 – 162 |
| 45 | Methyl Alcohol (Methanol) | متیل الکل (متانول) | 11.1 | 52 |
| 46 | Methylamine | متیل آمین | 0 | 32 |
| 47 | Motor oil | روغن موتور | 216 – 252 | 420 – 485 |
| 48 | Naphtha | نفتا | 0 – 30 | 32 – 86 |
| 49 | n-Pentane | n-پنتان | کمتر از 40- | کمتر از 40- |
| 50 | n-Hexane | n-هگزان | 21.7- | 7- |
| 51 | n-Heptane | n-هپتان | 3.89- | 25 |
| 52 | n-Octane | n-اکتان | 13.3 | 56 |
| 53 | Naphthalene | نفتالین | 78.9 | 174 |
| 54 | NeoHexane | نئوهگزان | 47.8- | 54- |
| 55 | Paraldehyde | پارالدئید | 36.1 | 97 |
| 56 | Peroxyacetic acid | پراکسی استیک اسید | 41.1 | 106 |
| 57 | Petroleum ether | اتر نفت | کمتر از 17.8- | کمتر از 0 |
| 58 | Propanal | پروپانال | 30- | 22- |
| 59 | Propane | پروپان | 104- | 156- |
| 60 | 2-Propanol | ۲-پروپانول | 12.2 | 54 |
| 61 | Propylamine | پروپیلامین | 37.2- | 35- |
| 62 | Styrene | استایرن | 32.2 | 90 |
| 63 | Tetrohydrofuran | تتروهیدروفوران | 66.1 | 151 |
| 64 | Toluene | تولوئن | 4.44 | 40 |
| 65 | Triethanolamine | تری اتانول آمین | 179 | 354 |
| 66 | Triethylamine | تری اتیل آمین | 7.22- | 19 |
| 67 | o-Xylene | o-زایلین | 17.2 | 63 |
| 68 | m-Xylene | m-زایلین | 27.2 | 81 |
| 69 | p-Xylene | p-زایلین | 27.2 | 81 |
سخن پایانی
فلش پوینت یک شاخص حیاتی در ارزیابی خطرات آتش‌سوزی مایعات قابل اشتعال است. دانستن اینکه یک مایع در چه دمایی بخار قابل اشتعال تولید می‌کند، به ما این امکان داده تا روش درست نگهداری، حمل و استفاده از آن را انتخاب کنیم. مثال‌های که باهم در این مطلب بررسی کردیم، نشان داد که برخی مواد مانند بنزین، استون و بنزن حتی در سرمای شدید هم می‌توانند خطرساز باشند، در حالی که موادی با فلش پوینت بالاتر مثل گازوئیل یا بیودیزل، اگرچه ایمن‌تر هستند، اما همچنان در شرایط خاص به دقت و مراقبت نیاز دارند.
6 پاسخ
سلام نقطه اشتعال بنزین چقدر است؟
وقت خوش
بنزین دارای دمای اشتعال تقریباً 40- درجه سانتیگراد (40- درجه فارنهایت) است.
سلام وقتتون بخیر
ببخشید چطوری میشه فلش پوینت بنزین رو به ۵۴ درجه سانتیگراد رساند ؟
حالت طبیعی منفی ۴۰ هست . امکانش هست که با ترکیب مواد دمای اشتعال رو به ۵۴ درجه رساند ؟
بله درسته برای افزایش نقطه اشتعال بنزین باید ماده ای اضافه کرد که نقطه اشتعال بالاتری داشته باشد. اما باید توجه داشت که سایر خواص بنزین مانند ویسکوزیته، درجه اکتان، چگالی هم تغییر می کند.
ممنون بابت اطلاعات جامع و مفید که در دسترس گذاشتین .
موفق باشید
سپاس از لطف و توجه شما