سیستم اطفا حریق انواع مختلفی دارد که شامل اطفا حریق دستی و اتوماتیک است. هرکدام موارد شامل تجهیزات و دستگاه های مخصوصی است. برای آشنایی بیشتر با انواع سیستم اطفا حریق می توانید مقاله مربوط به سیستم اطفا حریق آیروسل را بخوانید.
اطفا حریق چیست
اطفا حریق به معنی خاموش کردن و مهار کردن آتش است. در واقع اطفا حریق فعالیت و عملیاتی را می گویند که از گسترش آتش سوزی جلوگیری شود تا در نهایت به خاموش شدن کل آتش منجر شود. فرایند اطفا حریق به دلیل آزاد شدن گازهای سمی و خطرناک ناشی از مواد قابل احتراق موجود در محیط می تواند عملیات خطرناک است. خطرات عمده عبارتند از دود، کمبود اکسیژن، دماهای بالا، جوهای سمی و جریان های شدید هوا.
اولین قدم در عملیات های اطفا حریق ، شناسایی منشا اصلی حریق و پیدا کردن خطرات خاص است. با توجه به مثلث حریق با حذف آب، سوخت یا اکسیژن آتش خاموش می شود. همانطور که می دانید حریق ها براساس مواد درگیر در حریق طبقه بندی می شوند مانند گریس، کاغذ، الکتریسیته طبقه بندی می شوند. این نوع طبقه بندی براساس نوع آتش سوزی به انتخاب مناسب ترین خاموش کننده کمک می کند.
سیستم اطفا حریق چیست
هدف سیستم اطفا حریق کنترل آتش سوزی و جلوگیری از گسترش آن و نهایتا خاموش کردن حریق است. اطفا حریق بخشی از سیستم های قابل اجرا برای حفاظت در مقابل حریق است و در صورتی که سیگنال آتش سوزی را دریافت کند برای مهار آتش سوزی فعال می شود. در سیستم اطفا حریق از آب، فوم یا ترکیبات شیمیایی به عنوان خاموش کننده استفاده می شود.
همچنین بخوانید: آموزش اطفا حریق
انواع سیستم اطفا حریق
شامل دو دسته دستی و اتوماتیک
- اطفا حریق دستی
- اطفا حریق اتوماتیک
خاموش کننده های دستی
خاموش کننده دستی (Fire Extinguisher) یا کپسول آتش نشانی یک سیستم ایمنی آتش نشانی است که برای خاموش کردن یا کنترل آتش سوزی های جزئی، اغلب در موارد اضطراری مفید است. برای استفاده در آتش سوزی های خارج از کنترل، مانند جایی که آتش به سقف رسیده است و مشتری را به خطر می اندازد (به عنوان مثال، بدون راه فرار، دود، خطر انفجار و غیره) استفاده نمی شود یا به مهارت های آتش سوزی نیاز دارد.
معمولاً یک کپسول آتش نشانی از یک مخزن تحت فشار استوانه ای شکل دستی تشکیل شده است که حامل ماده ای است که برای خاموش کردن آتش تخلیه می شود. کپسول های آتش نشانی تولید شده با مخازن تحت فشار غیر استوانه ای وجود دارند اما کمتر رایج هستند.
- خاموش کننده پودر خشک شیمیایی
این خاموش کننده برای آتش سوزی های نوع A, B, C مورد استفاده قرار می گیرد که به عنوان خاموش کننده ABC هم شناخته می شود. کپسول آتش نشانی پودر خشک برای استفاده در حریق های ناشی از سوختن مواد آلی مانند مقوا، کاغذ، پارچه، چوب و زغال سنگ استفاده می شود.
- خاموش کننده کف
خاموش کننده فوم یا کف برای اطفا حریق کلاس B مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به اینکه این نوع خاموش کننده ترکیب آب و فوم است بنابراین برای حریق های نوع A هم استفاده می شود. این نوع خاموش کننده برای آتش سوزی آشپزخانه، اطفا حریق تجهیزات الکترونیکی، آتش سوزی مایعات و گازهای قابل اشتعال مورد استفاده قرار می گیرد.
- خاموش کننده دی اکسید کربن
این نوع خاموش کننده کربن دی اکسید به دلیل اینکه پوشش و پودری بعد اطفا روی تجهیزات ایجاد نمی کند برای اتاق های سرور یا مکان هایی که دستگاه های الکترونیکی زیادی وجود دارند، مورد استفاده قرار می گیرند. در این نوع سیستم گاز CO2 با پخش شدن در محیط اکسیژن را کاهش می دهد تا اکسیژنی به آتش نرسد و خاموش شود.
خاموش کننده های اتوماتیک شامل:
- سیستم اطفا حریق مه آب (Water Mist)
مه آبی در سیستم های اطفای حریق یک تکنیک اطفاء حریق است که از غبار ریز آب برای سرکوب و خاموش کردن آتش استفاده می کند. این شامل تجزیه آب به قطرات کوچک، معمولا بین 10 تا 200 میکرون، با استفاده از نازل های تخصصی یا سیستم های فشار بالا است. غبار ایجاد شده سطح بزرگتری ایجاد می کند و امکان جذب گرما و مهار آتش را موثرتر می کند.
هدف سیستم های مه آب با کاهش دمای آتش، جابجایی اکسیژن و جلوگیری از گسترش آتش است. روش مه آبی همچنین میزان دود و گازهای سمی تولید شده در حین آتش سوزی را کاهش دهد و به دید افراد در حال تخلیه ساختمان کمک کند.
سیستم های مه آب همه کاره هستند و می توانند در سناریوهای مختلف آتش سوزی از جمله ساختمان های تجاری، تاسیسات صنعتی، کشتی ها و هواپیماها استفاده شوند. آن ها به ویژه در شرایطی که آسیب آب باید به حداقل برسد یا سیستم های آبپاش سنتی ممکن است مناسب نباشند، مانند مراکز داده، موزه ها یا ساختمان های میراث موثر هستند.
طراحی و عملکرد سیستم های مه پاش می تواند بسته به کاربرد خاص و الزامات حفاظت در برابر آتش متفاوت باشد. آنها ممکن است از سیستم های فشار بالا یا کم فشار استفاده کنند و غبار آب را می توان از طریق روش های مختلفی مانند هوای فشرده، ارتعاش اولتراسونیک یا هم زدن مکانیکی تولید کرد.
توجه به این نکته ضروری است که تاثیر سیستم های مه پاش آبی می تواند تحت تأثیر عواملی مانند اندازه و نوع آتش، وجود مواد قابل احتراق و طراحی و نگهداری سیستم باشد. نصب مناسب، بازرسی و نگهداری منظم برای اطمینان از قابلیت اطمینان و عملکرد سیستم های آتش نشانی مه آب ضروری است.
- سیستم اطفا حریق گازی
سیستم‌های اطفاء حریق گازی نوعی سیستم حفاظتی در برابر آتش هستند که از گازهای بی‌اثر، مواد پاک یا دی اکسید کربن برای خاموش کردن آتش با کاهش سطح اکسیژن در منطقه حفاظت‌شده استفاده می‌کنند. این سیستم ها معمولاً در محیط هایی استفاده می شوند که عوامل خاموش کننده مبتنی بر آب مناسب نیستند، مانند مراکز داده، امکانات مخابراتی، موزه ها و آرشیوهای تاریخی.
انواع مختلفی از سیستم های اطفاء حریق گازی وجود دارد که عبارتند از:
- سیستم‌های گاز بی اثر: این سیستم‌ها از گازهای بی‌اثر مانند نیتروژن، آرگون یا ترکیبی از گازها استفاده می‌کنند تا غلظت اکسیژن را تا حدی کاهش دهند که احتراق دیگر پایدار نباشد. سیستم های گاز خنثی به دلیل واکنش سریع و کمترین تأثیر بر محیط زیست شناخته شده اند.
- سیستم‌های عامل پاک: عوامل تمیز، مانند FM-200 (HFC-227ea)، Novec 1230، و غیره، از نظر الکتریکی غیر رسانا و مواد خاموش کننده گازی بدون باقیمانده هستند. آنها در خاموش کردن آتش بدون آسیب رساندن به تجهیزات یا مواد حساس موثر هستند.
- سیستم های دی اکسید کربن: سیستم های دی اکسید کربن (CO2) گاز CO2 را تخلیه می کنند تا سطح اکسیژن را کاهش داده و آتش را خاموش کنند. این سیستم ها معمولا در محیط های صنعتی و موتورخانه ها استفاده می شوند.
سیستم‌های اطفاء حریق گازی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که پاسخی سریع و مؤثر به آتش‌سوزی ارائه دهند و در عین حال آسیب به دارایی‌های حفاظت‌شده را به حداقل برسانند. آنها توسط مقررات و استانداردهای خاصی اداره می شوند تا از عملکرد ایمن و مؤثر آنها اطمینان حاصل شود.
- خاموش کننده فوم (Foam):
فوم یک عامل اطفاء حریق است که با خفه کردن شعله ها و جلوگیری از انتشار بخارات قابل اشتعال برای مهار و خاموش کردن آتش استفاده می شود. در مبارزه با آتش سوزی های ناشی از مایعات قابل اشتعال مانند بنزین، روغن و حلال ها بسیار موثر است.
فوم با ایجاد یک پوشش ضخیم از حباب‌ها عمل می‌کند که آتش را خنک می‌کند، سوخت را از اکسیژن جدا می‌کند و خروج بخارات قابل اشتعال را سرکوب می‌کند. هنگامی که فوم روی آتش اعمال می شود، منبسط می شود و یک پوشش فومی تشکیل می دهد که سطح سوخت را می پوشاند. این پتوی فوم به عنوان یک مانع عمل می کند و از تبخیر و احتراق سوخت جلوگیری می کند.
دو نوع اصلی فوم مورد استفاده در آتش نشانی وجود دارد:
- فوم تشکیل دهنده فیلم آبی (AFFF): AFFF متداول ترین فوم مورد استفاده است و در آتش سوزی سوخت هیدروکربنی (سوخت های مشتق شده از نفت یا نفت) موثر است. این شامل سورفکتانت های فلوئوردار است که یک لایه روی سطح سوخت ایجاد می کند و از انتشار بخارات قابل اشتعال جلوگیری می کند. AFFF معمولاً با آب مخلوط می شود و با استفاده از سیستم های متناسب سازی فوم یا نازل های فوم اعمال می شود.
- فوم تشکیل دهنده فیلم آبی مقاوم در برابر الکل (AR-AFFF): AR-AFFF به طور خاص برای مهار حریق های حاوی حلال های قطبی، اتانول و سایر سوخت های مبتنی بر الکل طراحی شده است. این شامل یک افزودنی ویژه است که یک مانع محافظ روی سطح سوخت ایجاد می کند و از شکستن کف در حضور الکل جلوگیری می کند.
فوم معمولاً با استفاده از تجهیزات تخصصی مانند مولدهای فوم یا نازل های فوم استفاده می شود که هوا را به محلول فوم وارد می کند تا انبساط و ضخامت مورد نیاز را ایجاد کند. محلول فوم اغلب در مخازن اختصاصی فوم ذخیره می شود یا در محل با استفاده از کنسانتره فوم و آب مخلوط می شود. هنگامی که فوم روی آتش اعمال می شود، منبسط می شود و سطح سوخت را می بلعد، آتش را خنک می کند و از انتشار بخارات قابل اشتعال جلوگیری می کند. این اثر سرکوب می‌تواند برای مدت طولانی ادامه داشته باشد و زمانی را برای عملیات اطفاء حریق یا تخلیه اضافی فراهم کند.
توجه به این نکته ضروری است که فوم برای همه انواع آتش سوزی موثر نیست. به طور کلی برای آتش سوزی مایعات قابل اشتعال طراحی شده است و ممکن است برای آتش سوزی هایی که شامل مواد جامد، تجهیزات الکتریکی یا مواد خطرناک خاص هستند مناسب نباشد. آتش نشان ها برای درک خواص و محدودیت های فوم و تعیین مناسب ترین روش اطفاء حریق برای هر سناریوی آتش سوزی خاص، آموزش می بینند.
- خاموش کننده بیورسال (Bioversal):
BIOVERSAL حاوی سورفکتانت های زیست سازگار است که یک فعال کننده اضافه می کند که باعث تسریع قدرت خود بازسازی طبیعت پس از آتش سوزی و مشکلات نفتی می شود. سورفکتانت به مواد می گویند که کشش سطحی آب را کاهش می دهد این کاهش نفوذ پذیری باعث شده بیورسال خاموش کننده بهتری باشد. محیط زیست بدون بیورسال هم بازسازی می شود اما زمان بسیار بیشتری طول می کشد و از آسیب های زیست محیطی بعدی جلوگیری نمی شود. این ماده محیط را سمی نمی کند و سازگاری بالایی با محیط زیست دارد.
