دتکتور دود یا دتکتور دودی چیست؟ کاربرد و برند های معتبر!

با تحول در صنعت سیستم‌های ایمنی، دتکتورهای پیشرفته‌ای از جمله دتکتور دود طراحی و تولید شدند. این تجهیزات، قادر به تشخیص دود هستند و می‌توانند با فرستادن سیگنال به کنترل پنل، آلارم‌ها را فعال کنند. همه تجهیزات سیستم اعلام حریق به خودی خود اهمیت دارند؛ اما اهمیت این دتکتورها به اندازه‌ای است که از کار افتادن آن‌ها با معیوب‌شدن نیمی از سیستم برابری می‌کند. در ادامه با یکی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی تشخیص دود یعنی دتکتور دودی آشنا می‌شویم.

دتکتور دود چیست؟

دتکتور دود (Smoke Detector) یکی از پرکاربردترین دتکتورهای اعلام حریق است که به دود ناشی از حریق حساس است و زمانی که محفظه آن پر از دود شود، هشدار می‌دهد. هدف از طراحی این دستگاه، تشخیص آتش قبل از گسترش آن است؛ زیرا با تشخیص زودهنگام آتش‌سوزی، علاوه بر این که افراد فرصت بیشتری برای ترک محیط دارند، اقدامات ایمنی هم در مدت‌زمان کم‌تری ‌صورت می‌گیرد. 

انواع دتکتور دود

دتکتورهای دود بر اساس عملکرد و ساختار داخلی به هفت گروه تقسیم می‌شوند. این گروه‌ها شامل دتکتور یونیزاسیون، اپتیکال، پرتویی، دتکتور نمونه‌گیر هوا یا مکشی، کانالی، دتکتور دودی ویدئویی و دتکتور ترکیبی می‌شوند. در ادامه هریک را جداگانه بررسی می‌کنیم.

دتکتور دودی یونیزاسیون (Ionization Smoke Detector)

در دتکتور دودی یونیزاسیون از نوعی ماده رادیواکتیو استفاده می‌شود که به همین خاطر این دتکتورها امروزه کاربرد زیادی ندارند. نرخ جریان خروجی دتکتورهای دودی یونیزاسیون در نبود دود، مثبت است؛ اما در زمان وجود دود، نرخ جریان خروجی منفی می‌شود و کنترل پنل، این افت جریان را سیگنال حریق در نظر می‌گیرد و سیستم را فعال می‌کند. این دتکتورها قادر به تشخیص ذرات بسیار کوچک دود هستند.

دتکتور دودی اپتیکال (Optical Smoke Detector)

در درون محفظه دتکتور دودی اپتیکال یک منبع نور و یک رفلکتور وجود دارد. در حالت عادی بین این دو، ارسال و دریافت نور برقرار است؛ اما زمانی که دود وارد آن می‌شود و بین منبع نور و رفلکتور قرار می‌گیرد، نور ارسالی به یک سمت منحرف می‌شود. در اثر این انحراف مدار الکتریکی تشکیل شده و سیگنال حریق ارسال می‌شود. دتکتور دودی اپتیکال در مقایسه با مدل یونیزاسیون نسبت به ذرات بزرگ‌تری حساس است. همچنین در دتکتور اپتیکال از یک چنبر توری استفاده شده تا حشرات نتوانند به داخل این دستگاه نفوذ کنند.

دتکتور دودی پرتویی (Beam Detector)

این دستگاه با نام دتکتور دودی خطی هم شناخته می‌شود و اساس کار آن، ارسال و دریافت اشعه مادون‌قرمز است. اشعه مادون‌قرمز در اثر دود حریق در محیط پراکنده می‌شود؛ در حالت عادی یعنی در زمانی که دودی در محیط نیست، دتکتور کیفیت پرتو دریافتی و ارسالی یکسانی دارد؛ اما زمانی که بین کیفیت پرتوهای دریافتی و ارسالی اختلاف به وجود می‌آید، این اتفاق نشانه وجود حریق است.

دتکتورهای دودی پرتویی خود به دو دسته دتکتور دودی پرتویی فرستنده و گیرنده و دتکتور دودی پرتویی رفلکتوری تقسیم می‌شوند. در مدل فرستنده و گیرنده، علاوه بر وجود فاصله بین فرستنده و گیرنده، پرتو ارسالی به طور مستقیم توسط گیرنده هم دریافت می‌شود؛ اما در نوع دودی پرتویی رفلکتوری، فرستنده و گیرنده درون یک محفظه قرار گرفتند و در طرف دیگر یک آینه بازتابنده وجود دارد.

برای آشنایی بیشتر با این تجهیزات، پیشنهاد می‌کنیم مقاله  انواع دتکتور اعلام حریق را مطالعه کنید.

دتکتور دودی نمونه‌گیر (Air Sampling Detector)

در دتکتور نمونه‌گیر هوا از چندین لوله برای ارتباط با محیط استفاده می‌شود. این دتکتور دارای یک پمپ است که هوا را از طریق روزنه‌های موجود روی لوله‌ها مکش می‌کند و به محیط پس می‌دهد. دتکتور نمونه‌گیر هوا نسبت به مدل‌های دیگر سرعت عمل بیشتری دارد.

دتکتور دودی کانالی (Duct Smoke Detector)

دتکتورهای دودی کانالی در کانال‌های تهویه کاربرد دارند و دارای دو مدل داخلی و خارجی هستند. همچنین این دتکتورها مشابه دتکتور نمونه‌گیر، لوله ورودی و خروجی دارند. این حسگر معمولاً در سیستم‌های تهویه، گرمایشی و سرمایشی نصب می‌شود تا در صورت بروز آتش‌سوزی یا تولیدشدن دود در قسمت کانال‌کشی شده، به‌سرعت تشخیص آن را تشخیص دهد.

دتکتور دودی ویدئویی (Video Fire Detector)

دتکتورهای دودی ویدئویی تصویر محیط را پردازش می‌کنند. درصورتی که قصد داشته باشید از این دتکتورها استفاده کنید باید برای هم‌پوشانی و رصد دقیق محیط، تعداد زیادی از آن‌ها را بخرید که البته نسبت به دیگر دتکتورها قیمت بیشتری هم دارند.

دتکتور دودی ترکیبی یا دتکتور مولتی (Multi Criterai)

دتکتور ترکیبی یا دتکتور مولتی، ترکیبی از دتکتور دودی و سایر دتکتورهاست. از پرکاربردترین دتکتورهای مولتی می‌توان به دتکتور دودی – حرارتی اشاره کرد که در بازه‌های زمانی مختلف امکان فعال‌شدن قسمت دودی یا حرارتی آن وجود دارد. همچنین می‌توان دتکتورهای مولتی را طوری تنظیم کرد که در صورت وجود حرارت یا دود و یا هر دوی این‌ها، سیگنال حریق ارسال کند.

کاربردهای دتکتور دود

کاربردهای دتکتور دودی بیشتر در محیط‌هایی است که دود در کم‌ترین زمان به سنسور این وسیله برسد. مثلاً در خانه‌ها به علت بلند نبودن سقف، این دستگاه به‌راحتی قادر است دود را به‌موقع تشخیص دهد. این وسیله ایمنی برای استفاده در محیط‌هایی مانند خانه‌های مسکونی، فروشگاه‌ها، مساجد، بیمارستان‌ها، هتل‌ها، کتابخانه‌ها، دفاتر کار و اتاق‌های برق ایده‌آل است. اما در مراکز صنعتی و سوله‌ها به علت بلند بودن سقف، این دتکتور کارایی ندارد و استفاده از آن عاقلانه نیست؛ زیرا تا زمان رسیدن دود به سنسور، آتش‌سوزی به‌سرعت گسترش پیدا می‌کند. همچنین دتکتورهای دودی در محیط‌های دارای جریان هوای باز و آشپزخانه‌ها کارکرد خوبی ندارند. در آشپزخانه‌ها معمولاً از دتکتور حرارتی استفاده می‌شود. از دیگر محیط‌هایی که این دستگاه در آن‌ها کاربرد ندارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مکان‌هایی که آتش‌سوزی در ‌آن‌ها در اثر ذوب‌شدن مواد و بدون دود اتفاق می‌افتد.
• محیط‌های صنعتی که فضای آن‌ها در حالت عادی دود زیادی دارند.
• آشپزخانه‌ها و محیط‌هایی که دارای رطوبت زیاد و آلودگی هستند.
• مکان‌هایی که سقف آن‌ها بیشتر از 10 متر ارتفاع دارد.
• اتاق‌های مخصوص ژنراتورها و بویلرها

همچنین بخوانید: نصب دتکتور دودی طبق ضوابط ملاک عمل سازمان آتش نشانی

تفاوت دتکتورهای دودی با سایر دتکتورها

دتکتورهای دودی از رایج‌ترین دتکتورهای مورد استفاده در محیط‌های مختلف است. همان‌طور که قبلاً گفته شد این دتکتور به دود ناشی از حریق حساس است و درصورتی که سنسورهای آن پر از دود شود، شروع به آژیر کشیدن می‌کند. تفاوت دتکتورهای دودی با سایر دتکتورها مانند دتکتورهای حرارتی، شعله‌ای و مکشی در جدول زیر نشان داده شده است.

نوع دتکتور	سرعت نسبی	احتمال هشدار کاذب	قیمت	کاربرد
حرارتی	آرام	کم	کم	شعله‌ور شدن آتش در فضای بسته
دودی	سریع	متوسط	متوسط	آتش‌سوزی در محیط‌های بدون آلودگی و دارای سقف کوتاه
شعله‌ای	خیلی سریع	بالا	بالا	شعله‌ور شدن آتش، محیط‌هایی که دارای خطر بالای آتش سوزی هستند
مکشی	سریع	کم و متوسط	متوسط و بالا	فضای باز دارای گرد و غبار، محیط‌های دارای خطر آتش‌سوزی زیاد

 

نحوه نصب دتکتور دودی

نصب دتکتور اعلام حریق دود باید با دقت و طبق استانداردهای مشخصی انجام شود تا عملکرد صحیح آن تضمین گردد. برای انتخاب محل نصب دتکتور دود، باید شرایط محیطی نظیر رطوبت و دمای محیط در نظر گرفته شود. در صورت نصب دتکتور روی سقف صاف، شعاع تشخیص آن معمولاً تا 6.5 متر است. به این ترتیب، برای سقف‌های با مساحت بیش از 13 مترمربع، نصب دو دتکتور دود ضروری است. اگر ساختمان دارای سقف و کف کاذب باشد، باید فضای هر اتاق به طور مستقل در نظر گرفته شده و قوانین نصب دتکتور دود رعایت شود. در سقف‌های شیب‌دار یا سقف‌های دارای تورفتگی‌های کوچک، دتکتور باید در فاصله 600 میلی‌متر از سطح سقف نصب شود. رعایت این نکات باعث می‌شود دتکتور دود به طور مؤثر و در زمان مناسب عملکرد خود را ارائه دهد و ایمنی فضای موردنظر تأمین شود.

برندهای مطرح تولیدکننده سنسور دود

درصورتی که قصد خرید این دستگاه را دارید توصیه می‌کنیم از بین برندهای مطرح، مدل موردنظر خود را خریداری کنید. از بهترین برندهای تولیدکننده آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

برند آپولو (Apollo)

آپولو یک برند بریتانیایی در زمینه سیستم‌های اعلام حریق است که از سال 1980 فعالیت دارد. این شرکت با تکیه بر نوآوری و مطابق با استانداردهای ایمنی، طیف گسترده‌ای از تجهیزات اعلام حریق ازجمله دتکتور دود را ارائه می‌دهد.

برند سینکلن (syncoln)

برند سینکلن یکی از تولیدکنندگان معروف بریتانیایی در حوزه تولید تجهیزات اعلام حریق است که محصولات خود را مطابق با استانداردهای بین‌المللی عرضه می‌کند. این برند تجهیزاتی مانند دتکتور، آژیر، شستی و کنترل پنل‌های متعارف و آدرس‌پذیر را ارائه می‌دهد.

برند هانیول اینترنشنال (Honeywell International Inc)

برند هانیول یک شرکت چندملیتی آمریکایی است که در زمینه هوافضا، فناوری ‌های ساختمان، مواد و فناوری‌های عملکردی (PMT) و راهکارهای ایمنی و بهره‌وری (SPS) فعالیت دارد. همچنین این شرکت با برندهای مانند Notifier، Esser، Morley  و Firelite همکاری می‌کند.

برند سنس (Sens)

سنس با نام تجاری سانا پژوهش گستر یک برند ایرانی معتبر در حوزه طراحی و تولید سیستم اعلام حریق است. این شرکت با تولید تجهیزات متعارفی و آدرس‌پذیر مطابق با فناوری‌های روز دنیا و استانداردهای بین‌المللی، به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان داخلی در صنعت ایمنی تبدیل شده است.

برند زیتکس (Zitex)

زیتکس یکی دیگر از برندهای ایرانی مطرح است که به‌عنوان اولین تولیدکننده سیستم اعلام حریق آدرس پذیر در کشور شناخته می‌شود. این برند توانسته با دریافت تأییدیه‌های آتش‌نشانی و صادرات به کشورهای همسایه، جایگاه ویژه‌ای در صنعت ایمنی ایران به دست آورد.

برند تله تک (Teletek)

تله تک بزرگ‌ترین تولیدکننده تجهیزات اعلام و هشدار حریق در کشور بلغارستان است که فعالیت خود را از سال 1991 آغاز کرده است. این شرکت با دریافت استانداردهای اروپایی و گواهینامه‌های معتبر همچون ISO 9001:2015 محصولاتی ایمن و مطمئن ارائه می‌دهد.

برند نوتیفایر (Notifier)

نوتیفایر یکی از معتبرترین برندهای جهانی در صنعت سیستم اعلام حریق است که از سال ۱۹۴۹ فعالیت خود را آغاز کرده و اکنون به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ها در جهان شناخته می‌شود. این برند، از سال ۱۹۹۹ زیرمجموعه شرکت هانیول است و با بیش از ۴۰۰ نمایندگی فعال در سراسر جهان، تجهیزات پیشرفته‌ای عرضه می‌کند.

برند زیمنس (Siemens)

زیمنس یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌ها در زمینه فناوری‌های مهندسی و ایمنی است که توسط »ورنر فون زیمنس« در سال 1847 پایه‌گذاری شد. این برند در حال حاضر یکی از کمپانی‌های بین‌المللی است که محصولات و خدمات بسیاری را در حوزه‌های مختلف ارائه می‌کند.

برند سیتک (C-Tec)

سی‌تک یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مستقل تجهیزات الکترونیکی ایمنی در بریتانیا است که از سال ۱۹۸۱ فعالیت خود را آغاز کرده و اکنون محصولاتش به بیش از ۷۰ کشور جهان صادر می‌شود. همچنین محصولات این برند با برندهای معتبر مانند آپولو و هوچیکی نیز در تولید مشترک همکاری دارد.

برند هوچیکی آمریکا (Hochiki America Corporation)

هوچیکی یک گروه بین‌المللی پیشرو در زمینه تولید سیستم‌های ایمنی و اعلام حریق است که بیش از ۱۰۰ سال سابقه فعالیت دارد. این برند انواع سیستم‌های اعلام حریق متعارفی و آدرس‌پذیر شامل دتکتور دودی، حرارتی، شعله، آژیر، شستی و پنل‌های هوشمند را تولید می‌کند.

برخی برندهای مطرح دیگر نیز شامل موارد زیر می‌شوند:

• برند ادواردز (Edwards)
• برند ان ای سی (NEC)
• برند اسر (Esser)
• برند پروتک (Protek)
• برند گوگل (Google LLC)
• برند زتا (Zeta)
• برند هالما (Halma PLC)
• برند اشنایدر الکتریک (Schneider Electric)
• برند رابرت بوش (Robert Bosch GmbH)
• برند امرسون الکتریک (Emerson Electric Co)
• تسلا (برند ایرانی)
• آریاک (برند ایرانی)

سخن پایانی

در این مقاله دتکتور دود را معرفی کردیم و توضیحات کاملی درباره انواع آن، کابردهای این نوع دتکتور و تفاوت‌های آن با دیگر نمونه‌ها ارائه دادیم. همانطور که گفته شد این دستگاه یکی از پرکاربردترین تجهیزات ایمنی است. این وسیله می‌تواند قبل از گسترش آتش شما را از وجود حریق آگاه کند و خسارات ناشی از آتش‌سوزی را به طور قابل توجهی کاهش دهد.