دتکتور دود یا دتکتور دودی چیست؟ کاربرد و برند های معتبر!

امروزه با پیشرفت علم، وسایل مفیدی مانند دتکتورها ساخته شده‌اند که خسارات ناشی از حوادث آتش‌سوزی را کاهش می‌دهند. این تجهیزات ایمنی حیاتی در مرحله اول شعله، دود، حرارت و … را تشخیص می‌دهند و سپس با هشدارهای صوتی بلند(مانند زنگ یا صدای آژیر) یا هشدارهای نوری، افراد را از وجود آتش آگاه می‌کنند. همچنین این تجهیزات از طریق ارسال سیگنال‌هایی به نیروهای امداد، باعث افزایش سرعت واکنش آن‌ها به خطر آتش‌سوزی می‌شوند. در ادامه با یکی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی شناسایی دود یا آتش در یک محیط یعنی دتکتور دود آشنا می‌شویم.

دتکتور دود چیست؟

دتکتور دود (Smoke Detectors) یکی از پرکاربردترین دتکتورهای اعلام حریق است که دود یا آتش را در محیط تشخیص می‌دهد. این دتکتور به دود ناشی از حریق حساس است و زمانی که محفظه آن پر از دود شود شروع به هشدار دادن می‌کند.

به طور کلی دتکتورها دستگاه‌های تشخیص آتش‌سوزی هستند. هدف از طراحی این تجهیزات، تشخیص آتش قبل از گسترش است زیرا با تشخیص زودهنگام آتش‌سوزی، علاوه بر این که افراد فرصت بیشتری برای ترک محیط دارند، آتش‌نشانان و نیروهای امدادی هم در مدت زمان کم‌تری به محل می‌رسند. دتکتورها به خصوص انواعی که با آلارم به ایستگاه‌های آتش‌نشانی سیگنال می‌فرستند، لوازم ضروری برای ساختمان‌ها محسوب می‌شوند. این دستگاه‌ها با توجه به حساسیت سنسورهای اعلام حریق به هر یک از المان‌های آتش مانند حرارت، دود، مونوکسید کربن و … طبقه‌بندی می‌شوند.

بیشتر بخوانید: دتکتور چیست؟

انواع دتکتور دود

دتکتورهای دود براساس عملکرد و ساختار داخلی به هفت گروه تقسیم می‌شوند. این گروه‌ها عبارتند از  یونیزاسیون، اپتیکال، پرتویی، دتکتور نمونه‌گیر هوا یا مکشی، کانالی، دتکتور دودی ویدیویی و دتکتور ترکیبی

• دتکتور دودی یونیزاسیون (Ionization Smoke Detector)

در دتکتور دودی یونیزاسیون از نوعی ماده رادیواکتیو استفاده شده به همین علت این دتکتورها امروزه کاربرد زیادی ندارند. خروجی دتکتورهای دودی یونیزاسیون در نبود دود، نرخ جریان مثبت است اما در زمان وجود دود، نرخ جریان خروجی منفی می‌شود و کنترل پنل، افت جریان را سینگال حریق در نظر می‌گیرد. این دتکتورها قادر به تشخیص ذرات بسیار کوچک دود هستند.

• دتکتور دودی اپتیکال (Optical Smoke Detector)

در درون محفظه دتکتور دودی اپتیکال یک منبع نور و یک رفلکتور وجود دارد. در حالت عادی بین این دو، ارسال و دریافت نور برقرار است اما زمانی که دود وارد دتکتور شده و بین منبع نور و رفلکتور قرار می‌گیرد نور ارسالی به سمت یک گیرنده منحرف می‌شود. در اثر این انحراف مدار الکتریکی تشکیل شده و سینگال حریق را ارسال می‌کند. دتکتور دودی اپتیکال نسبت به مدل یونیزاسیون به ذرات بزرگ‌تری حساس است. همچنین در دتکتور اپتیکال از یک چنبر توری استفاده شده تا حشرات نتوانند به داخل این وسیله نفوذ کنند.

• دتکتور دودی پرتویی (Beam Detector)

این دستگاه پرتویی با نام دتکتور دودی خطی هم شناخته می‌شود. از آنجا که اشعه مادون قرمز در اثر دود پراکنده می‌شود این دتکتور با استفاده از ارسال و دریافت یک اشعه مادون قرمز عمل می‌کند. دنوع پرتویی این دستگاه، در زمان نبود دود، کیفیت پرتو دریافتی نسبت به پرتو ارسالی یکسان است اما اگر تفاوتی بین کیفیت پرتوهای دریافتی و ارسالی وجود داشته باشد به معنای وجود حریق است.

دتکتورهای دودی پرتویی به دو دسته دتکتور دودی پرتویی فرستنده و گیرنده جدا و دتکتور دودی پرتویی رفلکتوری تقسیم می‌شوند. در مدل دودی پرتویی فرستنده و گیرنده جدا، علاوه بر وجود فاصله بین فرستنده و گیرنده، پرتو ارسالی هم به طور مستقیم توسط گیرنده دریافت می‌شود اما در نوع دودی پرتویی رفلکتوری، فرستنده و گیرنده درون یک محفظه قرار گرفتند و در یک طرف آینه بازتابنده وجود دارد.

• دتکتور دودی نمونه‌گیر هوا (Air Sampling Detector)

در دتکتور نمونه‌گیر هوا از چندین لوله برای ارتباط با محیط استفاده شده است. این دتکتور دارای یک پمپ است که هوا را از طریق روزنه‌های موجود روی لوله‌ها مکش می‌کند و به محیط پس می‌دهد. دتکتور نمونه‌گیر هوا نسبت به مدل‌های دیگر سرعت عمل بیشتری دارد.

• دتکتور دودی کانالی (Duct Smoke Detector)

دتکتورهای دودی کانالی در کانال‌های تهویه کاربرد دارند و دارای دو مدل داخلی و خارجی هستند. همچنین این دتکتورها مشابه نمونه‌گیر هوا، لوله ورودی و خروجی دارند.

• دتکتور دودی ویدیویی (Video Fire Detector)

دتکتورهای دودی ویدیویی تصویر محیط را پردازش می‌کنند. در صورتی که قصد داشته باشید از این دتکتورها استفاده کنید باید برای هم‌پوشانی و رصد دقیق محیط، تعداد زیادی از آن‌ها را بخرید. این دتکتورها قیمت بالایی دارند.

• دتکتور دودی ترکیبی یا دتکتور مولتی (Multi Criterai)

دتکتور ترکیبی یا دتکتوری مولتی، ترکیبی از دتکتور دودی و سایر دتکتورهاست. از پرکاربردترین دتکتورهای مولتی می‌توان به دتکتور دودی- حرارتی اشاره کرد که در بازه‌های زمانی مختلف امکان فعال شدن قسمت دودی یا حرارتی آن وجود دارد. همچنین می‌توان دتکتورهای مولتی را طوری تنظیم کرد که در صورت وجود حرارت یا دود و یا هر دوی این‌ها، سینگال حریق ارسال کند.

کاربردهای دتکتور دود

کاربردهای دتکتور دودی بیشتر در محیط‌هایی است که دود در کم‌ترین زمان به سنسور این وسیله برسد. مثلا در خانه‌ها به علت بلند نبودن سقف، این دستگاه به راحتی قادر است دود را به موقع تشخیص دهد. این وسیله ایمنی برای استفاده در محیط‌هایی مانند خانه‌های مسکونی، فروشگاه‌ها، مساجد، بیمارستان‌ها، هتل‌ها، کتابخانه‌ها، دفاتر کار و اتاق‌های برق ایده‌آل است. اما در مراکز صنعتی و سوله‌ها به علت بلند بودن سقف، این دتکتور کارآیی ندارد و استفاده از آن عاقلانه نیست زیرا تا زمان رسیدن دود به سنسور، آتش‌سوزی به سرعت گسترش پیدا می‌کند. همچنین دتکتورهای دودی در محیط‌های دارای جریان هوای باز و آشپزخانه‌ها کارکرد خوبی ندارند. در آشپزخانه‌ها معمولا از دتکتور حرارتی استفاده می‌شود. از دیگر محیط‌هایی که این دستگاه در آن‌ها کاربرد ندارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مکان‌هایی که آتش‌سوزی در ‌آن‌ها در اثر ذوب‌شدن مواد و بدون دود اتفاق می‌افتد.
• محیط‌های صنعتی که فضای آن‌ها در حالت عادی دود زیادی دارند.
• آشپزخانه‌ها و محیط‌هایی که دارای رطوبت زیاد و آلودگی هستند.
• مکان‌هایی که سقف آن‌ها بیشتر از 10 متر ارتفاع دارد.
• اتاق‌های مخصوص ژنراتورها و بویلرها

همچنین بخوانید: نصب دتکتور دودی طبق ضوابط ملاک عمل سازمان آتش نشانی

تفاوت دتکتورهای دودی با سایر دتکتورها

دتکتورهای دودی از رایج‌ترین دتکتورهای مورد استفاده در محیط‌های مختلف است. همانطور که قبلا گفته شد این دتکتور به دود ناشی از حریق حساس است و در صورتی که سنسورهای آن پر از دود شود، شروع به آژیر کشیدن می‌کند. تفاوت دتکتورهای دودی با سایر دتکتورها مانند دتکتورهای حرارتی، شعله‌ای و مکشی در جدول زیر نشان داده شده است.

برندهای مطرح تولیدکننده سنسور دود

در صورتی که قصد خرید این دستگاه را دارید توصیه می‌کنیم از بین برندهای مطرح، مدل موردنظر خود را خریداری کنید. از بهترین برندهای تولیدکننده آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برند آپولو (Apollo)
• برند سینکلن (syncoln)
• برند هانیول اینترنشنال (Honeywell International Inc)
• برند تله تک (Teletek)
• برندنوتیفایر (Notifier)
• برند جانسون کنترل (Johnson Controls)
• برند زیمنس (Siemens)
• برند ادواردز (Edwards)
• برند سیتک (C-Tec)
• برند هوچیکی آمریکا (Hochiki America Corporation)
• برند ان ای سی (NEC)
• برند اسر (Esser)
• برند پروتک (Protek)
• برند گوگل (Google LLC)
• برند زتا (Zeta)
• برند هالما (Halma PLC)
• برند اشنایدر الکتریک (Schneider Electric)
• برند رابرت بوش (Robert Bosch GmbH)
• برند امرسون الکتریک (Emerson Electric Co)

همچنین معروف‌ترین برندهای ایرانی دتکتور دوی شامل برند زیتکس، تسلا و سنس هستند.

سخن پایانی

در این مقاله دتکتور دود را معرفی کردیم و توضیحات کاملی درباره انواع آن، کابردهای این نوع دتکتور و تفاوت‌های آن با دیگر نمونه‌ها ارائه دادیم. همانطور که گفته شد این دستگاه یکی از پرکاربردترین تجهیزات ایمنی است. این وسیله می‌تواند قبل از گسترش آتش شما را از وجود حریق آگاه کند و خسارات ناشی از آتش‌سوزی را به طور قابل توجهی کاهش دهد.