در کنار هر سیستم اعلام حریق خودکار، یک سیستم دستی نیز وجود دارد. یکی از تجهیزات معروف سیستم اعلام حریق دستی، شستی اعلام حریق است. این دستگاه معمولاً به شکل یک جعبه کوچک قرمز‌رنگ روی دیوار نصب می‌شود و در داخل آن یک میکروسوئیچ قرار دارد. از این وسیله برای زمانیکه آتش‌سوزی اتفاق افتاده است اما سیستم هنوز آن‌ها تشخیص نداده است، استفاده می‌کنند و با فشاردادن بخش وسط شستی، آن را فعال می‌کنند. در ادامه این دستگاه مهم را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم.
معرفی انواع شستی اعلام حریق
شستی‌های اعلام حریق بر اساس نحوه عملکرد در محیط‌های مختلف استفاده می‌شود؛ البته همه آن‌ها یک هدف مشترک دارند آن هم فعال‌سازی سیستم اعلام حریق به صورت دستی است. معروف‌ترین شستی‌های اعلام حریق شامل موارد زیر می‌شود.
شستی شیشه‌ای
این شستی اعلام حریق از قدیمی‌ترین شستی‌ها است که در سال ۱۹۷۰ میلادی برای اولین‌بار تولید و عرضه شد. نحوه فعال‌سازی این دستگاه به این صورت است که با ضربه و فشار دست، شیشه روی شستی را می‌شکنند. این کار باعث تحریک‌شدن میکروسوئیچ می‌شود و سیگنال حامل خطر آتش‌سوزی به کنترل پنل ارسال می‌شود. پس از رفع خطر، برای بازگرداندن شستی به حالت عادی باید شیشه شکسته تعویض شود. این نوع به دلیل نیاز اینکه به تعویض شیشه بعد از هر بار استفاده دارد کم‌کم جای خود را به انواع قابل ریست داده است.
شستی فشاری قابل ریست
با گذر زمان، مدل‌های جدیدتری از شستی اعلام حریق وارد بازار شدند. در این مدل به‌جای استفاده از شیشه، از یک صفحه پلاستیکی یا دکمه استفاده می‌کنند. برای فعال‌سازی تنها کافی‌ست دکمه یا صفحه را فشار دهید و نیازی به شکستن چیزی نیست. پس از فشاردادن، این شستی‌ها معمولاً خودبه‌خود (توسط یک فنر داخلی) به حالت اولیه برمی‌گردند یا با یک کلید مخصوص ریست می‌شوند. این نوع شستی نسبت به مدل شیشه‌ای هزینه نگهداری کمتری دارد، چون نیاز به تعویض قطعات پس از هر بار استفاده را ندارد.
شستی ضدآب
این شستی دارای حفاظت داخلی (Ingress Protection) بالا در برابر نفوذ آب و گردوغبار هستند و برای فضا‌های بیرونی یا محیط‌های مرطوب طراحی شده‌اند. در محیط‌های صنعتی یا فضا‌های باز که امکان خیس شدن شستی زیاد است، از شستی‌های ضدآب استفاده می‌کنند. هرچه درجه IP این شستی‌ها بالاتر باشد، مقاومت بیشتری در برابر نفوذ آب و ذرات معلق دارند. برای مثال، شستی اعلام حریق با درجه حفاظت IP66، به طور کامل در برابر نفوذ گردوغبار و خیس شدن مقاوم است.
شستی ضدانفجار
برای محیط‌هایی که خطر انفجار دارند (مانند پالایشگاه‌ها)، شستی‌های اعلام حریق ضدانفجار طراحی شده‌اند. بدنه و اجزای الکتریکی این شستی‌ها به گونه‌ای ساخته شده که خود دستگاه هنگام عملکرد موجب جرقه یا اشتعال در محیط‌های انفجاری نشود.
علاوه بر موارد بالا، در سیستم‌های اطفای حریق نیز شستی‌هایی وجود دارد (مثلاً شستی توقف عملیات اطفا به رنگ آبی یا شستی تخلیه مواد اطفایی به رنگ زرد)، که کاربردی متفاوت اما ساختاری مشابه شستی اعلام حریق دارند.
بیشتر بخوانید: تجهیزات ضدانفجار
محل و نحوه نصب شستی اعلام حریق
شستی‌های اعلام حریق باید در مکان‌های نصب شوند که دسترسی با آن‌ها آسان باشد. یعنی افراد بتوانند بعد از مشاهده آتش به سرعت سیستم را فعال کنند. در ادامه مقاله مهم‌ترین نکات محل نصب و ارتفاع را برای شما توضیح می‌دهیم.
بر اساس استاندارد‌ها، در کنار تمام درب‌ها خروجی و در فاصله 1.5 متری از آن‌ها، یک شستی اعلام حریق باید نصب شود. همچنین در هر طبقه از ساختمان حداقل یک شستی (نزدیک راه‌پله یا مسیر خروج) الزامی است. هدف از این کار این است که هیچ‌کس برای رسیدن به نزدیک‌ترین شستی مسافت زیادی طی نکند. در استاندارد‌های اروپا و بریتانیا، معمولاً حداکثر فاصله میان دو شستی در مسیر‌های طویل 30 تا 45 متر توصیه شده است؛ اما برای مناطق کوچک‌تر یا پرخطر این فاصله به حدود ۱۵ متر کاهش می‌یابد. طبق استاندارد NFPA هم حداکثر فاصله دو شستی از یکدیگر 60 متر تعیین شده است؛ یعنی در هر نقطه از ساختمان فاصله شما تا یک شستی نباید بیش از 60 متر باشد.
ارتفاع نصب شستی اعلام حریق باید به گونه‌ای باشد که اکثر افراد برای استفاده از آن مشکلی نداشته باشند؛ یعنی حتی افراد معلول یا افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند هم به‌راحتی دسترسی داشته باشند. معمولاً ارتفاع ۱۱۰ تا ۱۴۰ سانتی‌متر از سطح زمین برای نصب شستی توصیه می‌شود. استاندارد NFPA ارتفاع قسمت میانی شستی (قسمت فعال شونده) را حداقل 107 و حداکثر 122 سانتی‌متر از کف تمام‌شده تعیین کرده است استاندارد بریتانیا نیز حدود 1.4 متر (با کمی تلورانس) پیشنهاد داده است.
همچنین به این نکته توجه داشته باشید که محل نصب شستی اعلام حریق باید قابل‌مشاهده باشد و هیچ مانعی جلوی آن وجود نداشته باشد. علت قرمز بودن رنگ بدنه شستی هم برای این است که افراد به‌راحتی بتوانند آن را شناسایی کنند.
همچنین بخوانید: استاندارد اعلام حریق
نحوه استفاده از شستی اعلام حریق
روش فعال‌سازی شستی اعلام حریق ساده و سریع است. در اغلب مدل‌ها کافی‌ست با کف دست محکم روی دکمه مرکزی شستی ضربه بزنید تا آلارم فعال شود. در مدل‌های شیشه‌ای باید شیشه نازک محافظ را بشکنید و به میکروسوئیچ ضربه بزنید. برخی شستی‌ها دارای یک درپوش شفاف محافظ هستند که برای جلوگیری از تحریک تصادفی نصب شده است؛ در این حالت ابتدا آن درپوش را بالا بزنید و سپس دکمه را فشار دهید. پس از فشردن یا شکستن شستی، کنترل تجهیزات هشداردهنده را فعال می‌کند.
مراحل ریست شستی اعلام حریق
برای ریست‌کردن شستی اعلام حریق، ابتدا باید از ایمنی محیط و خاموش‌شدن حریق اطمینان حاصل کرد. سپس، شستی فعال‌شده را شناسایی کنید که معمولاً از طریق چراغ نشانگر یا شکستگی شیشه آن مشخص می‌شود. برای بازگرداندن شستی به حالت اولیه، در مدل‌های شکستنی باید شیشه جدید جایگزین شود و در مدل‌های قابل ریست، با کلید مخصوص خود شستی آن را ریست کنید. پس از اطمینان از عملکرد صحیح، درپوش شستی را ببندید و آن را قفل کنید. در مرحله آخر، کنترل پنل اعلام حریق نیز باید ریست شود تا سیستم دوباره به حالت آماده‌باش بازگردد.
نتیجه‌گیری
شستی اعلام حریق یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم اعلام حریق دستی است که در کنار دتکتور‌ها از سیستم اعلام حریق خودکار، نقش مهمی در شناسایی و اعلام آتش‌سوزی ایفا می‌کند. این دستگاه به کاربران این امکان را می‌دهد تا در صورت مشاهده دود یا شعله و پیش از آنکه سیستم خودکار فعال شود، هشدار لازم را به کنترل پنل ارسال کنند.
