هیچ سازه‌ای صرف‌نظر از میزان مقاوم بودن آن، از خطر آتش‌سوزی مصون نیست. در میان بخش‌های مختلف یک ساختمان، پارکینگ‌ها از جمله فضاهایی هستند که به دلیل ویژگی‌های فیزیکی و وجود مواد قابل اشتعال مانند بنزین و روغن، بیشتر در معرض این خطر قرار دارند. به همین دلیل، طراحی و نصب سیستم اطفا حریق پارکینگ بهترین اقدام ممکن برای حفاظت از جان افراد و جلوگیری از خسارات‌های احتمالی‌ست. در این مقاله از گنجینه پاوان به بررسی جامع این سیستم‌ها و انواع آن می‌پردازیم.
اهمیت استفاده از سیستم اطفای حریق در پارکینگ
استفاده از سیستم اطفا حریق در پارکینگ‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا همان‌طور که گفتیم، این فضاها به دلیل وجود خودروها، سوخت، روغن و سایر مواد قابل اشتعال، همواره در معرض خطر بروز آتش‌سوزی قرار دارند. از منظر اقتصادی نیز، خسارات ناشی از آتش‌سوزی در پارکینگ‌ها می‌تواند بسیار گسترده باشد. به‌کارگیری سیستم‌های اطفای حریق مانند اسپرینکلرها، فوم یا گاز، این امکان را فراهم می‌کند که آتش در همان مراحل اولیه کنترل و مهار شود. این اقدام نه‌تنها از گسترش حریق جلوگیری می‌کند، بلکه به نیروهای امدادی نیز در کنترل سریع‌تر وضعیت کمک می‌نماید. در نتیجه، نصب و بهره‌برداری از سیستم اطفای حریق در پارکینگ‌ها نقشی اساسی در حفظ ایمنی افراد، کاهش خسارات مالی و آسیب رسیدن به سازه‌ها و تجهیزات ایفا می‌کند.
علاوه بر اهمیت نصب سیستم اطفاء حریق، نصب سیستم اعلام حریق نیز از جمله اقدامات مهم و ضروری محسوب می‌شود. ما پیش‌تر این موضوع را در مقاله سیستم اعلام حریق پارکینگ بررسی کردیم.
انواع سیستم‌های مورد استفاده در پارکینگ‌ها
با توجه به نوع پارکینگ (باز، بسته، مکانیزه یا طبقاتی) و نوع خطرات موجود (سوخت خودرو، تجهیزات برقی یا گازهای قابل اشتعال)، از انواع مختلف سیستم‌های اطفای حریق استفاده می‌شود. در ادامه، مهم‌ترین انواع این سیستم‌ها را معرفی می‌کنیم.
سیستم اطفای حریق آبی (Water-Based System)
یکی از رایج‌ترین و موثرترین سیستم‌ها در پارکینگ‌ها، سیستم اطفا حریق آبی است که با استفاده از اسپرینکلرهای اتوماتیک عمل می‌کند. این سیستم به‌گونه‌ای طراحی شده که در زمان افزایش دما، نازل‌ها فعال شوند و آب را با فشار مناسبی بر روی ناحیه مورد نظر تخلیه کنند. این سیستم‌ها انواع مختلفی دارند، از جمله:
- اسپرینکلر تر (Wet Pipe System)
- اسپرینکلر خشک (Dry Pipe System)
- سیستم پیش فعال (Pre-action System)
جهت آشنایی با هرکدام از سیستم‌های بالا می‌توانید مقاله اسپرینکلر آتش نشانی چیست؟ را مطالعه کنید.
سیستم اطفای حریق فوم (Foam System)
در پارکینگ‌ها که احتمال نشت سوخت یا مواد نفتی وجود دارد، استفاده از سیستم اطفا حریق فوم گزینه بسیار مناسبی محسوب می‌شود. این سیستم با ترکیب آب و ماده کف‌زا (فوم کنسانتره) ترکیبی سبک تولید کرده که روی سطح سوخت پخش و مانع رسیدن اکسیژن به آتش می‌شود. همچنین، فوم علاوه بر خنک کردن سطح، از گسترش مجدد شعله‌ها هم جلوگیری می‌کند. سیستم‌های فومی در پارکینگ‌هایی که خودروهای خاص، ماشین‌آلات صنعتی یا مخازن سوخت در آن وجود دارد، به کار می‌روند.
سیستم اطفا حریق مه آب (Water Mist)
در سیستم اطفا حریق واترمیست، آب با فشار بسیار بالا از نازل‌ها خارج شده و به ذرات ریز در حد میکرون تبدیل می‌شود. این ذرات با جذب گرما، دمای محیط را کاهش داده و با جابه‌جایی اکسیژن اطراف شعله، آتش را مهار می‌کنند. سیستم مه آب برای پارکینگ‌های زیرزمینی که تهویه مناسبی دارند، انتخابی ایده‌آلی محسوب می‌شود.
سیستم تهویه و تخلیه دود
در طول یک آتش‌سوزی، تنها خطر موجود حریق نیست بلکه دود و گازهای سمی حاصل از سوختن مواد هم یکی از عوامل تهدیدکننده جان افراد است. از این رو، نصب سیستم تهویه و تخلیه دود یکی از ارکان اصلی ایمنی در پارکینگ‌ها به شمار می‌رود. این سیستم شامل مجموعه‌ای از فن‌های مکنده و دمنده، کانال‌های انتقال هوا، دریچه‌های تنظیم جریان است که حالت عادی به تهویه گازهای آلاینده خودروها کمک کرده و در وضعیت اضطراری، به‌صورت خودکار فعال می‌شود تا مسیر خروج دود را باز کند.
استانداردها و اصول طراحی سیستم اطفای حریق پارکینگ
برای طراحی اصولی و ایمن سیستم اطفای حریق، رعایت استانداردهای ایمنی الزامی‌ست. مهم‌ترین استانداردهای مرجع عبارت‌اند از:
- NFPA 13: دستورالعمل طراحی و نصب سیستم‌های اسپرینکلر
- NFPA 20: الزامات طراحی و بهره‌برداری از پمپ‌های آتش‌نشانی
- NFPA 14: استاندارد طراحی و نصب لوله‌های رایزر و شیرهای هیدرانت
- NFPA 92: استاندارد طراحی سیستم‌های کنترل و تخلیه دود
- NFPA 750: استاندارد سیستم‌های اطفای حریق واترمیست
- NFPA 11: استاندارد سیستم‌های اطفای حریق فوم
- NFPA 88A: استاندارد طراحی و ایمنی پارکینگ‌ها
- مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران: حفاظت ساختمان‌ها در برابر حریق
- مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان ایران: تهویه، صرفه‌جویی انرژی و کنترل آلودگی هوا
در فرآیند طراحی، پارامترهایی مانند فشار خروجی نازل‌ها، دبی کل سیستم، ارتفاع نصب، نوع سوخت، چگالی تخلیه، و الگوی پوشش باید بر اساس محاسبات دقیق تعیین شوند. همچنین، لوله‌ها باید در برابر ضربه احتمالی خودروها محافظت شوند؛ به همین منظور، معمولا با گارد فلزی پوشانده شده یا در ارتفاع بالاتر از 2/5 متر نصب می‌شوند.
نگهداری و سرویس دوره‌ای سیستم اطفای حریق
نگهداری و سرویس دوره‌ای سیستم اطفای حریق در پارکینگ‌ها یکی از مهم‌ترین اقدامات برای تضمین عملکرد صحیح و آماده‌به‌کار بودن سیستم در مواقع اضطراری است. هدف از انجام سرویس دوره‌ای، اطمینان از سلامت تجهیزات، حفظ فشار مناسب آب یا گاز، بررسی عملکرد حسگرها، پمپ‌ها و اسپرینکلرها و نیز رفع هرگونه نقص احتمالی پیش از وقوع حادثه است. بازرسی‌ها باید شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش کارکرد دتکتورها و آژیرها
- کنترل فشار پمپ‌ها و عملکرد منبع تغذیه اضطراری
- بررسی نازل‌ها و اطمینان از بازبودن مسیر خروج آب
- تست عملکرد تابلو کنترل مرکزی
- ثبت نتایج آزمون‌ها در دفتر ایمنی ساختمان
مطابق استانداردهای ایمنی، سیستم اطفای حریق باید دست‌کم هر شش ماه یک‌بار به‌صورت کامل تست و در صورت نیاز سرویس شود. بی‌توجهی به این موضوع، ریسک از کارافتادگی سیستم در زمان حادثه را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
سخن پایانی
امروزه که ایمنی و پیشگیری از حوادث در اولویت قرار دارد، وجود سیستم اطفا حریق پارکینگ ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. استفاده از تجهیزات استاندارد، طراحی اصولی و نگهداری منظم، سه رکن اصلی برای اطمینان از عملکرد این سیستم به‌شمار می‌آیند. توجه به این موارد، در کنار اینکه از وقوع آتش‌سوزی جلوگیری می‌کند، امنیت و آرامش افراد را نیز تضمین می‌کند.
