سیستم اطفا حریق گازی

آتش‌سوزی در محیط‌های صنعتی و الکترونیکی می‌تواند خسارات سنگینی به همراه داشته باشد. سیستم اطفا حریق گازی با استفاده از گازهای خاص، روشی سریع، تمیز و بدون آسیب برای مهار آتش ارائه می‌دهد. این سیستم‌ها جایگزینی مناسب برای روش‌های معمولی هستند و مطابق با استانداردهای بین‌المللی طراحی می‌شوند. در این مقاله از گنجینه پاوان، با انواع سیستم‌های گازی، نحوه عملکرد، کاربردها و نکات مهم نصب و خرید آن‌ها آشنا می‌شویم.

سیستم اطفا حریق گازی چیست؟

سیستم اطفا حریق گازی مجموعه‌ای از تجهیزات است که با استفاده از گازهای خنثی یا شیمیایی، آتش را از طریق حذف یکی از عوامل مثلث حریق (گرما، اکسیژن و سوخت) خاموش می‌کنند. این سیستم را در مکان‌هایی نصب می‌کند که تماس آب یا فوم با تجهیزات می‌تواند باعث خسارت‌ به آن‌ها شود. در این روش، گاز مخصوص با فشار بالا و به صورت کنترل‌شده در محیط پخش می‌شود و میزان اکسیژن را تا حدی کاهش می‌دهد که آتش دیگر قادر به ادامه سوختن نباشد.

تجهیزات سیستم اطفاء حریق گازی

سیستم اطفا حریق گازی از چندین اجزای اصلی تشکیل شده که هماهنگ با یکدیگر عمل می‌کنند. این تجهیزات عبارتند از:

• سیلندر ذخیره گاز: محفظه‌ای فولادی با فشار بالا که گاز اطفاء در آن نگهداری می‌شود.
• شیر تخلیه و کنترل: کنترل‌کننده جریان گاز هنگام فعال شدن سیستم.
• نازل‌ها و شبکه لوله‌کشی: وظیفه توزیع یکنواخت گاز در فضای هدف را بر عهده دارند.

نحوه عملکرد سیستم اطفا حریق گازی

فرایند عملکرد این سیستم به صورت خودکار و در چند مرحله انجام می‌شود. ابتدا دتکتورهای دود یا حرارت فعال شده و سیگنال خطر را به کنترل پنل ارسال می‌کنند. پس از تایید خطر توسط پنل مرکزی، سیستم فرمان تخلیه گاز را صادر می‌کند؛ سپس گاز از سیلندرها آزاد شده و از طریق لوله‌ها و نازل‌ها در محیط پخش می‌شود. در این مرحله، گاز با کاهش دمای محیط و یا کاهش اکسیژن، باعث خاموش شدن شعله‌ها می‌شود.

لازم به ذکر است که پیش از تخلیه گاز، ابتدا آژیرهای هشدار فعال می‌شوند تا افراد فرصت خروج از محیط را داشته باشند. کل فرآیند معمولا در کمتر از 10 ثانیه انجام می‌شود و پس از آن، سیستم به حالت عادی بازمی‌گردد تا در صورت نیاز مجددا فعال شود.

انواع سیستم اطفای حریق گازی

سیستم‌های اطفای حریق گازی بر اساس دو معیار اصلی دسته‌بندی می‌شوند:

1. نوع گاز مورد استفاده
2. روش عملکرد در زمان تخلیه گاز

در ادامه هر دسته را به تفصیل بررسی می‌کنیم.

بر اساس نوع گاز مورد استفاده

در بحث نصب سیستم اطفا حریق گازی، می‌توان از گازهای زیر به عنوان عامل خاموش‌کننده انتخاب کرد.

گاز (FM200 (HFC-227ea

گاز FM200 یکی از پرکاربردترین و شناخته‌شده‌ترین گازهای اطفا در دنیاست. این گاز با سرعت بالا و در عرض چند ثانیه پس از فعال‌سازی، حریق را مهار می‌کند. مزیت مهم آن عدم آسیب به تجهیزات الکترونیکی و پاک بودن فرآیند اطفاست؛ به همین دلیل در اتاق‌های سرور، دیتاسنترها و اتاق‌های کنترل کاربرد گسترده‌ای دارد. از دیگر ویژگی‌های آن می‌توان به بدون بو بودن، غیررسانا بودن و ایمنی نسبی برای انسان اشاره کرد.

گاز Novec 1230

Novec 1230 نسل جدید گازهای اطفا با اثر گلخانه‌ای نزدیک به صفر است. این گاز با هدف جایگزینی گازهای مضر قدیمی مانند سیستم اطفا حریق گاز هالون و سازگار بودن با محیط زیست انتخاب می‌شود. Novec 1230 با مکانیزم جذب حرارت، ابتدا دمای شعله را کاهش داده و از ادامه واکنش زنجیره‌ای سوختن جلوگیری می‌کند. از ویژگی‌های مهم این گاز می‌توان به بی‌ضرر بودن آن برای انسان، غیرخورنده بودن، و نیاز به فشار پایین‌تر در سیلندرها اشاره کرد.

گازهای بی‌اثر IG-55 و IG-541

این دسته شامل ترکیباتی از نیتروژن (N₂)، آرگون (Ar) و مقدار کمی کربن دی‌اکسید (CO₂) است. گازهای بی‌اثر با کاهش غلظت اکسیژن در محیط، باعث توقف فرآیند احتراق می‌شوند بدون آنکه با مواد شیمیایی واکنش دهند. مزیت اصلی سیستم‌های IG این است که طبیعی و بدون اثر گلخانه‌ای هستند، بنابراین خطرات بهداشتی بسیار کمی دارند.

 گاز کربن دی‌اکسید (CO₂) 

کربن دی‌اکسید از قدیمی‌ترین گازهای مورد استفاده در اطفای حریق است. عملکرد این نوع خاموش‌کننده بر پایه کاهش اکسیژن محیط تا زیر 15 درصد است که باعث خفگی شعله می‌شود. اگرچه گاز CO₂ از نظر عملکردی کارآمد محسوب می‌شود، اما به دلیل اینکه برای انسان خطرناک است، فقط در فضاهایی که کسی در آنجا حضور ندارد استفاده می‌کنند. 

بر اساس روش عملکرد

اگر بخواهیم سیستم‌های مبتنی بر گاز را از نظر نحوه عملکرد طبقه‌بندی کنیم، می‌توان به دو دسته زیر تقسیم کرد:

1. روش Total Flooding

2. روش Local Application

در روش Total Flooding، گاز از طریق نازل‌ها در تمام فضای محیط پخش شده و غلظت یکنواختی از گاز در محیط به‌وجود آورد تا حریق مهار شود. اما در روش Local Application یا نقطه‌ای، فقط روی منطقه خاصی که آتش‌سوزی در آن رخ داده است متمرکز می‌شویم؛ در این روش، نازل‌ها در نزدیکی تجهیزات حساس نصب شدند تا مستقیما حریق احتمالی همان نقطه را خاموش کنند. 

کاربردهای سیستم اطفا حریق گازی

سیستم‌های گازی در مکان‌هایی نصب می‌شوند که تجهیزات حساس یا الکترونیکی وجود داشته و استفاده از آب باعث خراب شدن آن‌ها می‌شود. از جمله:

• مراکز داده و اتاق‌های سرور
• اتاق‌های کنترل
• آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی
• موزه‌ها و آرشیو اسناد تاریخی
• صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و پالایشگاه‌ها

استانداردها و الزامات ایمنی

تمامی سیستم‌های اطفا گازی باید مطابق با استانداردهای جهانی طراحی و نصب شوند. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• NFPA 2001: استاندارد جهانی برای طراحی سیستم‌های گازی.
• ISO 14520: استاندارد بین‌المللی برای عملکرد و ایمنی گازهای اطفا.
• EN 15004: استاندارد اروپایی برای نصب و راه‌اندازی سیستم‌های گازی.
  

نصب و طراحی سیستم اطفاء گازی

فرآیند طراحی سیستم اطفا حریق گازی نیازمند دانش فنی و رعایت استانداردهای ایمنی‌ست. در طول این مسیر، ابتدا نوع محیط و تجهیزات آن را بررسی می‌کنند؛ سپس بر اساس ابعاد فضا نوع گاز، میزان گاز و فشار مناسب آن محاسبه می‌شود. در ادامه لوله‌کشی، تعداد نازل‌ها و موقعیت سیلندرها را نیز تعیین و اجرا می‌کنند و به عنوان مرحله پایانی، سیستم را از نظر عملکرد، فشار و تخلیه تست کرده تا از آماده بودن آن اطمینان حاصل شود. 

تمامی فرایندها و مراحلی که در بالا به آن اشاره کردیم، باید توسط کارشناسان ایمنی و آتش‌نشانی صورت گیرد. شرکت گنجینه پاوان، به‌عنوان مجموعه مورد تایید سازمان آتش نشانی، آماده خدمت‌رسانی‌ست. برای دریافت مشاوره رایگان در این زمینه، روی لینک زیر کلیک کنید!