خاموش کننده های اطفا حریق معمولا اولین خط دفاعی برای مهار حریق هایی است که هنوز گسترش نیافته اند. یکی از فاکتورهای کلیدی اطفا حریق، اطمینان از مطابقت نوع خاموش کننده با نوع آتش است. برای یک اطفا حریق موفقیت آمیز افراد باید از خاموش کننده مناسب آن حریق استفاده کنند. در صورتی که از خاموش کننده اشتباه استفاده شود می تواند باعث گسترش آتش سوزی شود. برای آشنایی بیشتر با انواع حریق مقاله حریق چیست ؟ مثلث آتش و طبقه بندی آتش سوزی ها را بخوانید.
کپسول های خاموش کننده به صورت حروف الفبا انگلیسی درجه بندی شده اند. حروف الفبا در درجه بندی تجهیزات اطفا حریق مربوط به نوع آتشی است که خاموش کننده می تواند اطفا کند.
انواع حریق و دسته بندی های استاندارد آن
براساس استاندارد nfpa آتش سوزی با توجه به ماده مشتعل که باعث آتش سوزی شده کلاس بندی شده و به 6 نوع مختلف طبقه بندی می شود که به شرح زیر است:
- کلاس A: آتش سوزی در مواد قابل احتراق معمولی مانند چوب، پارچه، کاغذ، لاستیک و بسیاری از پلاستیک ها.
- کلاسB: آتش سوزی در مایعات قابل اشتعال، مایعات قابل احتراق، گریس های نفتی، قطران، روغن ها، رنگ های روغنی، حلال ها، لاک ها، الکل ها و گازهای قابل اشتعال.
- کلاسC: آتش‌سوزی‌هایی که شامل تجهیزات الکتریکی پرانرژی می‌شوند.
- کلاسD: آتش سوزی در فلزات قابل احتراق مانند منیزیم، تیتانیوم، زیرکونیوم، سدیم، لیتیوم و پتاسیم.
- کلاسK: آتش سوزی در وسایل پخت و پز که شامل وسایل پخت و پز قابل احتراق (روغن ها و چربی های گیاهی یا حیوانی) می شود.
کدام فلزات مشتعل هستند؟
فلزات قابل اشتعال به راحتی با برخورد به آب، هوا یا در تماس با دست مشتعل شوند. . این نوع فلزات بسیار واکنش پذیر هستند و دارای نقطه ذوب پایینی هستند.
فلزات قابل اشتعال عبارتند از:
- فلزات قلیایی: این فلزات بسیار واکنش پذیر هستند و می توانند خود به خود در تماس با آب یا هوا مشتعل شوند. فلزات قلیایی عبارتند از: لیتیوم، سدیم، پتاسیم، روبیدیم و سزیم.
- فلزات قلیایی خاکی: این فلزات هم واکنش پذیری بالایی دارند، اما به اندازه فلزات قلیایی واکنش پذیر نیستند. آن ها می توانند در تماس با آب و هوا مشتعل شوند، اما احتمال کمتری وجود که بلافاصله در برخورد با هوا مشتعل شوند. فلزات قلیایی خاکی عبارتند از: کلسیم، استرانسیم، باریم، منیزیم و بریلیم.
به یاد داشته باشید که تمام فلزات موجود در این لیست به یک اندازه قابل اشتعال نیستند. برخی از فلزات، مانند لیتیوم و سدیم، اشتعال پذیری بالایی دارند و به راحتی مشتعل می شوند. برخی دیگر ازا نواع فلزات، مانند لانتانیدها و اکتینیدها، کمتر قابل اشتعال هستند و بیشتر احتمال دارد زمانی که به براده های ریز تقسیم می شوند یا زمانی که گرم می شوند مشتعل شوند.
همچنین اشتعال پذیری یک فلز می تواند تحت تأثیر سطح مقطع آن و وجود ناخالصی ها قرار گیرد. به عنوان مثال، براده های یک فلز بیشتر از فلزات جامد که به صورت توده هستند قابل اشتعال است زیرا سطح مقطع بیشتری دارند. ناخالصی ها نیز می توانند یک فلز را قابل اشتعال تر کنند. به عنوان مثال، فلزی که با زنگ زدگی آلوده شده است بیشتر از یک فلز خالص قابل اشتعال است.
منظور از آتش کلاس D چیست؟
آتش کلاس D با حضور فلزات در حال سوختن مشخص می شود. فقط برخی از فلزات قابل اشتعال هستند. نمونه هایی از فلزات قابل اشتعال عبارتند از سدیم، پتاسیم، اورانیوم، لیتیوم، پلوتونیوم و کلسیم، که رایج ترین آتش سوزی های کلاس D شامل منیزیم و تیتانیوم است.
معمولاً برای سوزاندن فلز به گرمای شدید نیاز است. اما پس از سوختن یک فلز، حریق خیلی سریع و به راحتی گسترش می یابد. همین موضوع باعث شده این نوع حریق بسیار خطرناک و مخرب باشد. برای نمونه سدیم یک عنصر بسیار واکنش‌پذیر است و در تماس با هوا یا آب بلافاصله می‌سوزد و منجر به انفجار می‌شود.
از آنجایی که احتمال آتش سوزی ناشی از یک توده یا جسم فلزی وجود ندارد (به استثنای عناصری مانند سدیم)، بنابراین آتش‌سوزی کلاس D معمولا در محیط هایی رخ می‌دهد که «براده‌های فلزی» یافت می‌شود. این موضوع شامل محیط‌های مانند آزمایشگاه‌ها، انبارها و کارخانه‌ها و هر مکانی است که فرآیند تولید شامل برش، حفاری یا آسیاب فلزات است. به عنوان مثال، مکان هایی که آلومینیوم را پردازش می کنند حاوی مقدار زیادی گرد و غبار آلومینیوم هستند، بنابراین بیشتر در معرض آتش سوزی کلاس D هستند.
خاموش کننده مناسب فلزات قابل اشتعال
معمولا هنگام برخورد با انواع حریق ها اولین خاموش کننده ای که به ذهن افراد می رسد آب است. اما هنگام مهار آتش سوزی که عامل فلزی دارد، آب فقط مشکل را بدتر می کند. برای مثال آب می تواند با فلزات قابل اشتعال واکنش نشان دهد و گاز هیدروژن تولید کند. گاز هیدروژن یک گاز قابل اشتعال است که می تواند آتش را به سرعت گسترش دهد. همچنین، می تواند باعث انفجار شود. به عنوان مثال، اگر آب روی فلز سدیم ریخته شود، باعث انفجار می شود.
اما فقط آب نیست که حریق کلاس D را مشتعل تر می کند. به عنوان مثال، منیزیم هنگام قرار گرفتن در معرض دی اکسید کربن شعله بسیار روشن تری نسبت به زمانی که در هوا می سوزد تولید می کند. بنابراین، شعله براده های منیزیم که با استفاده از کپسول آتش نشانی CO2 خاموش شده است، ناگهان شدیدتر شده و با سرعت بیشتری پخش می شود. فلز منیزیم به قدری با دی اکسید کربن واکنش نشان می دهد که حتی اگر داخل یخ خشک در دمای 109- درجه فارنهایت (شکل جامد دی اکسید کربن) قرار گیرد باز هم می سوزد.
بهترین راه پیشنهادی برای اطفاء حریق کلاس D استفاده از کپسول آتش نشانی پودر خشک است. این روش باعث خفه کردن آتش می شود و در نهایت منجر به خاموش شدن حریق می شود. کپسول های آتش نشانی پودری از پخش شدن فلز یا پودر در حال سوختن جلوگیری می کند و از گسترش آتش جلوگیری می کند. این موضوع در محیط های حاوی گرد و غبار فلزی یا براده ها مفید است.
آتش‌سوزی فلزات اغلب یکی از خطرناک‌ترین آتش‌سوزی‌ها است، زیرا مردم از نحوه مبارزه با آن آگاه نیستند. استفاده از آب بسیار خطرناک است زیرا فلزاتی مانند سدیم با آب بیشتر واکنش نشان می دهند و به عنوان یک شتاب دهنده عمل می کنند.
چگونه از آتش سوزی کلاس D جلوگیری کنیم؟
آتش سوزی فلزات می تواند بسیار خطرناک باشد و خاموش کردن آن دشوار است. این حریق معمولا در اثر اشتعال گرد و غبار فلز یا براده ها ایجاد می شود که به دلیل سطح زیاد و دمای اشتعال کم می توانند به راحتی آتش بگیرند. پس از مشتعل شدن، آتش های فلزی می توانند بسیار داغ بسوزنند و گرما و نور شدیدی تولید کنند. این موضوع می تواند کنترل حریق را دشوار کند و منجر به صدمات جدی یا آسیب مالی شود.
نگهداری فلزات قابل اشتعال در ظروف ایمن راهی عالی برای کاهش خطر آتش سوزی کلاس D است. با این وجود، بیشتر آتش‌سوزی‌های فلزی زمانی رخ می‌دهد که فرآیند تولید در حال انجام است و براده های فلز مشتعل می‌شوند. بنابراین، اگر صاحبان یا مدیر یک محیط تجاری – به ویژه محیطی که شامل پردازش، حفاری و برش فلزات قابل اشتعال است – باید مطمئن شوند که ساختمانشان به اندازه کافی بررسی های ایمنی آتش را انجام داده است. این موضوع به معنای انجام ارزیابی های منظم و جامع خطر آتش سوزی و سپس انجام هر گونه اقدام اصلاحی لازم برای حذف یا کاهش خطرات موجود است.
چگونه با آتش سوزی فلزات قابل اشتعال مقابله کنیم
گرد و غبار فلزات و براده ها را در مکانی امن نگهداری کنید. این براده ها را از منابع گرما، منابع اشتعال و مواد ناسازگار دور نگه دارید. از تهویه مناسب استفاده کنید. هنگام کار با گرد و غبار یا براده های فلزی، مطمئن شوید که منطقه به خوبی تهویه می شود تا از تجمع ذرات قابل اشتعال جلوگیری شود. به یاد داشته باشید که در این نوع آتش سوزی ها بلافاصله باید منطقه را تخلیه کرد.
در صورت وقوع آتش سوزی فلزات، انجام مراحل زیر ضروری است:
سعی نکنید آتش را با آب خاموش کنید. آب می تواند با برخی فلزات واکنش نشان دهد و آتش را شعله ور کند. از کپسول آتش نشانی کلاس D استفاده کنید. این نوع خاموش کننده برای خفه کردن حریق ناشی از فلزات قابل اشتعال طراحی شده است. اگر آتش سوزی بزرگ یا خارج از کنترل است، بلافاصله با آتش نشانی تماس بگیرید.
چند نکته ایمنی برای کار با فلزات
- از تجهیزات حفاظت فردی مناسب (PPE) استفاده کنید. این تجهیزات شامل دستکش، عینک ایمنی و یک لباس آستین بلند است.
- از خطرات فلزی که با آن کار می کنید آگاه باشید. برخی از فلزات نسبت به دیگر فلزات واکنش پذیرتر هستند و در صورت عدم استفاده صحیح می توانند خطرناک باشند.
- مراقب باشید که جرقه ایجاد نکنید. جرقه ها گرد و غبار یا براده های فلزی را مشتعل می کنند.
- با رعایت این نکات ایمنی، می توانید به جلوگیری از آتش سوزی فلزات کمک کرده و خود و دیگران را ایمن نگه دارید.
