وقتی صحبت از ایمنی در برابر حریق می‌شود، بدون شک یکی از مهم‌ترین گزینه‌هایی که نباید نادیده گرفت، سیستم اعلام حریق است. اما این چه اجزایی دارد؟ هر کدام از این اجزا چه نقشی در شناسایی و مهار به‌موقع آتش دارند؟ در این مقاله قصد داریم بهصورت کامل و دقیق، اجزای سیستم اعلام حریق را معرفی کنیم.
سیستم اعلام حریق چیست؟
سیستم اعلام حریق مجموعه‌ای از دستگاه‌ها و تجهیزات مختلف است که همه آن‌ها برای ساختن یک محیط ایمن در برابر حریق تلاش می‌کنند. این سیستم از طریق اجزای خود، ابتدا علائم حریق را تشخیص می‌دهد و سپس وجود آن را به اطلاع بقیه می‌رساند. در واقع سیستم اعلام حریق اولین لایهٔ دفاعی ما در برابر یکی از مخرب‌ترین خطرات، یعنی آتش است؛ به همین دلیل طراحی، نصب و انتخاب صحیح اجزای این سیستم، اهمیت بسیاری دارد.
انواع سیستم اعلام حریق
به‌طور کلی سیستم های اعلام حریق از نظر ساختار و نوع سیم‌کشی به سه دسته تقسیم می‌شوند:
سیستم متعارف: در سیستم متعارف، ساختمان به چند قسمت یا همان زون تقسیم می‌شود و سپس تجهیزاتی که در هر زون قرار می‌گیرند، مسئول حفاظت و رصد همان قسمت می‌شوند. این سیستم‌ها ارزان و ساده هستند و بیشتر به درد ساختمان‌های مسکونی یا محیط‌های کوچک می‌خورند. ایراد سیستم متعارف این است که هنگام آتش‌سوزی فقط مشخص می‌شود در کدام زون آتش‌سوزی رخ داده است و محل دقیق آن مشخص نیست.
سیستم آدرس پذیر: سیستم اعلام حریق آدرس پذیر حرفه‌ای‌تر و متفاوت عمل می‌کند. در این سیستم هر یک از اجزای سیستم اعلام حریق، آدرس مخصوص به خود را دارند و زمانی که یک دتکتور علائمی از حریق را تشخیص می‌دهد، کاملاً مشخص است که حریق در کدام قسمت از ساختمان اتفاق است. از سیستم آدرس پذیر در محیط‌های تجاری، صنعتی یا محیط‌هایی با مساحت بزرگ استفاده می‌کنند.
سیستم بی‌سیم: در سیستم اعلام حریق بی سیم، نیازی به سیم‌کشی فیزیکی نیست و به همین جهت برای اماکن تاریخی یا فضاهایی که زیرساخت مناسب برای سیم‌کشی ندارند، بسیار مناسب است. تجهیزات این سیستم از طریق امواج رادیویی با کنترل پنل ارتباط برقرار می‌کنند.
معرفی اجزای سیستم اعلام حریق
حالا نوبت به بحث اصلی، یعنی معرفی اجزا و تجهیزات اعلام حریق می‌رسد. هر کدام از تجهیزاتی که در ادامه توضیح می‌دهیم، نقشی تخصصی ایفا می‌کنند و در نهایت با همکاری هم، تضمین‌کننده ایمنی ما هستند.
کنترل پنل
از این دستگاه به‌عنوان مغز سیستم اعلام حریق، یاد می‌کنند؛ در واقع یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین تجهیزات همان کنترل پنل اعلام حریق است. این دستگاه مهم وظیفه دریافت، تحلیل و ارسال فرمان به دیگر تجهیزات سیستم را برعهده دارد. تمام انواع حسگرها و دتکتورها، داده‌های خود را برای کنترل پنل ارسال می‌کنند و سپس پنل با تحلیل اطلاعات ارسالی تصمیم می‌گیرد که آلارم‌ها را فعال کند یا نه.
از ویژگی‌های مهم این دستگاه، این است که می‌تواند به دیگر سیستم‌های ایمنی مانند سیستم اطفای حریق هم متصل شود و در صورت نیاز، یعنی زمانی که آتش‌سوزی اتفاق افتاده است، سیگنال فعال‌سازی به آن‌ها ارسال کند.
دتکتور
دتکتورهای اعلام حریق وظیفه شناسایی علائم آتش را برعهده دارند. بسته به نوع دتکتور، این دستگاه می‌تواند محیط را مطابق حساسیتی که در آن تنظیم شده است، پایش و بررسی کند. اگر دتکتور متوجه علائم مشکوک در محیط شود، فوراً سیگنال‌های خبر آن را برای کنترل پنل ارسال می‌کند تا اقدامات ایمنی سریعاً انجام شوند.
انواع دتکتور در سیستم اعلام حریق
به‌طور کلی دتکتورهای اعلام حریق شامل انواع دتکتورهای دود، حرارت، شعله و دتکتورهای ترکیبی می‌شوند که در ادامه هرکدام را تک‌به‌تک بررسی خواهیم کرد.
دتکتور دود یا دتکتور دودی: دتکتورهای دود با هدف شناسایی ذرات معلق ناشی از سوختن مواد طراحی شدند. همان‌طور که می‌دانید، دود یکی از نخستین نشانه‌های بروز آتش‌سوزی است؛ بنابراین این نوع دتکتور در بیشتر مکان‌ها از جمله اداره‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز خرید و… کاربرد دارد. از معایب این نوع حسگرهای دودی، می‌توان به این مسئله اشاره کرد که ممکن است آن‌ها در مواجهه با ذرات غیر آتش‌زا (مثل بخار آب یا گردوغبار) هشدار کاذب ایجاد کنند.
دتکتور حرارت: این نوع حسگر می‌تواند افزایش غیرطبیعی دمای محیط را تشخیص دهد. برخلاف حسگرهای دودی که به ذرات معلق حساس هستند، این دتکتورها به تغییرات دمایی واکنش نشان می‌دهند. نکته مهم این است که باوجود اینکه دتکتور حرارت سرعت تشخیص کمتری نسبت به دتکتور دود دارد اما در محیط‌های صنعتی استفاده از یک سنسور حرارتی برای ما مؤثرتر خواهد بود.
دتکتور شعله: امواجی که از شعله‌های یک آتش منتشر می‌شود، امواج الکترومغناطیسی، مخصوصاً امواج فرابنفش (UV) و مادون‌قرمز (IR) هستند. یک دتکتور شعله قادر به تشخیص و آنالیز چنین امواجی است. این تجهیزات برای محیط‌هایی با خطر احتراق سریع (مثل انبارهای مواد شیمیایی) بسیار مناسب هستند.
دتکتور ترکیبی: منظور از دتکتور ترکیبی، معمولاً ترکیبی از دتکتور دود و یک دتکتور دیگر است. از معروف‌ترین حسگرهای ترکیبی، می‌توان به حسگر دود و حرارت اشاره کرد. چنین تجهیزاتی چندین فاکتور محیطی را به طور هم‌زمان بررسی می‌کنند، بنابراین احتمال هشدار کاذب کم می‌شود و محیط با دقت بیشتری پایش می‌شود.
شستی اعلام حریق
شستی اعلام حریق یا نقطه تماس دستی، یکی از اجزای سیستم اعلام حریق است که در سیستم‌های ایمنی دستی کاربرد دارد. این وسیله معمولاً از یک باکس کوچک قرمز ساخته شده است و روی آن عبارت‌هایی مانند Push in case of fire یا پیکان‌هایی که به مرکز شستی اشاره می‌کند، دیده می‌شود.
این وسیله را معمولاً کنار درب‌های خروجی یا مکان‌های پرتردد در ارتفاع حدود 1.4 متری از زمین نصب می‌کنند تا وقتی فردی قبل از حسگرهای خودکار (دتکتورها) متوجه حضور آتش شد بتواند سیستم را فعال کند.
تجهیزات هشداردهنده
مطابق با نام این تجهیزات، آن‌ها وظیفه اطلاع‌رسانی و اعلام خطر را در زمانی که آتش‌سوزی رخ‌داده است، برعهده دارند. انواع مختلفی از هشداردهنده‌ها وجود دارد که در ادامه توضیح می‌دهیم.
آژیر اعلام حریق
آژیر اعلام حریق یک هشداردهنده صوتی است که از طریق آژیر دادن و پخش صدای بلند، وجود خطر را اعلام می‌کند. ممکن است این دستگاه برای محیط‌های شلوغ و کارگاه‌های بزرگ تراشکاری، اثربخشی کاملی نداشته باشد و به تجهیزات مکمل نیازمند باشند.
فلاشر اعلام حریق
این دستگاه از طریق هشدارهای نوری و نور چشمک‌زن که معمولاً نوری قرمز رنگ است، به هشدار دادن می‌پردازد. فلاشر در محیط‌های پرسروصدا که ممکن است هشدارهای آژیر به گوش همه نرسد یا مکان‌هایی که در آن افراد ناشنوا مشغول به کار هستند، کاربرد دارد.
زنگ اعلام حریق
زنگ‌های اعلام حریق هنگام بروز آتش‌سوزی با تولید صدای بلند و کوبشی، افراد را از وجود خطر مطلع می‌کند. این وسیله صدایی شبیه به ضربات فلزی دارند و ممکن است از نوع الکترومکانیکی (یعنی با حرکت چکش روی صفحه فلزی صدا تولید می‌کند) یا الکترونیکی باشد.
تجهیزات ترکیبی
این تجهیزات درواقع دستگاه‌هایی هستند که هم‌زمان هشدار صورتی (مثل آژیر) و هشدار نوری (مثل فلاشر) را بهصورت هم‌زمان ارائه می‌دهند. آژیر فلاشر یا زنگ فلاشر از جمله اجزای ترکیبی هستند.
تلفن کننده اعلام حریق
تلفن کننده اعلام حریق وسیله‌ای است که در آن، شماره مسئولین و مراکز آتش‌نشانی را ذخیره می‌کنند تا هر زمان آتش‌سوزی رخ داد، بهصورت خودکار با شماره‌ها تماس بگیرد یا پیام ارسال کند. انواع مختلف این دستگاه شامل نوع خط ثابت، سیم‌کارتی و IP است.
ریپیتر اعلام حریق
زمانی که دسترسی سریع و راحت به کنترل پنل فراهم نباشد یا احتمال آسیب رسیدن به آن وجود داشته باشد، از ریپیتر اعلام حریق استفاده می‌کنیم. با استفاده از این دستگاه می‌توانیم از وضعیت کنترل پنل و سیگنال‌های دریافتی و ارسالی آن باخبر باشیم.
اینترفیس اعلام حریق
اینترفیس اعلام حریق یکی از اجزای سیستم اعلام حریق است که سیستم ما را به سایر سیستم‌های ایمنی مانند سیستم اطفای حریق متصل می‌کند و حکم یک پل ارتباطی را دارد. برقراری ارتباط میان سیستم‌ها، به کنترل وضعیت در زمان‌های اضطراری کمک بسیاری می‌کند.
ایزولاتور اعلام حریق
این قطعه وظیفه ایزوله کردن سیستم‌های آدرس پذیر، مانند جلوگیری از اتصال کوتاه در مدار را برعهده دارد. در واقع، زمانی که یک بخش از مدار دچار مشکل می‌شود، ایزولاتور اعلام حریق با جدا کردن آن بخش از بقیه قسمت‌های مدار مانع از مختل شدن عملکرد سیستم شده و تنها همان قسمت معیوب را از مدار خارج می‌کند.
سخن پایانی؛ از کجا می‌توان تجهیزات اعلام حریق را تهیه کرد؟
در پایان، سؤال مهم این است که از کجا می‌توانیم این تجهیزات و اجزای سیستم اعلام حریق را تهیه کنیم. برای خرید تجهیزات باید به نمایندگی رسمی برندهای معروف یا شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ایمنی که مورد تأیید سازمان آتش‌نشانی هستند، مراجعه کنید.
شرکت گنجینه پاوان به‌عنوان مشاور تأیید شده از سوی سازمان آتش‌نشانی تهران و نماینده بسیاری از برندهای مطرح روز دنیا، تمامی خدمات ایمنی از طراحی سیستم تا تهیه تجهیزات و نصب آن‌ها را مطابق با شرایط شما ارائه می‌کند. جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره رایگان آتش‌نشانی با شماره 09-88222801-021 تماس بگیرید.
