با نیم‌نگاهی به حوادث ناشی از آتش سوزی که از گذشته تا به امروز رخ داده است، می‌توان به یک نقطه نظر مشترک رسید، آن هم «عدم وجود سیستم ایمنی کارآمد» است. یک سیستم ایمنی نظیر سیستم اعلام حریق خودکار می‌تواند تا حد قابل‌توجهی از بروز حوادث غیرمترقبه جلوگیری کند. در این مطلب از گنجینه پاوان به بررسی اهمیت این سیستم‌ها و انواع مختلف آن می‌پردازیم.
سیستم اعلام حریق خودکار چیست؟
سیستم اعلام حریق خودکار یا سیستم اعلام حریق اتوماتیک به سیستمی گفته می‌شود که به طور اتوماتیک قادر به شناسایی حریق است؛ یعنی حتی قبل از اینکه نشانه‌های حریق شدید شوند و در همان علائم اولیه، علائم خطر را شناسایی می‌کند. بعد از مرحله تشخیص نوبت به فعال‌سازی هشدار‌ها می‌رسد، این اطلاع‌رسانی از نظر تخلیه محدوده خطر و آگاه‌کردن مسئولین اهمیت دارد. معمولاً در کنار سیستم‌های اعلام حریق خودکار، یک سیستم اطفای حریق خودکار نیز وجود دارد؛ بنابراین در اکثر مواقع حریق به‌وسیله تجهیزات این سیستم‌ها کنترل و خاموش می‌شود.
در صورتی که مایل به مطالعه بیشتر هستید، پیشنهاد می کنیم مقاله سیستم اعلام حریق را از دست ندهید.
انواع سیستم اعلام حریق خودکار
سیستم‌های اعلام حریق خودکار در دو دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند: سیستم‌های مرکزی و سیستم‌های موضعی. در ادامه این دو دسته را به تفصیل بررسی می‌کنیم.
سیستم اعلام حریق خودکار مرکزی
در این نوع سیستم‌ها، تمامی اجزای سیستم مانند دتکتور ها، شستی ها، آلارم ها و تجهیزات دیگر به یک کنترل پنل (همان مرکز کنترل) متصل می‌شوند. کنترل پنل، مسئول دریافت سیگنال‌ها از تمامی سنسور ها و تجزیه و تحلیل داده‌ها است. به‌محض شناسایی حریق توسط یکی از حسگرها، مرکز کنترل هشدارهای لازم را فعال می‌کند و اقدامات ضروری مانند خبر کردن آتش نشانان، قطع برق و گاز، یا اعلام هشدار به ساکنان و مسئولین ساختمان را انجام می‌دهد.
این سیستم‌ها معمولاً در ساختمان‌های بزرگ، کارخانه‌ها، مراکز خرید، هتل‌ها و دیگر مکان‌هایی که نیاز به یک سیستم نظارتی متمرکز دارند، استفاده می‌شوند. مزیت اصلی این نوع سیستم‌ها، توانایی مدیریت وضعیت آتش‌سوزی در سرتاسر ساختمان از یک نقطه مرکزی است که امکان پاسخ سریع و مؤثر را فراهم می‌کند.
سیستم اعلام حریق خودکار موضعی
سیستم اعلام حریق خودکار موضعی برخلاف سیستم‌های مرکزی، به طور مستقل عمل می‌کند. در این نوع سیستم‌ها، هر واحد یا منطقه به طور جداگانه از دیگر بخش‌ها عمل می‌کند و فقط آن منطقه‌ای که حریق در آن شناسایی می‌شود، هشدار می‌دهد. این سیستم‌ها برای ساختمان‌های کوچک‌تر یا مکان‌هایی که نیازی به مدیریت متمرکز ندارند، مناسب هستند.
در سیستم‌های موضعی، تجهیزات مانند دتکتور های دود و حرارت در هر بخش از ساختمان به طور مستقل نصب می‌شوند و به‌محض شناسایی خطر، آلارم‌های صوتی یا نوری برای هشداردادن به افراد حاضر فعال می‌شود. ازآنجایی‌که در این سیستم‌ها هیچ‌گونه ارتباط متمرکزی بین تجهیزات وجود ندارد، راه‌اندازی و نگهداری آنها نسبت به سیستم‌های مرکزی ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر است.
بااین‌حال، یکی از معایب سیستم‌های موضعی این است که در صورت بروز حریق در مناطق مختلف ساختمان، سیستم فقط در همان منطقه خاص هشدار می‌دهد و ممکن است برخی از قسمت‌های ساختمان از خطر حریق آگاه نشوند. به همین دلیل، سیستم‌های موضعی بیشتر برای ساختمان‌های کوچک یا فضاهایی که نیاز به پایش گسترده ندارند، توصیه می‌شود.
تجهیزات سیستم اعلام حریق اتومات
در بخش‌های قبلی به اینکه هر کدام از تجهیزات چه وظیفه‌ای دارند، اشاره کوچکی کردیم و در این قسمت توضیحات تکمیلی و جزء به جزئی را برای شما آماده کردیم.
کنترل پنل اعلام حریق
این وسیله در حقیقت همان فرمانده و مغز متفکر سیستم است. بقیه تجهیزات تمام دیتاها و اطلاعاتی که به دست آورند را به این بخش ارسال می‌کنند، سپس کنترل پنل به طور خودکار وضعیت را تجزیه و تحلیل می‌کند تا تشخیص دهد آیا نشانه‌ای از وقوع حریق وجود دارد یا خیر. اگر سیستم تشخیص دهد که حریق واقعی رخ‌داده است، اقدامات مختلفی را انجام می‌دهد.
اولین واکنش کنترل پنل فعال‌سازی آژیر اعلام حریق برای هشدار به ساکنان یا کارکنان ساختمان است. علاوه بر این، در سیستم‌های پیشرفته‌تر و هوشمند، کنترل پنل می‌تواند دستورات اضافی را برای مدیریت ایمنی ساختمان صادر کند. به‌عنوان‌مثال، ممکن است درهای ضدحریق را ببندد، سیستم اطفای حریق (مانند اسپرینکلر ها) را فعال کند، یا تهویه و برق را مدیریت کند تا از انتشار آتش جلوگیری کند.
انواع حسگر ها و سنسور ها
دتکتور ها در سیستم اعلام حریق خودکار به‌عنوان حسگر اصلی عمل می‌کند و وظیفه شناسایی نشانه‌های اولیه حریق را بر عهده دارد. این دستگاه‌ها به طور مداوم وضعیت محیط را از طریق حسگرهای مختلف نظارت می‌کنند و هر گونه تغییراتی که ممکن است نشانه‌ای از آتش‌سوزی باشد را تشخیص می‌دهند.
سنسور های حریق معمولاً در سه نوع مختلف طراحی می‌شوند: دتکتور دود، دتکتور حرارت و دتکتور گاز. هر یک از این دتکتور ها به طور خاص برای شناسایی یک نوع تغییر در محیط حساس هستند. دتکتور دود زمانی فعال می‌شود که میزان دود در هوا از حد معینی بیشتر شود. دتکتور حرارت در صورت افزایش دما از یک سطح مشخص وارد عمل می‌شود و دتکتور گاز درصورتی‌که غلظت گازهایی مانند منوکسید کربن در هوا بالا رود، هشدار می‌دهد.
پس از شناسایی و تشخیص تغییرات، دتکتور سیگنال‌های خود را به کنترل پنل ارسال می‌کند. در صورت تأیید اینکه تغییرات ناشی از وقوع حریق است، کنترل پنل هشدارهای لازم را صادر کرده و سیستم‌های ایمنی دیگر را فعال می‌کند.
آلارم های اعلام حریق
آژیرها یا فلاشرها در سیستم‌های اعلام حریق خودکار برای اطلاع‌رسانی به افراد در حال وقوع آتش‌سوزی استفاده می‌شوند. وظیفه اصلی این ابزارها این است که وقتی سیستم تشخیص دهد که آتش‌سوزی در حال رخ‌دادن است، صدای بلندی را پخش کنند (آژیر) یا نور چشمک‌زن (فلاشر) ایجاد کنند تا توجه همه افراد حاضر در محل جلب شود و آنها را از خطر مطلع کنند.
در واقع، آژیرها به طور معمول برای افراد در محیط‌های شلوغ مثل ساختمان‌های اداری یا مراکز تجاری کاربرد دارند تا از راه صوتی افراد را از آتش‌سوزی آگاه کنند. فلاشرها نیز معمولاً برای مواقعی که ممکن است صدای آژیر به‌درستی شنیده نشود (مثل محیط‌های پر سروصدا یا در شب) به کار می‌روند تا به واسطه نور افراد را متوجه خطر کنند.
تفاوت سیستم های اعلام حریق خودکار و هوشمند
شاید شما نیز فکر می‌کنید که منظور از سیستم اعلام حریق هوشمند همان خودکار است. درست است که سیستم‌های خودکار به‌نوعی هوشمند محسوب می‌شوند؛ اما توجه داشته باشد که هر سیستم اعلام حریق خودکار لزوماً هوشمند نیست و بالعکس. سیستم اعلام حریق هوشمند قابلیت پردازش داده‌ها و تحلیل شرایط را دارد، یعنی قادر است بین عوامل واقعی حریق و شرایط غیراضطراری (مانند دود ناشی از آشپزی یا بخار) تمایز قائل شود، میزان خطر را ارزیابی کند و از ارسال هشدارهای غیرضروری جلوگیری نماید.
سخن پایانی
باتوجه‌به نکات بیان‌شده، انتخاب یک سیستم اعلام حریق مناسب نیازمند بررسی دقیق شرایط محیطی، میزان خطر، و سطح تکنولوژی موردنیاز است. آگاهی از تفاوت‌های سیستم‌های خودکار و هوشمند نیز به کاربران کمک می‌کند تا بهترین انتخاب را برای ایمنی ساختمان خود داشته باشند. در نهایت، مهم‌ترین نکته این است که پیشگیری همیشه بهتر از درمان است؛ بنابراین، سرمایه‌گذاری در یک سیستم اعلام حریق استاندارد می‌تواند از بسیاری از خسارات احتمالی جلوگیری کند و سطح ایمنی را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد.
