سیستم اطفا حریق سیلابی (Deluge Fire Suppression System) یکی از موثرترین روش‌های مقابله با آتش در محیط‌های صنعتی و پرخطر است. این سیستم برای مکان‌هایی طراحی شده که احتمال گسترش سریع حریق وجود دارد و مهم است که حریق را همان لحظات اولیه‌اش مهار کنند. در ادامه این مقاله از گنجینه پاوان به معرفی دقیق این سیستم، شامل اجزا، عملکرد، مزایا و نحوه طراحی و نگهداری آن می‌پردازیم.
ابتدا ویدئو زیر را، از نحوه عملکرد سیستم اطفا حریق سیلابی تماشا کنید.
معرفی سیستم اطفا حریق سیلابی
سیستم سیلابی نوعی سیستم اطفا حریق آبی بوده که با هدف کنترل سریع آتش‌سوزی در محیط‌های که اشتعال پذیری مواد زیاد است به کار می‌رود. در این سیستم، تمام نازلها به‌صورت باز (Open Nozzle) نصب می‌شوند و باز شدن یکی از نازلها به منزله فعال شدن تمام اسپرینکلرهاست. البته، تا زمانی که شیر اصلی بسته باشد آبی وارد شبکه لوله‌کشی نمی‌شود.
در صورتی که سیستم اعلام حریق علائمی از حریق شناسایی کند، شیر اصلی در سیستم دیلوج باز شده و حجم زیادی آب با فشار زیاد در محیط آزاد می‌کند. این عملکرد سریع باعث خنک شدن تجهیزات و مهار حریق می‌شود.
تفاوت سیستم سیلابی با سیستم اسپرینکلر
در سیستم اسپرینکلر معمولی، هر نازل دارای یک المنت حرارتی (حباب شیشه‌ای) است که در اثر گرما شکسته و فعال می‌شود. در حالی که در سیستم سیلابی، نازلها همیشه باز هستند و درصورت فعال شدن سیستم، تمام آن‌ها به طور هم‌زمان وارد عمل می‌شوند.
بیشتر بخوانید: اسپرینکلر آتش نشانی چیست؟
چرا به آن سیستم دیلوج (Deluge) می‌گویند؟
واژه‌ی Deluge در انگلیسی به معنی «سیل» است. علت نام‌گذاری این سیستم، تخلیه شدن هم‌زمان آب در محیط و پوشش سراسری آن است. این سیستم یکی از کاربردی‌ترین روش‌ها برای مهار آتش کلاس A و B محسوب می‌شود.
نکته: سیستم دیلوج عموما از آب به عنوان عامل اطفاء استفاده می‌کند، اما مدل فومی آن نیز در برخی محیط‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اجزای اصلی سیستم اطفا حریق سیلابی
سیستم سیلابی از چند بخش اصلی تشکیل شده که با هماهنگی یکدیگر برای اطفای حریق عمل می‌کنند. در ادامه اجزای این سیستم را شرح می‌دهیم.
منبع آب (Water Supply)
منبع تامین آب، مهم‌ترین بخش سیستم است؛ زیرا تمام عملکرد سیستم وابسته به فشار و حجم آبی‌ست که در زمان حریق در دسترس قرار می‌گیرد.
این منبع می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مخازن ذخیره آب اختصاصی (تانک‌های زمینی یا هوایی)
- پمپ آتش‌نشانی (اصلی، دیزلی و جاکی پمپ)
- اتصال به شبکه آب شهری (مناسب محیط‌های کوچک)
شیر دیلوج (Deluge Valve)
این شیر بین منبع آب و شبکه لوله‌کشی نصب شده و تا زمان صدور فرمان از سیستم اعلام حریق بسته می‌ماند. انواع شیر دیلوج عبارتند از:
- برقی (Solenoid): با سیگنال الکتریکی از سمت کنترل پنل فعال می‌شود.
- پنوماتیکی: با فشار هوای فشرده باز می‌شود.
- مکانیکی: توسط اهرم دستی باز و بسته می‌شود.
شبکه لوله‌کشی (Piping Network)
لوله‌ها وظیفه انتقال سریع آب از شیر دیلوج به نازلها را دارند. طراحی این شبکه باید بر اساس محاسبات هیدرولیکی انجام شود تا فشار و دبی آب در تمام نقاط یکسان باشد.
نکات تکمیلی:
- قطر لوله‌ها باید متناسب با دبی و فشار سیستم انتخاب شود.
- در مسیر لوله‌ها از زانویی، سه‌راهی و شیرهای یک‌طرفه استفاده می‌کنند.
- نصب فیلتر یا strainers برای جلوگیری از ورود ذرات به نازلها در این سیستم ضروری‌ست.
نازلها یا اسپرینکلرها (Open Nozzles / Sprinklers)
نازلها تجهیزات تخلیه‌کننده آب هستند که در کل منطقه‌ی تحت حفاظت نصب می‌شوند. همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، با فعال شدن سیستم، آب از تمام نازلها به شکل هم‌زمان تخلیه می‌شود. انواع نازل در سیستم اطفا حریق سیلابی شامل:
- نازل افشانی (Spray Nozzle): برای پوشش‌دهی سطح وسیع.
- نازل مخروطی (Cone Type): برای جهت‌دهی فرایند.
- نازل بارانی (Umbrella Type): برای تخلیه آب به سمت پایین.
تفاوت سیستم اطفاء حریق سیلابی با سایر سیستم‌ها
برخی کارشناسان، سیستم اطفا حریق سیلابی را در رده‌ی سیستم‌های اسپرینکلر آبی طبقه‌بندی می‌کنند، زیرا از همان ساختار لوله‌کشی، نازلها و اصول پایه بهره می‌برد. با این حال، سیستم سیلابی به‌دلیل نحوه‌ی فعال‌سازی‌اش، عملکردی متفاوت از اسپرینکلرهای معمولی دارد. جدول زیر مقایسه‌ای از سیستم‌های اسپرینکلر و سیلابی را نشانی می‌دهد.
| ویژگی‌ها / نوع سیستم | سیستم تر (Wet) | سیستم خشک (Dry) | سیستم پیش‌فعال (Pre-Action) | سیستم سیلابی (Deluge) |
|---|---|---|---|---|
| وضعیت لوله‌ها | پر شده از آب | پر شده از هوای فشرده | پر شده از هوا | در حالت عادی خالی از آب |
| نحوه فعال‌سازی | افزایش حرارت و شکست المنت نازل | افزایش دما و افت فشار هوا، سپس ورود آب | دو فرمان هم‌زمان: اعلام حریق + تایید دستی/اتوماتیک | فرمان سیستم اعلام حریق یا فعال‌سازی دستی |
| وضعیت نازلها | بسته (دارای المنت حرارتی) | بسته | بسته | باز |
| سرعت عملکرد | سریع | با کمی تاخیر | با کمی تاخیر | بسیار سریع |
| کاربرد اصلی | فضاهای معمولی و کم‌ریسک | محیط‌های سرد یا در معرض یخ‌زدگی | فضاهای حساس با تجهیزات الکتریکی | صنایع پرخطر و محیط‌های با گسترش سریع آتش |
| مزیت اصلی | سادگی و اطمینان بالا | مناسب مناطق سرد | کاهش احتمال فعال‌سازی اشتباه | پوشش وسیع و واکنش سریع |
| عیب اصلی | خطر یخ‌زدگی در محیط‌های سرد | تاخیر در تخلیه آب | نیاز به تجهیزات و کنترل دقیق‌تر | مصرف زیاد آب و احتمال آسیب به تجهیزات |
کاربردهای سیستم اطفا حریق سیلابی
سیستم اطفا حریق سیلابی آبی برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های کلاس A (مواد جامد معمولی مانند چوب، کاغذ، پارچه و پلاستیک) طراحی شده است. این سیستم در محیط‌های زیر کاربرد دارد:
- انبار چوب، کاغذ و مقوا
- انبار کالاهای سلولزی و بسته‌بندی
- کارگاه‌های چوب‌بری و نجاری
- کارخانه‌های فرآوری کاغذ و کارتن‌سازی
- سوله‌های صنعتی با مواد جامد قابل اشتعال
- کارخانه‌های نساجی و تولید پارچه
- صنایع غذایی (قند، آرد، چای، خشکبار)
- سوله‌ها و انبارهای عمومی کالا
مزایا و معایب سیستم اطفای حریق سیلابی
سیستم سیلابی مزایای متعددی دارد که آن را از دیگر روش‌های اطفا متمایز می‌کند. واکنش سریع، پوشش وسیع و قابلیت کنترل چند منطقه از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است؛ اما در کنار این مزایا، معایبی نیز وجود دارد. مصرف زیاد حجم آب می‌تواند باعث آسیب به تجهیزات الکتریکی شود. هزینه نصب و نگهداری سیستم نسبت به سایر روش‌ها بیشتر است و نیاز به تست و بازرسی منظم دارد. همچنین در فضاهای بسته، باید مسیر تخلیه و زهکشی آب به‌درستی طراحی شود تا از تجمع آب در محیط جلوگیری شود.
طراحی سیستم اطفاء حریق سیلابی
استانداردهای NFPA 13، NFPA 15 و NFPA 16 از مهم‌ترین منابع مرجع برای طراحی این سیستم‌ها هستند. رعایت این استانداردها تضمین می‌کند که سیستم در شرایط واقعی عملکرد مطمئنی داشته باشد.
اما مسئله‌ای که وجود دارد، این است که طراحی و نصب سیستم سیلابی، باید توسط کارشناس ایمنی و آتش‌نشانی صورت گیرد. مجموعه گنجینه پاوان به عنوان مشاور و شرکت مورد تایید سازمان آتش نشانی مفتخر است شما را برای ساخت محیطی ایمن همراهی کند.
نتیجه‌گیری
سیستم اطفا حریق سیلابی یکی از بهترین و سریع‌ترین روش‌های اطفای حریق در محیط‌های پرریسک است. این سیستم با تخلیه آب در کوتاه‌ترین زمان ممکن آتش را مهار کرده و از گسترش آن جلوگیری می‌کند. رعایت اصول طراحی، استفاده از تجهیزات استاندارد و انجام بازرسی‌های دوره‌ای، تضمین‌کننده‌ی عملکرد مطمئن و ماندگار این سیستم در شرایط بحرانی خواهد بود.
سوالات متداول
آیا سیستم سیلابی فقط با آب کار می‌کند؟
خیر، می‌توان از فوم یا ترکیبات شیمیایی هم استفاده کرد، اما مدل آبی آن رایج‌تر است.
هر چند وقت باید سیستم بازرسی و سرویس شود؟
به‌طور معمول، باید هر سه ماه تست عملکرد و به صورت سالانه بازرسی کامل سیستم انجام شود.
آیا امکان فعال‌سازی دستی سیستم هم وجود دارد؟
بله، در صورتی که شما زودتر از سیستم متوجه حریق شوید، می‌توانید آن را به صورت دستی و با شستی اطفا حریق فعال کنید
