دتکتور دودی نوعی آشکارساز و بخشی از سیستم اعلام حریق است که برای تشخیص وجود دود در هوا طراحی شده است. دتکتور دود یک وسیله ایمنی بسیار مهم است که معمولا در خانه ها، ادارات و ساختمان های عمومی یافت می شود. ضوابط ملاک عمل سیستم های کشف و اعلام حریق سازمان آتش نشانی شرایطی را برای جانمایی و نصب دتکتور دودی مشخص کرده است که در این مطلب از مقالات گنجینه پاوان به بررسی آن می پردازیم.
دتکتور دودی چیست؟
دتکتور دود (Smoke Detector) که با عنوان دتکتور دودی یا آشکارساز دود نیز شناخته می شود، دستگاهی است که برای تشخیص وجود دود در هوا طراحی شده است. آشکارسازهای دود معمولاً از یک سنسور، زنگ هشدار و منبع تغذیه تشکیل شده اند. این سنسور قادر است ذرات معلق در هوا را که با دود مرتبط هستند را تشخیص دهد. هنگامی که ذرات دود شناسایی می شوند، سنسور زنگ هشدار را فعال می کند که صدای بلندی را منتشر می کند تا سرنشینان را از آتش سوزی احتمالی آگاه کند.
آشکارسازهای دودی بر اساس دقت تعیین محل حریق به دو نوع متعارفی و آدرس پذیر تقسیم می شوند.
انواع آشکارساز دود بر اساس مکانیسم تشخیص
از نظر مکانیسم و سنسور تشخیص، انواع مختلفی از دتکتورهای دود موجود است، از جمله آشکارسازهای دود یونیزه و آشکارسازهای دود فوتوالکتریک. آشکارسازهای یونیزاسیون از مقدار کمی مواد رادیواکتیو برای یونیزه کردن هوای داخل آشکارساز استفاده می کنند. هنگامی که دود وارد محفظه می شود، جریان الکتریکی را مختل می کند و زنگ هشدار را به صدا در می آورد.
آشکارسازهای فوتوالکتریک از یک پرتو نور استفاده می کنند که توسط ذرات دود پراکنده می شود و باعث فعال شدن زنگ هشدار می شود. برخی از دتکتورهای دود، هر دو فن آوری یونیزاسیون و فوتوالکتریک را برای افزایش قابلیت تشخیص ترکیب می کنند.
انواع دتکتور دودی بر اساس نحوه عملکرد
به طور کلی سه نوع دتکتور دودی وجود دارد که ضوابط ملاک عمل آتش نشانی شرایطی را برای نصب و جانمایی آنها مشخص کرده است. این سه نوع عباتند از:
- دتکتور دود نقطه ای
- دتکتور دود مکشی
- دتکتور دود خطی یا بیم دتکتور
روش تغذیه آشکارسازهای دودی
آشکارسازهای دود معمولاً از باتری ها تغذیه می شوند یا می توانند به سیستم الکتریکی ساختمان متصل شوند. مهم است که به طور منظم آشکارسازهای دود را آزمایش کنید تا از عملکرد صحیح آنها اطمینان حاصل کنید و باتری ها را جایگزین کنید یا تعمیر و نگهداری لازم را طبق توصیه سازنده انجام دهید. این کار کمک می کند تا اطمینان حاصل شود که دتکتور دودی فعال باقی می ماند و می تواند در صورت بروز آتش سوزی هشدار اولیه را ارائه دهد.
ضوابط ملاک عمل جانمایی و نصب دتکتور دودی طبق دستور العمل آتش نشانی
برای راهروهایی با عرض 2 متر و کمتر، حداکثر فاصله آشکارسازهای دودی از یکدیگر دو برابر شعاع پوشش و حداکثر فاصله از ابتدا و انتهای راهرو برابر با شعاع پوشش می باشد.
ضوابط نصب آشکارساز دودی نقطه ای بر اساس NFPA 72
در انتخاب دتکتورهای دودی ضروری است دمای محیط، رطوبت و سرعت جابجایی هوای محل جانمایی، بررسی و آشکارساز متناسب با شرایط محیطی محل انتخاب گردد.
نصب آشکارسازهای دودی نقطه ای، بدون رعایت فاصله حداقلی از دیوارها در زیر سقف، و تا فاصله حداکثر 300 میلی متری سقف، بر روی دیوار مجاز است.
حداکثر شعاع پوشش آشکارساز دود در سقف صاف 6.5 متر بوده و هیچ قسمتی از اتاق نبایستی خارج از این محدوده پوشش قرار گیرد.
جانمایی دتکتور دودی نقطه ای در سقف های صاف دارای بیم و تیر طبق جدول زیر انجام گیرد:
جانمایی و نصب دتکتور دودی نقطه ای در سقف های شیب دار دارای بیم و تیر طبق جدول زیر انجام گیرد:
توضیح: ارتفاع سقف تا کف معیار در محاسبات سقف شیبدار، میانگین ارتفاع ابتدا و انتهای شیب تا کف اتاق می باشد.
اولین ردیف آشکارسازها حد فاصل 0.9 متری اوج ارتفاع سقف جانمایی می گردد.
فضاهای مربوط به سقف و کف کاذب همانند یک اتاق مستقل در نظر گرفته شده و کلیه قوانین در جانمایی آشکاسازها برای آنها رعایت می گردد.
در صورت استفاده از فضای سقف و کف کاذب به عنوان بخشی از سیستم هوارسان، رعایت نکات ذکر شده در بخش سیستم های تامین هوا ضروری می باشد.
ضوابط جانمایی آشکارساز دود نقطه ای طبق استاندارد BS5839
در فضاهایی با سقف صاف، هیچ نقطه از اتاق نباید بیش از 7.5 متر از آشکارساز دودی فاصله داشته باشد.
ضروری است در فضاهای مخفی نظیر سقف و کف کاذب و سقف های دارای مجموعه ای از تورفتگی های کوچک، حسگر دود آشکارساز دودی حدفاصل 25 تا 600 میلی متری سقف قرار گیرد.
ضروری است در سقف های شیب دار، اولین ردیف دتکتورهای دودی حدفاصل 600 میلی متری قله سقف تعبیه گردد.
در صورت وجود سقف دارای مجموعه ای از تورفتگی های متعدد، یا بیم های متقاطع، جانمایی آشکارساز دود طبق جدول زیر انجام می گیرد:
در صورت وجود تیر یا بیم های موازی متعدد در سقف اتاق، جانمایی و نصب آشکارسازهای دودی طبق جدول زیر انجام می گیرد:
توضیح: فاصله آشکارساز دودی تا دیوار جنبی برابر با 50 درصد M می باشد.
حداکثر ارتفاع نصب مجاز دتکتور دودی در سقف صاف، 10.5 متر می باشد.
در صورت وجود ارتفاع بالاتر در بخش کوچکی از سقف (حداکثر 10 درصد مساحت)، حداکثر ارتفاع نصب مجاز آشکارساز دود در آن بخش، 12.5 متر می باشد.
جانمایی و نصب آشکارساز دودی نمونه بردار هوا طبق ضوابط آتش نشانی
هر درگاه نمونه بردار هوا معادل یک آشکارساز دودی نقطه ای در نظر گرفته می شود.
طراحی، محاسبات، نصب و بهره برداری دتکتور دودی مکشی یا نمونه بردار هوا طبق دستورالعمل سازنده انجام می گیرد.
حداکثر زمان مکش دود از دورترین منفذ نمونه بردار تا تشخیص حریق توسط آشکارساز 120 ثانیه می باشد.
ارائه گزارش محاسبات شبکه نمونه برداری هوا، نشانگر مقادیر اساسی نظیر سایز و تعداد منافذ، زمان رسیدن دود به آشکارساز از هر یک از منافذ و اطلاعات مفید دیگر همراه با طرح سیستم ضروری می باشد.
ضوابط جانمایی و نصب دتکتورهای دودی خطی طبق دستورالعمل آتش نشانی
آشکارسازهای دودی خطی بر اساس دستورالعمل سازنده، نصب می گردد.
در خصوص جانمایی و نصب دتکتور دودی خطی در سقف های دارای موانع (تیر و بیم) و سقف های شیب دار، هر آشکارساز دود خطی را معادل یک ردیف آشکارساز دود نقطه ای فرض نموده و از قوانین آشکارسازهای دودی پیروی می کنیم.
مسیر نور مابین دو قسمت دتکتور دودی خطی باید همواره فاقد موانع باشد و همچنین در صورت قطع مسیر خط نور توسط مانع، آشکارساز نباید وارد حالت تشخیص حریق گردد بلکه حالت اشکال باید اعلام گردد.
مساحت تحت پوشش هر آشکارساز دودی خطی نباید بیش از حداکثر مساحت مجاز یک منطقه تشخیص حریق باشد.
در خصوص طول پوشش دتکتور دودی خطی مقادیر ارائه شده توسط سازنده مورد قبول می باشد.
ضوابط نصب آشکارساز دود خطی بر اساس استاندارد NFPA72
حداکثر فاصله آشکارسازهای دود خطی در فضاهایی با سقف 18.3 متر از یکدیگر، 50 درصد این مقدار از دیوارهای جانبی و 25 درصد آن از دیوارهای پشتی در نظر گرفته شود.
ضوابط جانمایی و نصب دتکتور دود خطی بر اساس استاندارد BS5839
حداکثر فاصله آشکارسازهای دودی خطی درفضاهایی با سقف صاف 15 متر از یکدیگر و 7.5 متر از دیوارهای جانبی در نظر گرفته شود.
برای سقف های شیب دار، پوشش دتکتور دودی خطی تعبیه شده در قله شیب یا نزدیک آن، به ازای هر درجه شیب یک درصد افزایش می یابد و حداکثر افزایش آن 25 درصد می باشد. همچنین پوشش سایر آشکارسازها، مشابه سقف صاف می باشد.
ضروری است در سقف های شیب دار، اولین ردیف دتکتورهای دودی خطی حدفاصل 600 میلی متری قله سقف تعبیه گردد.
ضروری است در فضاهای مخفی نظیر سقف و کف کاذب و سقف های دارای مجموعه ای از تورفتگی های کوچک، آشکارساز دودی خطی حدفاصل 25 تا 600 میلی متری سقف قرار گیرد.
در صورت نصب دتکتور دودی خطی در فاصله بیش از 600 میلی متری سقف، فاصله آشکارساز از دیوارهای جنبی 12.5 درصد ارتفاع محل جانمایی آشکارساز از کف اتاق و از آشکارسازهای جنبی 25 درصد ارتفاع محل جانمایی آشکارساز از کف اتاق در نظر گرفته می شود.
در صورت وجود پارتیشن یا قفسه حدفاصل 30 سانتی متری سقف اتاق، پارتیشن یا قفسه به صورت دیوار کامل فرض شده و سپس دتکتور جانمایی می گردد.
در صورت وجود موانعی نظیر تیر و بیم سقفی با عمق بیش از 10 درصد ارتفاع سقف تا کف فضا، مانع به صورت دیوار کامل فرض شده و سپس آشکارساز جانمایی می گردد.
حداکثر ارتفاع نصب مجاز دتکتور دود خطی در سقف صاف، 40 متر می باشد.
در صورت وجود، ارتفاع بالاتر در بخش کوچکی از سقف (حداکثر 10 درصد مساحت)، حداکثر ارتفاع نصب مجاز آشکارساز دودی خط در آن بخش، 43 متر می باشد.
ملاحظات جانمایی و نصب آشکارسازهای دودی نسبت به سیستم های گرمایش، تهویه و هواساز
رعایت حداقل فاصله 1 متر مابین دریچه های دمنده و مکنده هوای مورد استفاده در کاربری های مسکونی و تجاری با آشکارسازهای دودی نقطه ای و همچنین عدم نصب دتکتور دود در مسیر جریان مستقیم هوا ضروری می باشد. در خصوص دریچه های بزرگتر رعایت فاصله بیشتر ضروری است.
در خصوص دتکتورهای دود جانمایی شده در پلنوم برگشت هوای سیستم هوارسان، ضروری است از آشکارساز مناسب برای کارکرد در فضاهای با سرعت جابجایی هوای زیاد در محل اتصال پلنوم به کانال هوا استفاده گردد.
کاربرد آشکارسازهای دودی در کنترل انتشار دود
در صورت وجود سیستم کنترل مدیریت دود در ساختمان، رعایت ضوابط ویژه سیستم های مدیریت دود ضروری می باشد.
آشکارسازهای دود به منظور تشخیص دود حاصل از حریق و به عنوان اولین مرحله از عملیات کنترل انتشار دود کاربرد داشته و پس از آن کنترل فن ها، دریچه ها، درب ها و سایر تجهیزات مرتبط با سناریوی کنترل انتشار دود انجام می گردد.
سیستم کنترل انتشار دود به سه صورت زیر قابل اجرا می باشد:
- بواسطه آشکارسازهای تشخیص حریق ساختمان، تعبیه شده متناسب با مناطق دود، در صورت دارا بودن قابلیت اجرای فرامین نظیر کنترل درب ها، دریچه ها و سایر تجهیزات.
- با استفاده از دتکتورهای دود اختصاصی تعبیه شده در کانال های هوایی ساختمان.
- بواسطه آشکارسازهای ویدئویی تشخیص دود تعبیه شده متناسب با مناطق دود، در صورت دارا بودن قابلیت اجرای فرامین نظیر کنترل درب ها، دریچه ها و سایر تجهیزات.
از جمله دتکتورهای قابل استفاده جهت تشخیص دود در کانال های سیستم هواساز، آشکارساز دودی کانالی می باشد.
سیستم آزادسازی درب یکی از سیستم های زیرمجموعه سیستم کنترل دود می باشد که کنترل آن به دو صورت زیر قابل انجام می باشد:
- با استفاده از آشکارسازهای دودی موجود در سیستم کشف و اعلام حریق کلی ساختمان که در دو سمت درب ها، راهروها و اتاق ها نصب گردیده است.
- توسط دتکتورهای اختصاصی سیستم آزادسازی دربه به شرح موجود در استاندارد NFPA72.
ملاحظات جانمایی و نصب دتکتور دود در فضاهایی با جریانات هوایی بالا
سطح پوشش هر آشکارساز دود نقطه ای طبق جدول و نمودار زیر با افزایش حجم جابجایی هوا در واحد زمان کاهش می یابد؛ لذا ضروری است این کاهش در جانمایی آشکارسازها در چنین فضاهایی در نظر گرفته شود.
این محدودیت شامل آشکارسازهای مورد استفاده در سیستم کنترل انتشار دود نمی گردد.
ضوری است دتکتورها در مقابل جریان مستقیم خروجی از دریچه هوا قرار نگیرد.
گنجینه پاوان؛ مشاور، طراح و مجری سیستم آتش نشانی ساختمان
شرکت گنجینه پاوان عضو وندور لیست شرکت های ایمنی و آتش نشانی مورد تایید سازمان آتش نشانی، خدمات مشاوره آتش نشانی، طراحی، نصب و تعمیر و نگهداری را جهت اخذ تاییدیه پایان کار ساختمان ارائه می نماید.
جهت دریافت مشاوره رایگان و کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما در گنجینه پاوان تماس حاصل فرمایید.
علاج حریق قبل از وقوع باید کرد.
2 پاسخ
سلام و عرض ادب ،ممنون از تهیه و تنظیم مطالب ارائه شده ،بسیار عالی
با سلام و وقت بخیر
ممنون از توجه شما دوست عزیز!