سیستم‌های اطفاء حریق به طور کلی به دو بخش سیستم‌های اتوماتیک اطفاء حریق و سیستم‌های دستی تقسیم می‌شوند، هر کدام از این دسته‌بندی‌ها، زیر مجموعههایی مختلفی را شامل می‌شوند، در این مطلب قصد داریم تا درباره‌ی انواع مختلف سیستم‌های دستی اطفاء حریق بر پایه‌ی گاز صحبت کنیم. در ادامه‌ی مطلب با وبسایت گنجینه پاوان همراه باشید.
برای اینکه با روش‌های مختلف سیستم‌های دستی اطفاء حریق گازی در مقابله با حریق آشنا شویم، باید توجه داشته باشیم که در هر کدام از این روش‌ها از چه ماده‌ای به عنوان پایه‌ی اصلی اطفاء حریق استفاده می‌شود، بنابراین لازم است تا با عوامل اطفای مختلف در سیستم‌های دستی اطفاء حریق بر پایه‌ی گاز آشنا شویم.
انواع سیستم‌های دستی اطفاء حریق بر پایه‌ی گاز؛
خاموش‌کننده‌ای دستی گازی، از جمله شناخته شده‌ترین تجهیزات مورد استفاده در روش سیستم‌های دستی اطفاء حریق بر پایه‌ی گاز هستند، ویژگی دستی بودن در این روش به استفاده از خاموش‌کننده‌های قابل حمل اشاره دارد، خاموش‌کننده‌های دستی در ابعاد و وزن‌های مختلف در بازار موجوداند و متناسب با کاربرد خاموش‌کننده از گازهای مختلفی برای پر کردن این تجهیزات استفاده می‌شود. گازهای مختلفی برای اطفاء حریق وجود دارند، برخی از پرکاربردترین این گازها عبارت‌اند از:
- دی‌اکسید کربن؛
- عامل اطفای پاک یا نجیب مثل FM-200 وNovec 1230 ؛
- گازهای بی‌اثر مثل Inergen ؛
- گاز هالون؛
در ادامه درباره‌ی مزایا و معایب هر کدام از این گازها در اطفاء حریق بیشتر بحث می‌کنیم:
سیستم‌های دستی با عامل هپتا فلورو پروپان؛
سیستم اطفاء حریقی که با نام تجاری FM-200 می‌شناسیم بر پایه‌ی گاز هپتا فلوروپروپان ساخته شده است. خاموش‌کننده‌هایی که از این گاز استفاده می‌کنند، با حذف عامل حرارت از منشور آتش، زمینه‌ی لازم برای اطفاء حریق را فراهم می‌آورند. از طرف دیگر گاز هپتا فلوروپروپان، با اخلال در کار اتم‌های رادیکال آزاد، زنجیره‌ی واکنش‌های شیمیایی آتش را بر هم می‌زند و با این عمل، حریق را کنترل یا خاموش می‌کند.
گاز FK-5-1-12؛
این گاز یکی دیگر از انواع گازهای نجیب یا بی‌اثر است که با نام تجاری Novec 1230 در بازار تجهیزات اطفاء حریق شناخته می‌شود. مهم‌ترین عاملی که سبب تمایز Novec 1230 از FM-200 می‌شود، این مسأله است که گاز FK-5-1-12 سازگاری بیشتری با محیط‌زیست دارد و حتی از هپتوفلوروپروپان نیز تأثیر کم‌تری در گرمایش زمین دارد.
سیستم‌های دستی اطفای حریق با عامل دی‌اکسید کربن (Co 2)؛
دی‌اکسید کربن، یکی دیگر از گازهای مورد استفاده در سیستم اطفاء حریق دستی است. گاز دی‌اکسید کربن نیز مثل عوامل پاک اطفاء، بعد از استفاده نیازی به تمیزکاری و نظافت ندارد، اما برخلاف عامل‌های پاک، این گاز برای اطفای حریق، به جای حرارت، ضلع اکسیژن را از منشور آتش حذف می‌کند. این نکته از این نظر اهمیت دارد که به دلیل وجود این ویژگی نمی‌توان از گاز دی‌اکسید کربن برای اطفای حریق در سکونتگاه‌های انسانی استفاده کرد. مشخص است که دی‌اکسید کربن به دلیل اینکه اکسیژن را از محیط حذف می‌کند، در صورت وجود انسان‌ها باعث خفگی خواهد شد. در صورت استفاده از سیستم اطفا حریق دستی بر پایه‌ی گاز دی‌اکسید کربن، باید اطمینان داشته باشید که کلیه‌ی افراد، محل مورد نظر را تخلیه کرده باشند. توصیه می‌شود از سیستم اطفاء حریق دستی دی‌اکسید کربن برای محافظت از تجهیزات الکتریکی استفاده نشود، چرا که ممکن است این گاز، هنگام استفاده به عنوان سیستم اطفاء با تغییر دما در محیط، سبب بروز شوک حرارتی در تجهیزات الکتریکی شود. علت بروز شوک حرارتی این نکته است که گاز دی اکسید کربن را می‌توان در دمای بسیار پایین نگهداری کرد، بنابراین درصورت استفاده از دی‌اکسید کربن روی تجهیزات الکتریکی ممکن است این گاز باعث انجماد تجهیزات الکتریکی شود و صدمات جبران‌ناپذیر ایجاد کند.
با این تفاسیر اطفاء حریق با عامل‌های پاک یا نجیب، گزینه‌ی مناسب‌تری برای خاموش کردن آتش تجهیزات الکتریکی است. صرف نظر از محدودیت‌هایی که برای استفاده از گاز دی‌اکسید کربن ذکر شد، استفاده از این گاز در سیستم‌های اطفاء حریق دستی، مزایایی نیز دارد، به عنوان مثال گاز دی‌اکسید کربن، گازی در دسترس است و استفاده از آن مقرون به صرفه می‌باشد. به عبارت دیگر، در صورتی که خاموش‌کننده‌ی دستی دی‌اکسید کربن برای اطفاء حریق استفاده شود، شارژ مجدد خاموش‌کننده هزینه‌های بالایی نخواهد داشت.
گازهای بی‌اثر:
عملکرد گازهای بی‌اثر نیز برای خاموش کردن آتش، مشابه گاز دی‌اکسید کربن است و این گازها نیز به مانند دی‌اکسید کربن، با حذف اکسیژن در محل، آتش را مهار و حریق را اطفاء می‌کنند. اما بر خلاف دی‌اکسید کربن، بدون هیچ محدودیتی می‌توان از گازهای بی‌اثر در محل زندگی انسان هم استفاده کرد. زیرا اگر چه گازهای بی‌اثر نیز سطح اکسیژن محیط را پایین می‌آورند، اما این گازها آنقدر اکسیژن محیط را کاهش نمی‌دهند که خطر خفگی برای موجودات زنده پیش بیاید. برخی از نمونه‌های گازهای بی‌اثر عبارت‌اند از:
- اینرژن؛
- آرگونایت؛
- نیتروژن؛
گازهای بی‌اثر نیز در دسته‌بندی سیستم‌های اطفاء حریق دستی، در گروه گازهای پاک دسته‌بندی می‌شوند و استفاده از این گازها مزایای زیر را به همراه خواهد داشت:
- این گازها برای انسان ضرری ندارند.
- این گازها به تجهیزات آسیبی وارد نمی‌کنند.
- این گازها برای لایه‌ی ازون ضرری ندارند و به گرمایش کره‌ی زمین دامن نمی‌زنند.
حال پرسش اینجاست که عامل‌های پاک یا نجیب، چه تفاوتی با گازهای بی‌اثر دارد؟ در پاسخ به این پرسش باید به این نکته اشاره کرد که گازهای پاک همیشه در حالت گاز نگهداری می‌شوند، اما عوامل اطفای پاک یا به صورت مایع مانند عامل FK-5-1-12 یا به صورت پودر و گاز مانند هپتا فلورو پروپان نگهدای می‌شوند. همین ویژگی سبب شده است تا امکان ذخیره‌سازی عوامل اطفای پاک، در محفظه‌های کوچکتر فراهم شود و خاموش‌کننده‌های دستی که با عوامل پاک پر شده‌اند در مقایسه با گازهای بی‌اثر فضای کم‌تری اشغال کنند. در مقابل گازهای بی‌اثر با سرعت بیشتر در سیستم لوله‌کشی‌های نصب شده برای اطفاء حریق حرکت می‌کنند، این ویژگی سبب می‌شود که در سیستم‌های مختلف اطفاء، گازهای بی‌اثر را در مقایسه با سایر عوامل اطفاء، در مکانی دورتر از منبع احتمالی بروز حریق، ذخیره‌سازی کنند.
گاز هالون؛
قبل از اینکه گازهای بی‌اثر و پاک به عوامل اطفاء حریق محبوب در سیستم‌های دستی اطفاء حریق تبدیل شوند از گاز هالون برای این منظور استفاده می‌شد. گاز هالون نیز از نظر مزایا درست مثل گازهای بی‌اثر و پاک، بعد از استفاده نیاز به نظافت ندارد، باعث خفگی انسان نمی‌شود و به تجهیزات نیز آسیبی وارد نمیکند، گاز هالون در اطفای حریق کلاس‌های A، B و C حریق نیز بسیار مؤثر است.
تنها مشکل گاز هالون این است که این گاز سبب تخریب لایه‌ی ازون و گرمایش زمین می‌شود و بر اساس پیمان مونترال در سال 1989 میلادی منع شده است. به همین دلیل حداقل در 20 سال اخیر از گاز هالون در هیچ نوع سیستم اطفا حریقی استفاده نشده است.
در حوزه‌ی ایمنی و تجهیزات آتش‌نشانی، الزاما دستی یا اتوماتیک بودن سیستم‌های اطفاء حریق سبب برتری یکی بر دیگری نمی‌شود و این شرایط و تجهیزات حفاظتی است که انتخاب نوع سیستم اطفاء حریق را مشخص می‌کند. شرکت گنجینه پاوان با تکیه بر تخصص، تجربه و نیروی انسانی، ضمن فراهم آوردن مشاوره‌های لازم برای انتخاب بهترین روش‌ها، به واسطهی دسترسی به گسترده‌ترین شبکه‌ی تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان در داخل و خارج کشور، سبد متنوعی از تجهیزات ایمنی و آتش‌نشانی را برای انتخاب به کارفرمایان ارائه می‌نماید.
منبع: firetrace.com ؛
